เมนู

ตตฺถ น เต นฏาติ, เทวราช, มยํ ตว นฏา วา กีฬิตพฺพยุตฺตกา วา น โหมฯ นาปิ ตว ญาตกา, สหายา หสฺสํ กาตพฺพาฯ อถ ตฺวํ กิสฺมิํ วุปตฺถมฺภาติ กิํ อุปตฺถมฺภกํ กตฺวา, กิํ นิสฺสาย อิสีหิ สทฺธิํ กีฬสีติ อตฺโถฯ เอสา ปติฏฺฐาติ เอสา ตว ปาทจฺฉายา อชฺช มม ขลิตสฺส อปราธสฺส ปติฏฺฐา โหตุฯ สุวาสิตนฺติ อายสฺมนฺตานํ อิสีนํ เอกรตฺติมฺปิ อิมสฺมิํ อรญฺเญ วสิตํ สุวสิตเมวฯ กิํการณา? ยํ วาสวํ ภูตปติํ อทฺทสามฯ สเจ หิ มยํ นคเร อวสิมฺหา, น อิมํ อทฺทสามฯ โภนฺโตติ ภวนฺโตฯ สพฺเพปิ สุมนา ภวนฺตุ ตุสฺสนฺตุ, สกฺกสฺส เทวรญฺโญ ขมนฺตุ, กิํการณา? ยํ พฺราหฺมโณ ปจฺจุปาที ภิสานิ ยสฺมา ตุมฺหากํ อาจริโย ภิสานิ อลภีติฯ สกฺโก อิสิคณํ วนฺทิตฺวา เทวโลกํ คโตฯ อิสิคโณปิ ฌานาภิญฺญาโย นิพฺพตฺเตตฺวา พฺรหฺมโลกูปโค อโหสิฯ

ตทา อุปกญฺจนาทโย ฉ ภาตโร สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานมหากสฺสปอนุรุทฺธปุณฺณอานนฺทตฺเถรา, ภคินี อุปฺปลวณฺณา, ทาสี ขุชฺชุตฺตรา, ทาโส จิตฺโต คหปติ, รุกฺขเทวตา สาตาคิโร, วารโณ ปาลิเลยฺยนาโค, วานโร มธุวาสิฏฺโฐ, สกฺโก กาฬุทายี, มหากญฺจนตาปโส โลกนาโถฯ

ตสฺส อิธาปิ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว ทส ปารมิโย นิทฺธาเรตพฺพาฯ ตถา อจฺจนฺตเมว กาเมสุ อนเปกฺขตาทโย คุณานุภาวา วิภาเวตพฺพาติฯ

ภิสจริยาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. โสณปณฺฑิตจริยาวณฺณนา

[42] ปญฺจเม นคเร พฺรหฺมวฑฺฒเนติ พฺรหฺมวฑฺฒนนามเก นคเรฯ กุลวเรติ อคฺคกุเลฯ เสฏฺเฐติ ปาสํสตเมฯ มหาสาเลติ มหาสาเรฯ อชายหนฺติ อชายิํ อหํฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ตสฺมิํ กาเล ‘‘พฺรหฺมวฑฺฒน’’นฺติ ลทฺธนาเม พาราณสินคเร ยทา โหมิ ภวามิ ปฏิวสามิ, ตทา อภิชาตสมฺปตฺติยา อุทิโตทิตภาเวน อคฺเค วิชฺชาวตสมฺปตฺติยา เสฏฺเฐ อสีติโกฏิวิภวตาย มหาสาเล พฺราหฺมณกุเล อหํ อุปฺปชฺชินฺติฯ

