จาลา จ อุปจาลา จ, อเหสุํ อคฺคสาวิกา;

โพธิ ตสฺส ภควโต, อามณฺโฑติ ปวุจฺจติฯ

[21]

ธนญฺจโย วิสาโข จ, อเหสุํ อคฺคุปฏฺฐกา;

ปทุมา เจว นาคา จ, อเหสุํ อคฺคุปฏฺฐิกาฯ

[22]

อฏฺฐปณฺณาสรตนํ , โสปิ อจฺจุคฺคโต มุนิ;

โสภเต สตรํสีว, อุฬุราชาว ปูริโตฯ

[23]

นวุติวสฺสสหสฺสานิ, อายุ วิชฺชติ ตาวเท;

ตาวตา ติฏฺฐมาโน โส, ตาเรสิ ชนตํ พหุํฯ

[24]

โอวทิตฺวา พหู สตฺเต, สนฺตาเรตฺวา พหู ชเน;

โสปิ สตฺถา อตุลยโส, นิพฺพุโต โส สสาวโกฯ

[25]

ผุสฺโส ชินวโร สตฺถา, เสนารามมฺหิ นิพฺพุโต;

ธาตุวิตฺถาริกํ อาสิ, เตสุ เตสุ ปเทสโตติฯ

ผุสฺสสฺส ภควโต วํโส อฏฺฐารสโมฯ

21. วิปสฺสีพุทฺธวํโส

[1]

ผุสฺสสฺส จ อปเรน, สมฺพุทฺโธ ทฺวิปทุตฺตโม;

วิปสฺสี นาม นาเมน, โลเก อุปฺปชฺชิ จกฺขุมาฯ

[2]

อวิชฺชํ สพฺพํ ปทาเลตฺวา, ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํ;

ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตตุํ, ปกฺกามิ พนฺธุมตีปุรํฯ

[3]

ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตตฺวา, อุโภ โพเธสิ นายโก;

คณนาย น วตฺตพฺโพ, ปฐมาภิสมโย อหุฯ

[4]

ปุนาปรํ อมิตยโส, ตตฺถ สจฺจํ ปกาสยิ;

จตุราสีติสหสฺสานํ, ทุติยาภิสมโย อหุฯ

[5]

จตุราสีติสหสฺสานิ , สมฺพุทฺธํ อนุปพฺพชุํ;

เตสมารามปตฺตานํ, ธมฺมํ เทเสสิ จกฺขุมาฯ

[6]

สพฺพากาเรน ภาสโต, สุตฺวา อุปนิสาทิโน [อุปนิสฺสา ชิโน (สฺยา. กํ.)];

เตปิ ธมฺมวรํ คนฺตฺวา, ตติยาภิสมโย อหุฯ

[7]

สนฺนิปาตา ตโย อาสุํ, วิปสฺสิสฺส มเหสิโน;

ขีณาสวานํ วิมลานํ, สนฺตจิตฺตาน ตาทินํฯ

[8]

อฏฺฐสฏฺฐิสตสหสฺสานํ, ปฐโม อาสิ สมาคโม;

ภิกฺขุสตสหสฺสานํ, ทุติโย อาสิ สมาคโมฯ

[9]

อสีติภิกฺขุสหสฺสานํ, ตติโย อาสิ สมาคโม;

ตตฺถ ภิกฺขุคณมชฺเฌ, สมฺพุทฺโธ อติโรจติฯ

[10]

อหํ เตน สมเยน, นาคราชา มหิทฺธิโก;

อตุโล นาม นาเมน, ปุญฺญวนฺโต ชุตินฺธโรฯ

[11]

เนกานํ นาคโกฏีนํ, ปริวาเรตฺวานหํ ตทา;

วชฺชนฺโต ทิพฺพตุริเยหิ, โลกเชฏฺฐํ อุปาคมิํฯ

[12]

อุปสงฺกมิตฺวา สมฺพุทฺธํ, วิปสฺสิํ โลกนายกํ;

มณิมุตฺตรตนขจิตํ, สพฺพาภรณวิภูสิตํ;

นิมนฺเตตฺวา ธมฺมราชสฺส, สุวณฺณปีฐมทาสหํฯ

[13]

โสปิ มํ พุทฺโธ พฺยากาสิ, สงฺฆมชฺเฌ นิสีทิย;

‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, อยํ พุทฺโธ ภวิสฺสติฯ

[14]

‘‘อหุ กปิลวฺหยา รมฺมา, นิกฺขมิตฺวา ตถาคโต;

ปธานํ ปทหิตฺวาน, กตฺวา ทุกฺกรการิกํฯ

[15]

‘‘อชปาลรุกฺขมูลสฺมิํ , นิสีทิตฺวา ตถาคโต;

ตตฺถ ปายาสํ ปคฺคยฺห, เนรญฺชรมุเปหิติฯ

[16]

‘‘เนรญฺชราย ตีรมฺหิ, ปายาสํ อท โส ชิโน;

ปฏิยตฺตวรมคฺเคน, โพธิมูลมุเปหิติฯ

[17]

‘‘ตโต ปทกฺขิณํ กตฺวา, โพธิมณฺฑํ อนุตฺตโร;

อสฺสตฺถมูเล สมฺโพธิํ, พุชฺฌิสฺสติ มหายโสฯ

[18]

‘‘อิมสฺส ชนิกา มาตา, มายา นาม ภวิสฺสติ;

ปิตา สุทฺโธทโน นาม, อยํ เหสฺสติ โคตโมฯ

[19]

‘‘อนาสวา วีตราคา, สนฺตจิตฺตา สมาหิตา;

