โพธิสตฺโต ‘‘เนว สกฺกตฺตํ, น พฺรหฺมตฺตํ ปตฺถยมาโน, สพฺพญฺญุตํ ปตฺเถนฺโต ปนาหํ ททามี’’ติ อาหฯ สกฺโก ตสฺส วจนํ สุตฺวา ตุฏฺโฐ หตฺเถน ปิฏฺฐิํ ปริมชฺชิฯ โพธิสตฺตสฺส ตงฺขณญฺเญว ปริมชฺชิตมตฺตสฺเสว สกลสรีรํ ปริปูริฯ สกฺกานุภาเวน จสฺส สพฺโพ วิภวปริจฺเฉโท ปฏิปากติโกว อโหสิฯ สกฺโก ‘‘มหาเสฏฺฐิ, ตฺวํ อิโต ปฏฺฐาย ทิวเส ทิวเส ทฺวาทส สตสหสฺสานิ วิสฺสชฺเชนฺโต ทานํ ททาหี’’ติ ตสฺส เคเห อปริมาณํ ธนํ กตฺวา ตํ อุยฺโยเชตฺวา สกฏฺฐานเมว คโตฯ

สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ – ‘‘ตทา เสฏฺฐิภริยา ราหุลมาตา อโหสิ, วิสยฺโห ปน เสฏฺฐิ อหเมว อโหสิ’’นฺติฯ

วิสยฺหชาตกวณฺณนา ทสมาฯ

โกกิลวคฺโค จตุตฺโถฯ

5. จูฬกุณาลวคฺโค

[341] 1. กณฺฑรีชาตกวณฺณนา

นรานมารามกราสูติ อิมสฺส ชาตกสฺส วิตฺถารกถา กุณาลชาตเก (ชา. 2.21.กุณาลชาตก) อาวิ ภวิสฺสติฯ

กณฺฑรีชาตกวณฺณนา ปฐมาฯ

[342] 2. วานรชาตกวณฺณนา

อสกฺขิํ วต อตฺตานนฺติ อิทํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต เทวทตฺตสฺส วธาย ปริสกฺกนํ อารพฺภ กเถสิฯ วตฺถุ (ชา. อฏฺฐ. 2.2.สุสุมารชาตกวณฺณนา) เหฏฺฐา วิตฺถาริตเมวฯ

อตีเต ปน พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต หิมวนฺตปเทเส กปิโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต คงฺคาตีเร วสิฯ