อถ นํ อนุชานนฺตา สกุณา ทุติยํ คาถมาหํสุ –

[59]

‘‘ภณ สมฺม อนุญฺญาโต, อตฺถํ ธมฺมญฺจ เกวลํ;

สนฺติ หิ ทหรา ปกฺขี, ปญฺญวนฺโต ชุตินฺธรา’’ติฯ

ตตฺถ ภณ, สมฺม, อนุญฺญาโตติ, สมฺม, วายส ตฺวํ อมฺเหหิ สพฺเพหิ อนุญฺญาโต, ยํ เต ภณิตพฺพํ, ตํ ภณฯ อตฺถํ ธมฺมญฺจ เกวลนฺติ ภณนฺโต จ การณญฺเจว ปเวณิอาคตญฺจ วจนํ อมุญฺจิตฺวา ภณฯ ปญฺญวนฺโต ชุตินฺธราติ ปญฺญาสมฺปนฺนา เจว ญาโณภาสธรา จ ทหราปิ ปกฺขิโน อตฺถิเยวฯ

โส เอวํ อนุญฺญาโต ตติยํ คาถมาห –

[60]

‘‘น เม รุจฺจติ ภทฺทํ โว, อุลูกสฺสาภิเสจนํ;

อกฺกุทฺธสฺส มุขํ ปสฺส, กถํ กุทฺโธ กริสฺสตี’’ติฯ

ตสฺสตฺโถ – ภทฺทํ ตุมฺหากํ โหตุ, ยํ ปเนตํ ติกฺขตฺตุํ สาวนวาจาย อุลูกสฺส อภิเสจนํ กรียติ, เอตํ มยฺหํ น รุจฺจติฯ เอตสฺส หิ อิทานิ ตุฏฺฐจิตฺตสฺส อกฺกุทฺธสฺส มุขํ ปสฺสถ, กุทฺโธ ปนายํ กถํ กริสฺสตีติ น ชานามิ, สพฺพถาปิ เอตํ มยฺหํ น รุจฺจตีติฯ

โส เอวํ วตฺวา ‘‘มยฺหํ น รุจฺจติ, มยฺหํ น รุจฺจตี’’ติ วิรวนฺโต อากาเส อุปฺปติ, อุลูโกปิ นํ อุฏฺฐาย อนุพนฺธิฯ ตโต ปฏฺฐาย เต อญฺญมญฺญํ เวรํ พนฺธิํสุฯ สกุณา สุวณฺณหํสํ ราชานํ กตฺวา ปกฺกมิํสุฯ

สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ, สจฺจปริโยสาเน พหู โสตาปนฺนาทโย อเหสุํฯ ‘‘ตทา รชฺเช อภิสิตฺตหํสโปโต อหเมว อโหสิ’’นฺติฯ

อุลูกชาตกวณฺณนา ทสมาฯ

ปทุมวคฺโค ทุติโยฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ปทุมํ มุทุปาณี จ, ปโลภนํ ปนาทกํ;

ขุรปฺปํ สินฺธวญฺเจว, กกฺกฏา, รามทูสกํ;

สุชาตํ อุลูกํ ทสฯ

3. อุทปานวคฺโค

[271] 1. อุทปานทูสกชาตกวณฺณนา