3. กุรุราชจริยาวณฺณนา

[20]

ตติเย อินฺทปตฺเถ ปุรุตฺตเมติ อินฺทปตฺถนามเก กุรุรฏฺฐสฺส ปุรวเร อุตฺตมนคเรฯ ราชาติ ธมฺเมน สเมน จตูหิ สงฺคหวตฺถูหิ ปริสํ รญฺเชตีติ ราชาฯ กุสเล ทสหุปาคโตติ กุสเลหิ ทสหิ สมนฺนาคโต, ทานาทีหิ ทสหิ ปุญฺญกิริยวตฺถูหิ, ทสหิ กุสลกมฺมปเถหิ วา ยุตฺโตติ อตฺโถฯ

[21] กลิงฺครฏฺฐวิสยาติ กลิงฺครฏฺฐสงฺขาตวิสยาฯ พฺราหฺมณา อุปคญฺฉุ มนฺติ กลิงฺคราเชน อุยฺโยชิตา อฏฺฐ พฺราหฺมณา มํ อุปสงฺกมิํสุฯ อุปสงฺกมิตฺวา จ ปน อายาจุํ มํ หตฺถินาคนฺติ หตฺถิภูตํ มหานาคํ มํ อายาจิํสุฯ ธญฺญนฺติ ธนายิตพฺพสิริโสภคฺคปฺปตฺตํ ลกฺขณสมฺปนฺนํฯ มงฺคลสมฺมตนฺติ ตายเยว ลกฺขณสมฺปตฺติยา มงฺคลํ อภิวุฑฺฒิการณนฺติ อภิสมฺมตํ ชเนหิฯ

[22] อวุฏฺฐิโกติ วสฺสรหิโตฯ ทุพฺภิกฺโขติ ทุลฺลภโภชโนฯ ฉาตโก มหาติ มหตี ชิฆจฺฉาพาธา วตฺตตีติ อตฺโถฯ ททาหีติ เทหิฯ นีลนฺติ นีลวณฺณํฯ อญฺชนสวฺหยนฺติ อญฺชนสทฺเทน อวฺหาตพฺพํ, อญฺชนนามกนฺติ อตฺโถฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – อมฺหากํ กลิงฺครฏฺฐํ อวุฏฺฐิกํ, เตน อิทานิ มหาทุพฺภิกฺขํ ตตฺถ มหนฺตํ ฉาตกภยํ อุปฺปนฺนํ, ตสฺส วูปสมตฺถาย อิมํ อญฺชนคิริสงฺกาสํ ตุยฺหํ อญฺชนนามกํ มงฺคลหตฺถิํ เทหิ, อิมสฺมิญฺหิ ตตฺถ นีเต เทโว วสฺสิสฺสติ, เตน ตํ สพฺพภยํ วูปสมฺมิสฺสตีติฯ ตตฺรายํ อนุปุพฺพิกถา –

อตีเต กุรุรฏฺเฐ อินฺทปตฺถนคเร โพธิสตฺโต กุรุราชสฺส อคฺคมเหสิยา กุจฺฉิมฺหิ ปฏิสนฺธิํ คเหตฺวา อนุปุพฺเพน วิญฺญุตํ ปตฺโต, ตกฺกสิลํ คนฺตฺวา โยควิหิตานิ สิปฺปายตนานิ วิชฺชาฏฺฐานานิ จ อุคฺคเหตฺวา ปจฺจาคโต ปิตรา อุปรชฺเช ฐปิโต, อปรภาเค ปิตุ อจฺจเยน รชฺชํ ปตฺวา ทส ราชธมฺเม อโกเปนฺโต ธมฺเมน รชฺชํ กาเรสิ ธนญฺชโย นาม นาเมนฯ โส จตูสุ นครทฺวาเรสุ นครมชฺเฌ นิเวสนทฺวาเรติ ฉ ทานสาลาโย กาเรตฺวา เทวสิกํ ฉสตสหสฺสํ ธนํ วิสฺสชฺเชนฺโต สกลชมฺพุทีปํ อุนฺนงฺคลํ กตฺวา ทานํ อทาสิฯ ตสฺส ทานชฺฌาสยตา ทานาภิรติ สกลชมฺพุทีปํ ปตฺถริฯ

