7. หารสมฺปาตภูมิ

[72] ฌานํ วิราโคฯ จตฺตาริ ฌานานิ วิตฺถาเรน กาตพฺพานิฯ ตานิ ทุวิธานิ; โพชฺฌงฺควิปฺปยุตฺตานิ จ โพชฺฌงฺคสมฺปยุตฺตานิ จฯ ตตฺถ โพชฺฌงฺควิปฺปยุตฺตานิ พาหิรกานิ, โพชฺฌงฺคสมฺปยุตฺตานิ อริยปุคฺคลานิฯ ตตฺถ เยน ฉ ปุคฺคลมูลานิ เตสํ นิกฺขิเปตฺวา ราคจริโต, โทสจริโต, โมหจริโต, ราคโทสจริโต, ราคโมหจริโต, โทสโมหจริโต, สมภาคจริโต, อิติ อิเมสํ ปุคฺคลานํ ฌานํ สมาปชฺชิตานํ ปญฺจ นีวรณานิ ปฏิปกฺโข เตสํ ปฏิฆาตาย ยถา อสมตฺโถ ตีณิ อกุสลมูลานิ นิคฺคณฺหาติฯ โลเภน อกุสลมูเลน อภิชฺฌา จ อุทฺธจฺจญฺจ อุปฺปิลวตํ อโลเภน กุสลมูเลน นิคฺคณฺหาติ, กุกฺกุจฺจญฺจ วิจิกิจฺฉา จ โมหปกฺโข, ตํ อโมเหน นิคฺคณฺหาติฯ โทโส จ ถินมิทฺธญฺจ โทสปกฺโข, ตํ อโทเสน นิคฺคณฺหาติฯ

ตตฺถ อโลภสฺส ปาริปูริยา เนกฺขมฺมวิตกฺกํ วิตกฺเกติฯ ตตฺถ อโทสสฺส ปาริปูริยา อพฺยาปาทวิตกฺกํ วิตกฺเกติฯ ตตฺถ อโมหสฺส ปาริปูริยา อวิหิํสาวิตกฺกํ วิตกฺเกติฯ ตตฺถ อโลภสฺส ปาริปูริยา วิวิตฺโต โหติ กาเมหิฯ ตตฺถ อโทสสฺส ปาริปูริยา อโมหสฺส ปาริปูริยา จ วิวิตฺโต โหติ ปาปเกหิ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ, สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ

วิตกฺกาติ ตโย วิตกฺกา – เนกฺขมฺมวิตกฺโก อพฺยาปาทวิตกฺโก อวิหิํสาวิตกฺโกฯ ตตฺถ ปฐมาภินิปาโต วิตกฺโก, ปฏิลทฺธสฺส วิจรณํ วิจาโรฯ ยถา ปุริโส ทูรโต ปุริสํ ปสฺสติ อาคจฺฉนฺตํ, น จ ตาว ชานาติ เอโส อิตฺถีติ วา ปุริโสติ วา ยทา ตุ ปฏิลภติ อิตฺถีติ วา ปุริโสติ วา เอวํ วณฺโณติ วา เอวํ สณฺฐาโนติ วา อิเม วิตกฺกยนฺโต อุตฺตริ อุปปริกฺขนฺติ กิํ นุ โข อยํ สีลวา อุทาหุ ทุสฺสีโล อฑฺโฒ วา ทุคฺคโตติ วาฯ เอวํ วิจาโร วิตกฺเก อปฺเปติ, วิจาโร จริยติ จ อนุวตฺตติ จฯ ยถา ปกฺขี ปุพฺพํ อายูหติ ปจฺฉา นายูหติ ยถา อายูหนา เอวํ วิตกฺโก, ยถา ปกฺขานํ ปสารณํ เอวํ วิจาโร อนุปาลติ วิตกฺเกติ วิจรติ วิจาเรติฯ วิตกฺกยติ วิตกฺเกติ, อนุวิจรติ วิจาเรติฯ กามสญฺญาย ปฏิปกฺโข วิตกฺโก, พฺยาปาทสญฺญาย วิหิํสสญฺญาย จ ปฏิปกฺโข วิจาโรฯ วิตกฺกานํ กมฺมํ อกุสลสฺส อมนสิกาโร, วิจารานํ กมฺมํ เชฏฺฐานํ สํวารณาฯ ยถา ปลิโก ตุณฺหิโก สชฺฌายํ กโรติ เอวํ วิตกฺโก, ยถา ตํเยว อนุปสฺสติ เอวํ วิจาโรฯ ยถา อปริญฺญา เอวํ วิตกฺโกฯ ยถา ปริญฺญา เอวํ วิจาโรฯ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทายญฺจ ปฏิภานปฏิสมฺภิทายญฺจ วิตกฺโก, ธมฺมปฏิสมฺภิทายญฺจ อตฺถปฏิสมฺภิทายญฺจ วิจาโรฯ กลฺลิตา โกสลฺลตฺตํ จิตฺตสฺส วิตกฺโก, อภินีหารโกสลฺลํ จิตฺตสฺส วิจาโร ฯ อิทํ กุสลํ อิทํ อกุสลํ อิทํ ภาเวตพฺพํ อิทํ ปหาตพฺพํ อิทํ สจฺฉิกาตพฺพนฺติ วิตกฺโก, ยถา ปหานญฺจ ภาวนา จ สจฺฉิกิริยา จ เอวํ วิจาโรฯ