ตทา หิ มหาสตฺโต พฺรหฺมโลกโต จวิตฺวา พฺรหฺมวฑฺฒนนคเร อสีติโกฏิวิภวสฺส อญฺญตรสฺส พฺราหฺมณมหาสาลสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ ตสฺส นามคฺคหณทิวเส ‘‘โสณกุมาโร’’ติ นามํ กริํสุฯ ตสฺส ปทสา คมนกาเล อญฺโญปิ สตฺโต พฺรหฺมโลกา จวิตฺวา โพธิสตฺตสฺส มาตุยา กุจฺฉิมฺหิ ปฏิสนฺธิํ คณฺหิฯ ตสฺส ชาตสฺส ‘‘นนฺทกุมาโร’’ติ นามํ กริํสุฯ เตสํ อุคฺคหิตเวทานํ สพฺพสิปฺปนิปฺผตฺติปฺปตฺตานํ วยปฺปตฺตานํ รูปสมฺปทํ ทิสฺวา ตุฏฺฐหฏฺฐา มาตาปิตโร ‘‘ฆรพนฺธเนน พนฺธิสฺสามา’’ติ ปฐมํ โสณกุมารํ อาหํสุ – ‘‘ตาต, เต ปติรูปกุลโต ทาริกํ อาเนสฺสาม, ตฺวํ กุฏุมฺพํ ปฏิปชฺชาหี’’ติฯ

มหาสตฺโต ‘‘อลํ มยฺหํ ฆราวาเสน, อหํ ยาวชีวํ ตุมฺเห ปฏิชคฺคิตฺวา ตุมฺหากํ อจฺจเยน ปพฺพชิสฺสามี’’ติ อาหฯ มหาสตฺตสฺส หิ ตทา ตโยปิ ภวา อาทิตฺตํ อคารํ วิย องฺคารกาสุ วิย จ อุปฏฺฐหิํสุฯ วิเสสโต ปเนส เนกฺขมฺมชฺฌาสโย เนกฺขมฺมาธิมุตฺโต อโหสิฯ ตสฺส อธิปฺปายํ อชานนฺตา เต ปุนปฺปุนํ กเถนฺตาปิ ตสฺส จิตฺตํ อลภิตฺวา นนฺทกุมารํ อามนฺเตตฺวา ‘‘ตาต, เตน หิ ตฺวํ กุฏุมฺพํ ปฏิปชฺชาหี’’ติ วตฺวา เตนาปิ ‘‘นาหํ มม ภาตรา ฉฑฺฑิตเขฬํ สีเสน อุกฺขิปามิ, อหมฺปิ ตุมฺหากํ อจฺจเยน ภาตรา สทฺธิํ ปพฺพชิสฺสามี’’ติ วุตฺเต ‘‘อิเม เอวํ ตรุณา กาเม ชหนฺติ, กิมงฺคํ ปน มยนฺติ สพฺเพว ปพฺพชิสฺสามา’’ติ จินฺเตตฺวา ‘‘ตาต, กิํ โว อมฺหากํ อจฺจเยน ปพฺพชฺชาย, สพฺเพ สเหว ปพฺพชามา’’ติ วตฺวา ญาตีนํ ทาตพฺพยุตฺตกํ ทตฺวา ทาสชนํ ภุชิสฺสํ กตฺวา รญฺโญ อาโรเจตฺวา สพฺพํ ธนํ วิสฺสชฺเชตฺวา มหาทานํ ปวตฺเตตฺวา จตฺตาโรปิ ชนา พฺรหฺมวฑฺฒนนครา นิกฺขมิตฺวา หิมวนฺตปฺปเทเส ปทุมปุณฺฑรีกมณฺฑิตํ มหาสรํ นิสฺสาย รมณีเย วนสณฺเฑ อสฺสมํ มาเปตฺวา ปพฺพชิตฺวา ตตฺถ วสิํสุฯ เตน วุตฺตํ –

[43]

‘‘ตทาปิ โลกํ ทิสฺวาน, อนฺธีภูตํ ตโมตฺถฏํ;

จิตฺตํ ภวโต ปติกุฏติ, ตุตฺตเวคหตํ วิยฯ

[44]

‘‘ทิสฺวาน วิวิธํ ปาปํ, เอวํ จินฺเตสหํ ตทา;

กทาหํ เคหา นิกฺขมฺม, ปวิสิสฺสามิ กานนํฯ

[45]

