ธมฺโมติ สุจริตธมฺโมฯ รกฺขตีติ เยน รกฺขิโต, ตํ ปฏิรกฺขติฯ สุขนฺติ ฉสุ กามสคฺเคสุ สุขํ อาวหติฯ ปาเปตีติ ปฏิสนฺธิวเสน อุปเนติฯ

เอวํ มหาสตฺโต จตุวีสติยา คาถาหิ ปิตุ ธมฺมํ เทเสตฺวา ‘‘มหาราช, ตุมฺหากํ รชฺชํ ตุมฺหากเมว โหตุ, น มยฺหํ อิมินา อตฺโถ, ตุมฺเหหิ ปน สทฺธิํ กเถนฺตเมว มํ พฺยาธิชรามรณานิ อุปคจฺฉนฺติ, ติฏฺฐถ, ตุมฺเห’’ติ วตฺวา อยทามํ ฉินฺทิตฺวา มตฺตหตฺถี วิย กญฺจนปญฺชรํ ฉินฺทิตฺวา สีหโปตโก วิย กาเม ปหาย มาตาปิตโร วนฺทิตฺวา นิกฺขมิฯ อถสฺส ปิตา ‘‘มมปิ รชฺเชนตฺโถ นตฺถี’’ติ รชฺชํ ปหาย เตน สทฺธิญฺเญว นิกฺขมิ, ตสฺมิํ นิกฺขนฺเต เทวีปิ อมจฺจาปิ พฺราหฺมณคหปติกาทโยปีติ สกลนครวาสิโน เคหานิ ฉฑฺเฑตฺวา นิกฺขมิํสุฯ สมาคโม มหา อโหสิ, ปริสา ทฺวาทสโยชนิกา ชาตาฯ ตํ อาทาย มหาสตฺโต หิมวนฺตํ ปาวิสิฯ สกฺโก ตสฺส นิกฺขนฺตภาวํ ญตฺวา วิสฺสกมฺมํ เปเสตฺวา ทฺวาทสโยชนายามํ สตฺตโยชนวิตฺถารํ อสฺสมปทํ กาเรสิฯ สพฺเพ ปพฺพชิตปริกฺขาเร ปฏิยาทาเปสิฯ อิโต ปรํ มหาสตฺตสฺส ปพฺพชฺชา จ โอวาททานญฺจ พฺรหฺมโลกปรายณตา จ ปริสาย อนปายคมนียตา จ สพฺพา เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพาฯ

สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ‘‘เอวํ, ภิกฺขเว, ปุพฺเพปิ ตถาคโต มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขนฺโตเยวา’’ติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ – ‘‘ตทา มาตาปิตโร มหาราชกุลานิ อเหสุํ, เสสปริสา พุทฺธปริสา, อโยฆรปณฺฑิโต ปน อหเมว อโหสิ’’นฺติฯ

อโยฆรชาตกวณฺณนา จุทฺทสมาฯ

ชาตกุทฺทานํ –

มาตงฺโค จิตฺตสมฺภูโต, สิวิ สิรี จ โรหณํ;

หํโส สตฺติคุมฺโพ ภลฺลา, โสมนสฺสํ จมฺเปยฺยกํฯ

ปโลภํ ปญฺจปณฺฑิตํ, หตฺถิปาลํ อโยฆรํ;

วีสติยมฺหิ ชาตกา, จตุทฺทเสว สงฺคิตาฯ

วีสตินิปาตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

(จตุตฺโถ ภาโค นิฏฺฐิโต)

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

ขุทฺทกนิกาเย

ชาตก-อฏฺฐกถา

(ปญฺจโม ภาโค)

16. ติํสนิปาโต

[151] 1. กิํฉนฺทชาตกวณฺณนา