ตสฺมิํ กาเล กลิงฺครฏฺเฐ ทุพฺภิกฺขภยํ ฉาตกภยํ โรคภยนฺติ ตีณิ ภยานิ อุปฺปชฺชิํสุฯ สกลรฏฺฐวาสิโน ทนฺตปุรํ คนฺตฺวา ราชภวนทฺวาเร อุกฺกุฏฺฐิมกํสุ ‘‘เทวํ วสฺสาเปหิ เทวา’’ติฯ ราชา ตํ สุตฺวา ‘‘กิํการณา เอเต วิรวนฺตี’’ติ อมจฺเจ ปุจฺฉิฯ อมจฺจา รญฺโญ ตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ ราชา โปราณกราชาโน เทเว อวสฺสนฺเต กิํ กโรนฺตีติฯ ‘‘เทโว วสฺสตู’’ติ ทานํ ทตฺวา อุโปสถํ อธิฏฺฐาย สมาทินฺนสีลา สิริคพฺภํ ปวิสิตฺวา ทพฺพสนฺถเร สตฺตาหํ นิปชฺชนฺตีติฯ ตํ สุตฺวา ตถา อกาสิฯ เทโว น วสฺสิ, เอวํ ราชา อหํ มยา กตฺตพฺพกิจฺจํ อกาสิํ, เทโว น วสฺสติ, กินฺติ กโรมาติฯ เทว, อินฺทปตฺถนคเร ธนญฺชยสฺส นาม กุรุราชสฺส มงฺคลหตฺถิมฺหิ อานีเต เทโว วสฺสิสฺสตีติ ฯ โส ราชา พลวาหนสมฺปนฺโน ทุปฺปสโห, กถมสฺส หตฺถิํ อาเนสฺสามาติฯ มหาราช, เตน สทฺธิํ ยุทฺธกิจฺจํ นตฺถิ, ทานชฺฌาสโย โส ราชา ทานาภิรโต ยาจิโต สมาโน อลงฺกตสีสมฺปิ ฉินฺทิตฺวา ปสาทสมฺปนฺนานิ อกฺขีนิปิ อุปฺปาเฏตฺวา สกลรชฺชมฺปิ นิยฺยาเตตฺวา ทเทยฺย, หตฺถิมฺหิ วตฺตพฺพเมว นตฺถิ, อวสฺสํ ยาจิโต สมาโน ทสฺสตีติฯ เก ปน ยาจิตุํ สมตฺถาติ? พฺราหฺมณา, มหาราชาติฯ ราชา อฏฺฐ พฺราหฺมเณ ปกฺโกสาเปตฺวา สกฺการสมฺมานํ กตฺวา ปริพฺพยํ ทตฺวา หตฺถิยาจนตฺถํ เปเสสิฯ เต สพฺพตฺถ เอกรตฺติวาเสน ตุริตคมนํ คนฺตฺวา กติปาหํ นครทฺวาเร ทานสาลาสุ ภุญฺชนฺตา สรีรํ สนฺตปฺเปตฺวา รญฺโญ ทานคฺคํ อาคมนปเถ กาลํ อาคมยมานา ปาจีนทฺวาเร อฏฺฐํสุฯ

โพธิสตฺโตปิ ปาโตว นฺหาตานุลิตฺโต สพฺพาลงฺการปฺปฏิมณฺฑิโต อลงฺกตวรวารณขนฺธคโต มหนฺเตน ราชานุภาเวน ทานสาลํ คนฺตฺวา โอตริตฺวา สตฺตฏฺฐชนานํ สหตฺเถน ทานํ ทตฺวา ‘‘อิมินาว นีหาเรน เทถา’’ติ วตฺวา หตฺถิํ อภิรุหิตฺวา ทกฺขิณทฺวารํ อคมาสิฯ พฺราหฺมณา ปาจีนทฺวาเร อารกฺขสฺส พลวตาย โอกาสํ อลภิตฺวา ทกฺขิณทฺวารํ คนฺตฺวา ราชานํ อาคจฺฉนฺตํ อุลฺโลกยมานา ทฺวารโต นาติทูเร อุนฺนตฏฺฐาเน ฐิตา สมฺปตฺตํ ราชานํ หตฺเถ อุกฺขิปิตฺวา ชยาเปสุํฯ ราชา วชิรงฺกุเสน วารณํ นิวตฺเตตฺวา เตสํ สนฺติกํ คนฺตฺวา เต พฺราหฺมเณ ‘‘กิํ อิจฺฉถา’’ติ ปุจฺฉิฯ พฺราหฺมณา ‘‘กลิงฺครฏฺฐํ ทุพฺภิกฺขภเยน ฉาตกภเยน โรคภเยน จ อุปทฺทุตํฯ