‘‘ตทาปิ มํ นิมนฺติํสุ, กามโภเคหิ ญาตโย;

เตสมฺปิ ฉนฺทมาจิกฺขิํ, มา นิมนฺเตถ เตหิ มํฯ

[46]

‘‘โย เม กนิฏฺฐโก ภาตา, นนฺโท นามาสิ ปณฺฑิโต;

โสปิ มํ อนุสิกฺขนฺโต, ปพฺพชฺชํ สมโรจยิฯ

[47]

‘‘อหํ โสโณ จ นนฺโท จ, อุโภ มาตาปิตา มม;

ตทาปิ โภเค ฉฑฺเฑตฺวา, ปาวิสิมฺหา มหาวน’’นฺติฯ

ตตฺถ ตทาปีติ ยทา อหํ พฺรหฺมวฑฺฒนนคเร โสโณ นาม พฺราหฺมณกุมาโร อโหสิํ, ตทาปิฯ โลกํ ทิสฺวานาติ สกลมฺปิ สตฺตโลกํ ปญฺญาจกฺขุนา ปสฺสิตฺวาฯ อนฺธีภูตนฺติ ปญฺญาจกฺขุวิรเหน อนฺธชาตํ อนฺธภาวํ ปตฺตํฯ ตโมตฺถฏนฺติ อวิชฺชนฺธกาเรน อภิภูตํฯ จิตฺตํ ภวโต ปติกุฏตีติ ชาติอาทิสํเวควตฺถุปจฺจเวกฺขเณน กามาทิภวโต มม จิตฺตํ สงฺกุฏติ สนฺนิลียติ น วิสรติฯ ตุตฺตเวคหตํ วิยาติ ตุตฺตํ วุจฺจติ อโยกณฺฏกสีโส ทีฆทณฺโฑ, โย ปโตโทติ วุจฺจติฯ เตน เวคสา อภิหโต ยถา หตฺถาชานีโย สํเวคปฺปตฺโต โหติ, เอวํ มม จิตฺตํ ตทา กามาทีนวปจฺจเวกฺขเณน สํเวคปฺปตฺตนฺติ ทสฺเสติฯ

ทิสฺวาน วิวิธํ ปาปนฺติ เคหํ อาวสนฺเตหิ ฆราวาสนิมิตฺตํ ฉนฺทโทสาทิวเสน กรียมานํ นานาวิธํ ปาณาติปาตาทิปาปกมฺมญฺเจว ตนฺนิมิตฺตญฺจ เนสํ ลามกภาวํ ปสฺสิตฺวาฯ เอวํ จินฺเตสหํ ตทาติ ‘‘กทา นุ โข อหํ มหาหตฺถี วิย อยพนฺธนํ ฆรพนฺธนํ ฉินฺทิตฺวา เคหโต นิกฺขมนวเสน วนํ ปวิสิสฺสามี’’ติ เอวํ ตทา โสณกุมารกาเล จินฺเตสิํ อหํฯ ตทาปิ มํ นิมนฺติํสูติ น เกวลํ อโยฆรปณฺฑิตาทิกาเลเยว, อถ โข ตทาปิ ตสฺมิํ โสณกุมารกาเลปิ มํ มาตาปิตุอาทโย ญาตโย กามโภคิโน กามชฺฌาสยา ‘‘เอหิ, ตาต, อิมํ อสีติโกฏิธนํ วิภวํ ปฏิปชฺช, กุลวํสํ ปติฏฺฐาเปหี’’ติ อุฬาเรหิ โภเคหิ นิมนฺตยิํสุฯ เตสมฺปิ ฉนฺทมาจิกฺขินฺติ เตสมฺปิ มม ญาตีนํ เตหิ กามโภเคหิ มา มํ นิมนฺตยิตฺถาติ อตฺตโน ฉนฺทมฺปิ อาจิกฺขิํ, ปพฺพชฺชาย นินฺนชฺฌาสยมฺปิ กเถสิํ, ยถาชฺฌาสยํ ปฏิปชฺชถาติ อธิปฺปาโยฯ

