‘‘เตสุ จิตฺตปฺปสาโทปิ, ทุกฺขโต ปริโมจเย;

ปเควานุกิริยา เตสํ, ธมฺมสฺส อนุธมฺมโต’’ติฯ

ปรมตฺถทีปนิยา จริยาปิฏกสํวณฺณนาย

อกิตฺติจริยาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. สงฺขพฺราหฺมณจริยาวณฺณนา

[11-12] ทุติยสฺมิํ ปุนาปรนฺติ ปุน อปรํ, น เกวลมิทํ อกิตฺติจริยเมว, อถ โข ปุน อปรํ อญฺญํ สงฺขจริยมฺปิ ปวกฺขิสฺสํ, สุโณหีติ อธิปฺปาโยฯ อิโต ปเรสุปิ เอเสว นโยฯ สงฺขสวฺหโยติ สงฺขนาโมฯ มหาสมุทฺทํ ตริตุกาโมติ สุวณฺณภูมิํ คนฺตุํ นาวาย มหาสมุทฺทํ ตริตุกาโมฯ อุปคจฺฉามิ ปฏฺฏนนฺติ ตามลิตฺติปฏฺฏนํ อุทฺทิสฺส คจฺฉามิฯ สยมฺภุญาเณน ปจฺเจกโพธิยา อธิคตตฺตา สยเมว ภูตนฺติ สยมฺภุํฯ กิเลสมาราทีสุ เกนจิปิ น ปราชิตนฺติ อปราชิตํ, ติณฺณํ มารานํ มตฺถกํ มทฺทิตฺวา ฐิตนฺติ อตฺโถฯ ตตฺตาย กฐินภูมิยาติ ฆมฺมสนฺตาเปน สนฺตตฺตาย สกฺขรวาลุกานิจิตตฺตา ขราย กกฺขฬาย ภูมิยา ฯ

[13] ตนฺติ ตํ ปจฺเจกพุทฺธํฯ อิมมตฺถนฺติ อิมํ อิทานิ วกฺขมานํ ‘‘อิทํ เขตฺต’’นฺติอาทิกํ อตฺถํฯ วิจินฺตยินฺติ ตทา สงฺขพฺราหฺมณภูโต จินฺเตสินฺติ สตฺถา วทติฯ ตตฺรายํ อนุปุพฺพิกถา –

อตีเต อยํ พาราณสี โมฬินี นาม อโหสิฯ โมฬินีนคเร พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต สงฺโข นาม พฺราหฺมโณ หุตฺวา อฑฺโฒ มหทฺธโน จตูสุ นครทฺวาเรสุ นครมชฺเฌ อตฺตโน นิเวสนทฺวาเรติ ฉสุ ฐาเนสุ ฉ ทานสาลาโย กาเรตฺวา เทวสิกํ ฉสตสหสฺสานิ วิสฺสชฺเชนฺโต กปณทฺธิกาทีนํ มหาทานํ ปวตฺเตสิฯ โส เอกทิวสํ จินฺเตสิ – ‘‘อหํ เคเห ธเน ขีเณ ทานํ ทาตุํ น สกฺขิสฺสามิ, อปริกฺขีเณเยว ธเน นาวาย สุวณฺณภูมิํ คนฺตฺวา ธนํ อาหริสฺสามี’’ติฯ โส นาวํ ภณฺฑสฺส ปูราเปตฺวา ปุตฺตทารํ อามนฺเตตฺวา ‘‘ยาวาหํ อาคจฺฉิสฺสามิ, ตาว เม ทานํ อนุปจฺฉินฺทนฺตา ปวตฺเตยฺยาถา’’ติ วตฺวา ทาสกมฺมกรปริวุโต อุปาหนํ อารุยฺห ฉตฺเตน ธาริยมาเนน ปฏฺฏนคามาภิมุโข ปายาสิฯ