โส อุปทฺทโว อิมสฺมิํ ตว มงฺคลหตฺถิมฺหิ นีเต วูปสมฺมิสฺสติฯ ตสฺมา อิมํ อญฺชนวณฺณํ นาคํ อมฺหากํ เทหี’’ติ อาหํสุฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ‘‘กลิงฺครฏฺฐวิสยา…เป.… อญฺชนสวฺหย’’นฺติฯ ตสฺสตฺโถ วุตฺโต เอวฯ

อถ โพธิสตฺโต ‘‘น เมตํ ปติรูปํ, ยํ เม ยาจกานํ มโนรถวิฆาโต สิยา, มยฺหญฺจ สมาทานเภโท สิยา’’ติ หตฺถิกฺขนฺธโต โอตริตฺวา ‘‘สเจ อนลงฺกตฏฺฐานํ อตฺถิ, อลงฺกริตฺวา ทสฺสามี’’ติ สมนฺตโต โอโลเกตฺวา อนลงฺกตฏฺฐานํ อทิสฺวา โสณฺฑาย นํ คเหตฺวา พฺราหฺมณานํ หตฺเถสุ ฐเปตฺวา รตนภิงฺคาเรน ปุปฺผคนฺธวาสิตํ อุทกํ ปาเตตฺวา อทาสิฯ เตน วุตฺตํ –

[23]

‘‘น เม ยาจกมนุปฺปตฺเต, ปฏิกฺเขโป อนุจฺฉโว;

มา เม ภิชฺชิ สมาทานํ, ทสฺสามิ วิปุลํ คชํฯ

[24]

‘‘นาคํ คเหตฺวา โสณฺฑาย, ภิงฺคาเร รตนามเย;

ชลํ หตฺเถ อากิริตฺวา, พฺราหฺมณานํ อทํ คช’’นฺติฯ

ตตฺถ ยาจกมนุปฺปตฺเตติ ยาจเก อนุปฺปตฺเตฯ อนุจฺฉโวติ อนุจฺฉวิโก ปติรูโปฯ มา เม ภิชฺชิ สมาทานนฺติ สพฺพญฺญุตญฺญาณตฺถาย สพฺพสฺส ยาจกสฺส สพฺพํ อนวชฺชํ อิจฺฉิตํ ททนฺโต ทานปารมิํ ปูเรสฺสามีติ ยํ มยฺหํ สมาทานํ, ตํ มา ภิชฺชิฯ ตสฺมา ทสฺสามิ วิปุลํ คชนฺติ มหนฺตํ อิมํ มงฺคลหตฺถิํ ทสฺสามีติฯ อทนฺติ อทาสิํฯ

[25]

ตสฺมิํ ปน หตฺถิมฺหิ ทินฺเน อมจฺจา โพธิสตฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘กสฺมา, มหาราช, มงฺคลหตฺถิํ ททตฺถ, นนุ อญฺโญ หตฺถี ทาตพฺโพ, รญฺญา นาม เอวรูโป โอปวยฺโห มงฺคลหตฺถี อิสฺสริยํ อภิวิชยญฺจ อากงฺขนฺเตน น ทาตพฺโพ’’ติ ฯ มหาสตฺโต ยํ มํ ยาจกา ยาจนฺติ, ตเทว มยา ทาตพฺพํ, สเจ ปน มํ รชฺชํ ยาเจยฺยุํ, รชฺชมฺปิ เตสํ ทเทยฺยํ, มยฺหํ รชฺชโตปิ ชีวิตโตปิ สพฺพญฺญุตญฺญาณเมว ปิยตรํ, ตสฺมา ตํ หตฺถิํ อทาสินฺติ อาหฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ตสฺส นาเค ปทินฺนมฺหี’’ติอาทิฯ ตตฺถ ตสฺสาติ ตสฺส เตน, ตสฺมิํ นาเค หตฺถิมฺหิ ทินฺเนฯ