โสปิ มํ อนุ สิกฺขนฺโตติ ‘‘อิเม กามา นาม อปฺปสฺสาทา พหุทุกฺขา พหูปายาสา’’ติอาทินา (ม. นิ. 1.234; 2.43-45; ปาจิ.417) นเยน นานปฺปการํ กาเมสุ อาทีนวํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ยถาหํ สีลาทีนิ สิกฺขนฺโต ปพฺพชฺชํ โรเจสิํฯ

โสปิ นนฺทปณฺฑิโต ตเถว ตสฺส เนกฺขมฺเมน มํ อนุสิกฺขนฺโต ปพฺพชฺชํ สมโรจยีติฯ อหํ โสโณ จ นนฺโท จาติ ตสฺมิํ กาเล โสณนามโก อหํ มยฺหํ กนิฏฺฐภาตา นนฺโท จาติฯ อุโภ มาตาปิตา มมาติ ‘‘อิเม นาม ปุตฺตกา เอวํ ตรุณกาเลปิ กาเม ชหนฺติ, กิมงฺคํ ปน มย’’นฺติ อุปฺปนฺนสํเวคา มาตาปิตโร จฯ โภเค ฉฑฺเฑตฺวาติ อสีติโกฏิวิภวสมิทฺเธ มหา โภเค อนเปกฺขจิตฺตา เขฬปิณฺฑํ วิย ปริจฺจชิตฺวา มยํ จตฺตาโรปิ ชนา หิมวนฺตปฺปเทเส มหาวนํ เนกฺขมฺมชฺฌาสเยน ปวิสิมฺหาติ อตฺโถฯ

ปวิสิตฺวา จ เต ตตฺถ รมณีเย ภูมิภาเค อสฺสมํ มาเปตฺวา ตาปสปพฺพชฺชาย ปพฺพชิตฺวา ตตฺถ วสิํสุฯ เต อุโภปิ ภาตโร มาตาปิตโร ปฏิชคฺคิํสุฯ เตสุ นนฺทปณฺฑิโต ‘‘มยา อาภตผลาผลาเนว มาตาปิตโร ขาทาเปสฺสามี’’ติ หิยฺโย จ ปุริมโคจรคหิตฏฺฐานโต จ ยานิ ตานิ อวเสสานิ ผลาผลานิ ปาโตว อาเนตฺวา มาตาปิตโร ขาทาเปติฯ เต ตานิ ขาทิตฺวา มุขํ วิกฺขาเลตฺวา อุโปสถิกา โหนฺติฯ โสณปณฺฑิโต ปน ทูรํ คนฺตฺวา มธุรมธุรานิ สุปกฺกานิ อาหริตฺวา อุปนาเมติฯ อถ นํ เต ‘‘ตาต, กนิฏฺเฐน อาภตานิ มยํ ขาทิตฺวา อุโปสถิกา ชาตา, อิทานิ โน อตฺโถ นตฺถี’’ติ วทนฺติฯ อิติ ตสฺส ผลาผลานิ ปริโภคํ น ลภนฺติ วินสฺสนฺติ, ปุนทิวสาทีสุปิ ตเถวาติ, เอวํ โส ปญฺจาภิญฺญตาย ทูรมฺปิ คนฺตฺวา อาหรติ, เต ปน น ขาทนฺติฯ

อถ มหาสตฺโต จินฺเตสิ – ‘‘มาตาปิตโร สุขุมาลา, นนฺโท จ ยานิ ตานิ อปกฺกานิ ทุปฺปกฺกานิ ผลาผลานิ อาหริตฺวา ขาทาเปติ, เอวํ สนฺเต อิเม น จิรํ ปวตฺติสฺสนฺติ, วาเรสฺสามิ น’’นฺติฯ อถ นํ อามนฺเตตฺวา ‘‘นนฺท, อิโต ปฏฺฐาย ผลาผลํ อาหริตฺวา มมาคมนํ ปติมาเนหิ, อุโภ เอกโตว ขาทาเปสฺสามา’’ติ อาหฯ เอวํ วุตฺเตปิ อตฺตโน ปุญฺญํ ปจฺจาสีสนฺโต น ตสฺส วจนมกาสิฯ มหาสตฺโต ตํ อุปฏฺฐานํ อาคตํ ‘‘น ตฺวํ ปณฺฑิตานํ วจนํ กโรสิ, อหํ เชฏฺโฐ, มาตาปิตโร จ มเมว ภาโร, อหเมว เน ปฏิชคฺคิสฺสามิ, ตฺวํ อิโต อญฺญตฺถ ยาหี’’ติ ตสฺส อจฺฉรํ ปหริฯ