โกลิโต อุปติสฺโส จ, อคฺคา เหสฺสนฺติ สาวกา;

อานนฺโท นามุปฏฺฐาโก, อุปฏฺฐิสฺสติมํ ชินํฯ

[20]

‘‘เขมา อุปฺปลวณฺณา จ, อคฺคา เหสฺสนฺติ สาวิกา;

อนาสวา วีตราคา, สนฺตจิตฺตา สมาหิตา;

โพธิ ตสฺส ภควโต, อสฺสตฺโถติ ปวุจฺจติฯ

[21]

‘‘จิตฺโต จ หตฺถาฬวโก, อคฺคา เหสฺสนฺตุปฏฺฐกา;

นนฺทมาตา จ อุตฺตรา, อคฺคา เหสฺสนฺตุปฏฺฐิกา;

อายุ วสฺสสตํ ตสฺส, โคตมสฺส ยสสฺสิโนฯ

[22]

‘‘อิทํ สุตฺวาน วจนํ…เป.… เหสฺสาม สมฺมุขา อิมํ’’ฯ

[23]

ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา, ภิยฺโย จิตฺตํ ปสาทยิํ;

อุตฺตริํ วตมธิฏฺฐาสิํ, ทสปารมิปูริยาฯ

[24]

นครํ พนฺธุมตี นาม, พนฺธุมา นาม ขตฺติโย;

มาตา พนฺธุมตี นาม, วิปสฺสิสฺส มเหสิโนฯ

[25]

อฏฺฐวสฺสสหสฺสานิ, อคารํ อชฺฌ โส วสิ;

นนฺโท สุนนฺโท สิริมา, ตโย ปาสาทมุตฺตมาฯ

[26]

ติจตฺตารีสสหสฺสานิ, นาริโย สมลงฺกตา;

สุทสฺสนา นาม สา นารี, สมวตฺตกฺขนฺโธ นาม อตฺรโชฯ

[27]

นิมิตฺเต จตุโร ทิสฺวา, รถยาเนน นิกฺขมิ;

อนูนอฏฺฐมาสานิ, ปธานํ ปทหี ชิโนฯ

[28]

พฺรหฺมุนา ยาจิโต สนฺโต, วิปสฺสี โลกนายโก;

วตฺติ จกฺกํ มหาวีโร, มิคทาเย นรุตฺตโมฯ

[29]

ขณฺโฑ จ ติสฺสนาโม จ, อเหสุํ อคฺคสาวกา;

อโสโก นามุปฏฺฐาโก, วิปสฺสิสฺส มเหสิโนฯ

[30]

จนฺทา จ จนฺทมิตฺตา จ, อเหสุํ อคฺคสาวิกา;

โพธิ ตสฺส ภควโต, ปาฏลีติ ปวุจฺจติฯ

[31]

ปุนพฺพสุมิตฺโต นาโค จ, อเหสุํ อคฺคุปฏฺฐกา;

สิริมา อุตฺตรา เจว, อเหสุํ อคฺคุปฏฺฐิกาฯ

[32]

อสีติหตฺถมุพฺเพโธ , วิปสฺสี โลกนายโก;

ปภา นิทฺธาวติ ตสฺส, สมนฺตา สตฺตโยชเนฯ

[33]

อสีติวสฺสสหสฺสานิ, อายุ พุทฺธสฺส ตาวเท;

ตาวตา ติฏฺฐมาโน โส, ตาเรสิ ชนตํ พหุํฯ

[34]

พหุเทวมนุสฺสานํ, พนฺธนา ปริโมจยิ;

มคฺคามคฺคญฺจ อาจิกฺขิ, อวเสสปุถุชฺชเนฯ

[35]

อาโลกํ ทสฺสยิตฺวาน, เทเสตฺวา อมตํ ปทํ;

ชลิตฺวา อคฺคิกฺขนฺโธว, นิพฺพุโต โส สสาวโกฯ

[36]

อิทฺธิวรํ ปุญฺญวรํ, ลกฺขณญฺจ กุสุมิตํ;

สพฺพํ ตมนฺตรหิตํ, นนุ ริตฺตา สพฺพสงฺขาราฯ

[37]

วิปสฺสี ชินวโร พุทฺโธ, สุมิตฺตารามมฺหิ นิพฺพุโต;

ตตฺเถวสฺส ถูปวโร, สตฺตโยชนมุสฺสิโตติฯ

วิปสฺสิสฺส ภควโต วํโส เอกูนวีสติโมฯ

22. สิขีพุทฺธวํโส

[1]

วิปสฺสิสฺส อปเรน, สมฺพุทฺโธ ทฺวิปทุตฺตโม;

สิขิวฺหโย อาสิ ชิโน, อสโม อปฺปฏิปุคฺคโลฯ

[2]

มารเสนํ ปมทฺทิตฺวา, ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํ;

ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตสิ, อนุกมฺปาย ปาณินํฯ

[3]

ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตนฺเต, สิขิมฺหิ ชินปุงฺคเว [มุนิปุงฺคเว (สี.)];

โกฏิสตสหสฺสานํ, ปฐมาภิสมโย อหุฯ

[4]

อปรมฺปิ ธมฺมํ เทเสนฺเต, คณเสฏฺเฐ นรุตฺตเม;

นวุติโกฏิสหสฺสานํ, ทุติยาภิสมโย อหุฯ

[5]

ยมกปาฏิหาริยญฺจ [ยมกํ ปาฏิหีรญฺจ (สี.)], ทสฺสยนฺเต สเทวเก;

อสีติโกฏิสหสฺสานํ, ตติยาภิสมโย อหุฯ

[6]