[26] มงฺคลสมฺปนฺนนฺติ มงฺคลคุเณหิ สมนฺนาคตํฯ สงฺคามวิชยุตฺตมนฺติ สงฺคามวิชยา อุตฺตมํ, สงฺคามวิชเย วา อุตฺตมํ ปธานํ ปวรํ นาคํฯ

กิํ เต รชฺชํ กริสฺสตีติ ตสฺมิํ นาเค อปคเต ตว รชฺชํ กิํ กริสฺสติ, รชฺชกิจฺจํ น กริสฺสติ, รชฺชมฺปิ อปคตเมวาติ ทสฺเสติฯ

[27] รชฺชมฺปิ เม ทเท สพฺพนฺติ ติฏฺฐตุ นาโค ติรจฺฉานคโต, อิทํ เม สพฺพํ กุรุรฏฺฐมฺปิ ยาจกานํ ทเทยฺยํฯ สรีรํ ทชฺชมตฺตโนติ รชฺเชปิ วา กิํ วตฺตพฺพํ, อตฺตโน สรีรมฺปิ ยาจกานํ ทเทยฺยํ, สพฺโพปิ หิ เม อชฺฌตฺติกพาหิโร ปริคฺคโห โลกหิตตฺถเมว มยา ปริจฺจตฺโตฯ ยสฺมา สพฺพญฺญุตํ ปิยํ มยฺหํ สพฺพญฺญุตา จ ทานปารมิํ อาทิํ กตฺวา สพฺพปารมิโย อปูเรนฺเตน น สกฺกา ลทฺธุํ, ตสฺมา นาคํ อทาสิํ อหนฺติ ทสฺเสติฯ

เอวมฺปิ ตสฺมิํ นาเค อานีเต กลิงฺครฏฺเฐ เทโว น วสฺสเตวฯ กลิงฺคราชา ‘‘อิทานิปิ น วสฺสติ, กิํ นุ โข การณ’’นฺติ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘กุรุราชา ครุธมฺเม รกฺขติ, เตนสฺส รฏฺเฐ อนฺวทฺธมาสํ อนุทสาหํ เทโว วสฺสติ, รญฺโญ คุณานุภาโว เอส, น อิมสฺส ติรจฺฉานคตสฺสา’’ติ ชานิตฺวา ‘‘มยมฺปิ ครุธมฺเม รกฺขิสฺสาม, คจฺฉถ ธนญฺจยโกรพฺยสฺส สนฺติเก เต สุวณฺณปฏฺเฏ ลิขาเปตฺวา อาเนถา’’ติ อมจฺเจ เปเสสิฯ ครุธมฺมา วุจฺจนฺติ ปญฺจ สีลานิ, ตานิ โพธิสตฺโต สุปริสุทฺธานิ กตฺวา รกฺขติ, ยถา จ โพธิสตฺโตฯ เอวมสฺส มาตา อคฺคมเหสี, กนิฏฺฐภาตา อุปราชา, ปุโรหิโต พฺราหฺมโณ, รชฺชุคฺคาหโก อมจฺโจ, สารถิ เสฏฺฐิ, โทณมาปโก โทวาริโก, นครโสภินี วณฺณทาสีติฯ เตน วุตฺตํ –

‘‘ราชา มาตา มเหสี จ, อุปราชา ปุโรหิโต;

รชฺชุคฺคาโห สารถี เสฏฺฐิ, โทโณ โทวาริโก ตถา;

คณิกา เต เอกาทส, ครุธมฺเม ปติฏฺฐิตา’’ติฯ

เต อมจฺจา โพธิสตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา ตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ มหาสตฺโต ‘‘มยฺหํ ครุธมฺเม กุกฺกุจฺจํ อตฺถิ, มาตา ปน เม สุรกฺขิตํ รกฺขติ, ตสฺสา สนฺติเก คณฺหถา’’ติ วตฺวา เตหิ ‘‘มหาราช, กุกฺกุจฺจํ นาม สิกฺขากามสฺส สลฺเลขวุตฺติโน โหติ, เทถ โน’’ติ ยาจิโต ‘‘ปาโณ น หนฺตพฺโพ, อทินฺนํ น อาทาตพฺพํ, กาเมสุมิจฺฉาจาโร น จริตพฺโพ, มุสา น ภณิตพฺพํ, มชฺชํ น ปาตพฺพ’’นฺติ สุวณฺณปฏฺเฏ ลิขาเปตฺวา ‘‘เอวํ สนฺเตปิ มาตุ สนฺติเก คณฺหถา’’ติ อาหฯ