โส เตน ปณามิโต ตตฺถ ฐาตุํ อสกฺโกนฺโต ตํ วนฺทิตฺวา มาตาปิตูนํ ตมตฺถํ อาโรเจตฺวา อตฺตโน ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา กสิณํ โอโลเกตฺวา ตํทิวสเมว อฏฺฐ จ สมาปตฺติโย ปญฺจ จ อภิญฺญาโย นิพฺพตฺเตตฺวา จินฺเตสิ – ‘‘กิํ นุ โข อหํ สิเนรุปาทโต รตนวาลุกํ อาหริตฺวา มม ภาตุ ปณฺณสาลาปริเวณํ อากิริตฺวา ขมาเปสฺสามิ, อุทาหุ อโนตตฺตโต อุทกํ อาหริตฺวา ขมาเปสฺสามิ? อถ วา เม ภาตา เทวตาวเสน ขเมยฺย, จตฺตาโร มหาราชาโน สกฺกญฺจ เทวราชานํ อาเนตฺวา ขมาเปสฺสามิ, เอวํ ปน น โสภิสฺสติ, อยํ โข มโนโช พฺรหฺมวฑฺฒนราชา สกลชมฺพุทีเป อคฺคราชา, ตํ อาทิํ กตฺวา สพฺเพ ราชาโน อาเนตฺวา ขมาเปสฺสามิ, เอวํ สนฺเต มม ภาตุ คุโณ สกลชมฺพุทีปํ อวตฺถริตฺวา คมิสฺสติ, จนฺโท วิย สูริโย วิย จ ปญฺญายิสฺสตี’’ติฯ

โส ตาวเทว อิทฺธิยา คนฺตฺวา พฺรหฺมวฑฺฒนนคเร ตสฺส รญฺโญ นิเวสนทฺวาเร โอตริตฺวา ‘‘เอโก ตาปโส ตุมฺเห ทฏฺฐุกาโม’’ติ รญฺโญ อาโรจาเปตฺวา เตน กโตกาโส ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ‘‘อหํ อตฺตโน พเลน สกลชมฺพุทีเป รชฺชํ คเหตฺวา ตว ทสฺสามี’’ติฯ ‘‘กถํ ปน ตุมฺเห, ภนฺเต, สกลชมฺพุทีเป รชฺชํ คเหตฺวา ทสฺสถา’’ติ? ‘‘มหาราช, กสฺสจิ วธจฺเฉทํ อกตฺวา อตฺตโน อิทฺธิยาว คเหตฺวา ทสฺสามี’’ติ มหติยา เสนาย สทฺธิํ ตํ อาทาย โกสลรฏฺฐํ คนฺตฺวา นครสฺส อวิทูเร ขนฺธาวารํ นิเวเสตฺวา ‘‘ยุทฺธํ วา โน เทตุ, วเส วา วตฺตตู’’ติ โกสลรญฺโญ ทูตํ ปาเหสิฯ เตน กุชฺฌิตฺวา ยุทฺธสชฺเชน หุตฺวา นิกฺขนฺเตน สทฺธิํ ยุทฺเธ อารทฺเธ อตฺตโน อิทฺธานุภาเวน ยถา ทฺวินฺนํ เสนานํ ปีฬนํ น โหติ, เอวํ กตฺวา ยถา จ โกสลราชา ตสฺส วเส วตฺตติ, เอวํ วจนปฏิวจนหรเณหิ สํวิทหิฯ เอเตนุปาเยน สกลชมฺพุทีเป ราชาโน ตสฺส วเส วตฺตาเปสิฯ