ทูตา ราชานํ วนฺทิตฺวา ตสฺสา สนฺติกํ คนฺตฺวา ‘‘เทวิ, ตุมฺเห กิร ครุธมฺมํ รกฺขถ, ตํ โน เทถา’’ติ วทิํสุฯ โพธิสตฺตสฺส มาตาปิ ตเถว อตฺตโน กุกฺกุจฺจสฺส อตฺถิภาวํ วตฺวาว เตหิ ยาจิตา อทาสิฯ ตถา มเหสิอาทโยปิฯ เต สพฺเพสมฺปิ สนฺติเก สุวณฺณปฏฺเฏ ครุธมฺเม ลิขาเปตฺวา ทนฺตปุรํ คนฺตฺวา กลิงฺครญฺโญ ทตฺวา ตํ ปวตฺติํ อาโรเจสุํฯ โสปิ ราชา ตสฺมิํ ธมฺเม วตฺตมาโน ปญฺจ สีลานิ ปูเรสิฯ ตโต สกลกลิงฺครฏฺเฐ เทโว วสฺสิฯ ตีณิ ภยานิ วูปสนฺตานิฯ รฏฺฐํ เขมํ สุภิกฺขํ อโหสิฯ โพธิสตฺโต ยาวชีวํ ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา สปริโส สคฺคปุรํ ปูเรสิฯ

ตทา คณิกาทโย อุปฺปลวณฺณาทโย อเหสุํฯ วุตฺตญฺเหตํ –

‘‘คณิกา อุปฺปลวณฺณา, ปุณฺโณ โทวาริโก ตทา;

รชฺชุคฺคาโห จ กจฺจาโน, โทณมาปโก จ โกลิโตฯ

‘‘สาริปุตฺโต ตทา เสฏฺฐิ, อนุรุทฺโธ จ สารถิ;

พฺราหฺมโณ กสฺสโป เถโร, อุปราชานนฺทปณฺฑิโตฯ

‘‘มเหสี ราหุลมาตา, มายาเทวี ชเนตฺติกา;

กุรุราชา โพธิสตฺโต, เอวํ ธาเรถ ชาตก’’นฺติฯ (ธ. ป. อฏฺฐ. 2.361 หํสฆาตกภิกฺขุวตฺถุ);

อิธาปิ เนกฺขมฺมปารมิอาทโย เสสธมฺมา จ วุตฺตนเยเนว นิทฺธาเรตพฺพาติฯ

กุรุราชจริยาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. มหาสุทสฺสนจริยาวณฺณนา

[28] จตุตฺเถ กุสาวติมฺหิ นคเรติ กุสาวตีนามเก นคเร, ยสฺมิํ ฐาเน เอตรหิ กุสินารา นิวิฏฺฐาฯ มหีปตีติ ขตฺติโย, นาเมน มหาสุทสฺสโน นามฯ จกฺกวตฺตีติ จกฺกรตนํ วตฺเตติ จตูหิ วา สมฺปตฺติจกฺเกหิ วตฺตติ, เตหิ จ ปรํ ปวตฺเตติ, ปรหิตาย จ อิริยาปถจกฺกานํ วตฺโต เอตสฺมิํ อตฺถีติปิ จกฺกวตฺตีฯ อถ วา จตูหิ อจฺฉริยธมฺเมหิ สงฺคหวตฺถูหิ จ สมนฺนาคเตน, ปเรหิ อนภิภวนียสฺส อนติกฺกมนียสฺส อาณาสงฺขาตสฺส จกฺกสฺส วตฺโต เอตสฺมิํ อตฺถีติปิ จกฺกวตฺตีฯ ปริณายกรตนปุพฺพงฺคเมน หตฺถิรตนาทิปมุเขน มหาพลกาเยน ปุญฺญานุภาวนิพฺพตฺเตน กายพเลน จ สมนฺนาคตตฺตา มหพฺพโลฯ ยทา อาสินฺติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺรายํ อนุปุพฺพิกถา –

อตีเต กิร มหาปุริโส สุทสฺสนตฺตภาวโต ตติเย อตฺตภาเว คหปติกุเล นิพฺพตฺโต ธรมานกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน เอกํ เถรํ อรญฺญวาสํ วสนฺตํ อตฺตโน กมฺเมน อรญฺญํ ปวิฏฺโฐ รุกฺขมูเล นิสินฺนํ ทิสฺวา ‘‘อิธ มยา อยฺยสฺส ปณฺณสาลํ กาตุํ วฏฺฏตี’’ติ จินฺเตตฺวา อตฺตโน กมฺมํ ปหาย ทพฺพสมฺภารํ ฉินฺทิตฺวา นิวาสโยคฺคํ ปณฺณสาลํ กตฺวา ทฺวารํ โยเชตฺวา กฏฺฐตฺถรณํ กตฺวา ‘‘กริสฺสติ นุ โข ปริโภคํ, น นุ โข กริสฺสตี’’ติ เอกมนฺเต นิสีทิฯ เถโร อนฺโตคามโต อาคนฺตฺวา ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา กฏฺฐตฺถรเณ นิสีทิฯ มหาสตฺโตปิ นํ อุปสงฺกมิตฺวา ‘‘ผาสุกา, ภนฺเต, ปณฺณสาลา’’ติ ปุจฺฉิฯ ผาสุกา, ภทฺทมุข, ปพฺพชิตสารุปฺปาติฯ วสิสฺสถ, ภนฺเต, อิธาติ? อาม, อุปาสกาติฯ โส อธิวาสนากาเรเนว ‘‘วสิสฺสตี’’ติ ญตฺวา ‘‘นิพทฺธํ มยฺหํ ฆรทฺวารํ อาคนฺตพฺพ’’นฺติ ปฏิชานาเปตฺวา นิจฺจํ อตฺตโน ฆเรเยว ภตฺตวิสฺสคฺคํ การาเปสิฯ โส ปณฺณสาลายํ กฏสารกํ ปตฺถริตฺวา มญฺจปีฐํ ปญฺญเปสิ, อปสฺเสนํ นิกฺขิปิ, ปาทกฐลิกํ ฐเปสิ, โปกฺขรณิํ ขณิ, จงฺกมํ กตฺวา วาลุกํ โอกิริ, ปริสฺสยวิโนทนตฺถํ ปณฺณสาลํ กณฺฏกวติยา ปริกฺขิปิ, ตถา โปกฺขรณิํ จงฺกมญฺจฯ เตสํ อนฺโตวติปริยนฺเต ตาลปนฺติโย โรเปสิฯ เอวมาทินา อาวาสํ นิฏฺฐาเปตฺวา เถรสฺส ติจีวรํ อาทิํ กตฺวา สพฺพํ สมณปริกฺขารํ อทาสิฯ เถรสฺส หิ ตทา โพธิสตฺเตน ติจีวรปิณฺฑปาตปตฺตถาลกปริสฺสาวนธมกรณปริโภคภาชนฉตฺตุปาหนอุทกตุมฺพสูจิกตฺตร- ยฏฺฐิอารกณฺฏกปิปฺผลินขจฺเฉทนปทีเปยฺยาทิ ปพฺพชิตานํ ปริโภคชาตํ อทินฺนํ นาม นาโหสิฯ โส ปญฺจ สีลานิ รกฺขนฺโต อุโปสถํ กโรนฺโต ยาวชีวํ เถรํ อุปฏฺฐหิฯ เถโร ตตฺเถว วสนฺโต อรหตฺตํ ปตฺวา ปรินิพฺพายิฯ

[29] โพธิสตฺโตปิ ยาวตายุกํ ปุญฺญํ กตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา ตโต จุโต มนุสฺสโลกํ อาคจฺฉนฺโต กุสาวติยา ราชธานิยา นิพฺพตฺติตฺวา มหาสุทสฺสโน นาม ราชา อโหสิ จกฺกวตฺตีฯ