โส เตน ปริตุฏฺโฐ นนฺทปณฺฑิตํ อาห – ‘‘ภนฺเต, ตุมฺเหหิ ยถา มยฺหํ ปฏิญฺญาตํ, ตถา กตํ, พหูปการา เม ตุมฺเห, กิมหํ ตุมฺหากํ กริสฺสามิ, อหญฺหิ เต สกลชมฺพุทีเป อุปฑฺฒรชฺชมฺปิ ทาตุํ อิจฺฉามิ, กิมงฺคํ ปน หตฺถิอสฺสรถมณิมุตฺตาปวาฬรชตสุวณฺณทาสิทาสปริชนปริจฺเฉท’’นฺติ? ตํ สุตฺวา นนฺทปณฺฑิโต ‘‘น เม เต, มหาราช, รชฺเชน อตฺโถ, นาปิ หตฺถิยานาทีหิ, อปิ จ โข เต รฏฺเฐ อสุกสฺมิํ นาม อสฺสเม มม มาตาปิตโร ปพฺพชิตฺวา วสนฺติฯ

ตฺยาหํ อุปฏฺฐหนฺโต เอกสฺมิํ อปราเธ มม เชฏฺฐภาติเกน โสณปณฺฑิเตน นาม มเหสินา ปณามิโต, สฺวาหํ ตํ อาทาย ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ขมาเปสฺสามิ, ตสฺส เม ตฺวํ ขมาปเน สหาโย โหหี’’ติฯ ราชา ‘‘สาธู’’ติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา จตุวีสติอกฺโขภนี ปริมาณาย เสนาย ปริวุโต เอกสตราชูหิ สทฺธิํ นนฺทปณฺฑิตํ ปุรกฺขตฺวา ตํ อสฺสมปทํ ปตฺวา จตุรงฺคุลปฺปเทสํ มุญฺจิตฺวา อากาเส ฐิเตน กาเชน อโนตตฺตโต อุทกํ อาหริตฺวา ปานียํ ปฏิสาเมตฺวา ปริเวณํ สมฺมชฺชิตฺวา มาตาปิตูนํ อาสนฺนปฺปเทเส นิสินฺนํ ฌานรติสมปฺปิตํ มหาสตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา นนฺทปณฺฑิโต นํ ขมาเปสิฯ มหาสตฺโต นนฺทปณฺฑิตํ มาตรํ ปฏิจฺฉาเปตฺวา อตฺตนา ยาวชีวํ ปิตรํ ปฏิชคฺคิฯ เตสํ ปน ราชูนํ –

‘‘อานนฺโท จ ปโมโท จ, สทา หสิตกีฬิตํ;

มาตรํ ปริจริตฺวาน, ลพฺภเมตํ วิชานตาฯ

‘‘อานนฺโท จ ปโมโท จ, สทา หสิตกีฬิตํ;

ปิตรํ ปริจริตฺวาน, ลพฺภเมตํ วิชานโตฯ

‘‘ทานญฺจ เปยฺยวชฺชญฺจ, อตฺถจริยา จ ยา อิธ;

สมานตฺตตา จ ธมฺเมสุ, ตตฺถ ตตฺถ ยถารหํ;

เอเต โข สงฺคหา โลเก, รถสฺสาณีว ยายโตฯ

‘‘เอเต จ สงฺคหา นาสฺสุ, น มาตา ปุตฺตการณา;

ลเภถ มานํ ปูชํ วา, ปิตา วา ปุตฺตการณาฯ

‘‘ยสฺมา จ สงฺคหา เอเต, สมฺมเปกฺขนฺติ ปณฺฑิตา;

ตสฺมา มหตฺตํ ปปฺโปนฺติ, ปาสํสา จ ภวนฺติ เตฯ

‘‘พฺรหฺมาติ มาตาปิตโร, ปุพฺพาจริยาติ วุจฺจเร;

อาหุเนยฺยา จ ปุตฺตานํ, ปชาย อนุกมฺปกาฯ

‘‘ตสฺมา หิ เน นมสฺเสยฺย, สกฺกเรยฺย จ ปณฺฑิโต;

อนฺเนน อถ ปาเนน, วตฺเถน สยเนน จ;

อุจฺฉาทเนน นฺหาปเนน, ปาทานํ โธวเนน จฯ

‘‘ตาย นํ ปาริจริยาย, มาตาปิตูสุ ปณฺฑิตา;

อิเธว นํ ปสํสนฺติ, เปจฺจ สคฺเค ปโมทตี’’ติฯ (ชา. 2.20.176-183) –

พุทฺธลีฬาย ธมฺมํ เทเสสิ, ตํ สุตฺวา สพฺเพปิ เต ราชาโน สพลกายา ปสีทิํสุฯ อถ เน ปญฺจสุ สีเลสุ ปติฏฺฐาเปตฺวา ‘‘ทานาทีสุ อปฺปมตฺตา โหถา’’ติ โอวทิตฺวา วิสฺสชฺเชสิฯ เต สพฺเพปิ ธมฺเมน รชฺชํ กาเรตฺวา อายุปริโยสาเน เทวนครํ ปูรยิํสุฯ โพธิสตฺโต ‘‘อิโต ปฏฺฐาย มาตรํ ปฏิชคฺคาหี’’ติ มาตรํ นนฺทปณฺฑิตํ ปฏิจฺฉาเปตฺวา อตฺตนา ยาวชีวํ ปิตรํ ปฏิชคฺคิฯ เต อุโภปิ อายุปริโยสาเน พฺรหฺมโลกปรายนา อเหสุํฯ

ตทา มาตาปิตโร มหาราชกุลานิ, นนฺทปณฺฑิโต อานนฺทตฺเถโร, มโนโช ราชา สาริปุตฺตตฺเถโร, เอกสตราชาโน อสีติมหาเถรา เจว อญฺญตรเถรา จ, จตุวีสติอกฺโขภนีปริสา พุทฺธปริสา, โสณปณฺฑิโต โลกนาโถฯ

ตสฺส กิญฺจาปิ สาติสยา เนกฺขมฺมปารมี, ตถาปิ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เสสปารมิโย จ นิทฺธาเรตพฺพาฯ ตถา อจฺจนฺตเมว กาเมสุ อนเปกฺขตา, มาตาปิตูสุ ติพฺโพ สคารวสปฺปติสฺสภาโว , มาตาปิตุอุปฏฺฐาเนน อติตฺติ, สติปิ เนสํ อุปฏฺฐาเน สพฺพกาลํ สมาปตฺติวิหาเรหิ วีตินามนนฺติ เอวมาทโย มหาสตฺตสฺส คุณานุภาวา วิภาเวตพฺพาติฯ

โสณปณฺฑิตจริยาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

เนกฺขมฺมปารมี นิฏฺฐิตาฯ

6. เตมิยจริยาวณฺณนา

[48] ฉฏฺเฐ กาสิราชสฺส อตฺรโชติ กาสิรญฺโญ อตฺรโช ปุตฺโต ยทา โหมิ, ตทา มูคปกฺโขติ นาเมน, เตมิโยติ วทนฺติ มนฺติ เตมิโยติ นาเมน มูคปกฺขวตาธิฏฺฐาเนน ‘‘มูคปกฺโข’’ติ มาตาปิตโร อาทิํ กตฺวา สพฺเพว มํ วทนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ มหาสตฺตสฺส หิ ชาตทิวเส สกลกาสิรฏฺเฐ เทโว วสฺสิ, ยสฺมา จ โส รญฺโญ เจว อมจฺจาทีนญฺจ หทยํ อุฬาเรน ปีติสิเนเหน เตมยมาโน อุปฺปนฺโน, ตสฺมา ‘‘เตมิยกุมาโร’’ติ นามํ อโหสิฯ