เมนู

[273] นิกฺขิตฺตสตฺถํ ปจฺจนฺตนฺติ ฉฑฺฑิตสตฺถํ ปาติตอาวุธํ ปจฺจนฺตชนปทํ นิพฺพิเสวนํ กตฺวา ปุนรุปจฺจตนฺติ ปุนรปิ ตํ นครํ อุเปจฺจ อุปคมฺม สมฺปตฺตาติ อตฺโถฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ

อุรุเวลกสฺสปตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

9. ราธตฺเถรอปทานวณฺณนา

[296] นวมาปทาเน ปทุมุตฺตโร นาม ชิโนติอาทิกํ อายสฺมโต ราธตฺเถรสฺส อปทานํฯ ตํ สพฺพํ ปาฐานุสาเรน นยานุจินฺตเนน วิญฺญูหิ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ เกวลํ ปุญฺญนานตฺตเมวาติฯ

ราธตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

ทสมํ โมฆราชตฺเถรอปทานํ สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ

จตุปญฺญาสมวคฺควณฺณนา สมตฺตาฯ

55. ภทฺทิยวคฺโค

1. ลกุณฺฑกภทฺทิยตฺเถรอปทานวณฺณนา

ปญฺจปญฺญาสมวคฺเค ปฐมาปทาเน ปทุมุตฺตโร นาม ชิโนติอาทิกํ อายสฺมโต ลกุณฺฑกภทฺทิยตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวตีนคเร มหาโภคกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต สตฺถุ ธมฺมํ สุณนฺโต นิสินฺโน สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ มญฺชุสฺสรานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา สยมฺปิ ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถนฺโต พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส สปฺปิสกฺขราทิมธุรรสสมฺมิสฺสํ มหาทานํ ทตฺวา ‘‘อหมฺปิ, ภนฺเต, อนาคเต อยํ ภิกฺขุ วิย เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน มญฺชุสฺสรานํ อคฺโค ภเวยฺย’’นฺติ ปณิธานํ อกาสิฯ ภควา ตสฺส อนนฺตรายํ ทิสฺวา พฺยากริตฺวา ปกฺกามิฯ

โส ยาวตายุกํ ปุญฺญานิ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อุภยสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา ผุสฺสภควโต กาเล จิตฺรโกกิโล หุตฺวา นิพฺพตฺโต ราชุยฺยานโต มธุรํ อมฺพผลํ ตุณฺเฑนาทาย คจฺฉนฺโต สตฺถารํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ‘‘ทสฺสามิ พุทฺธสฺสา’’ติ จิตฺตํ อุปฺปาเทสิฯ สตฺถา ตสฺส จิตฺตาจารํ ญตฺวา ปตฺตํ คเหตฺวา นิสีทิฯ โกกิโล ทสพลสฺส ปตฺเต อมฺพปกฺกํ ฐเปสิฯ สตฺถา ตสฺส โสมนสฺสุปฺปาทนตฺถํ ตสฺส ปสฺสนฺตสฺเสว ตํ ปริภุญฺชิฯ อถ โส โกกิโล ปสนฺนมานโส เตเนว ปีติสุเขน สตฺตาหํ วีตินาเมสิฯ เตเนว ปุญฺญกมฺเมน อุปฺปนฺนุปฺปนฺนภเว มญฺชุสฺสโร อโหสิฯ กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺธกาเล วฑฺฒกิกุเล นิพฺพตฺเตตฺวา เชฏฺฐกวฑฺฒกี หุตฺวา ปากโฏ อโหสิฯ ปรินิพฺพุเต ภควติ ตสฺส สรีรธาตุโย นิทหิตุํ สตฺตโยชนปฺปมาเณ ถูเป อารทฺเธ โส อาห – ‘‘โยชนาวฏฺฏํ โยชนุพฺเพธํ กโรมา’’ติฯ เต สพฺเพ ตสฺส วจเน อฏฺฐํสุฯ อิติ อปฺปมาณสฺส พุทฺธสฺส โอรปฺปมาณํ เจติยํ กาเรสิ, เตน กมฺเมน นิพฺพตฺตฏฺฐาเน อญฺเญหิ หีนปฺปมาโณ อโหสิฯ โส อมฺหากํ ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา อติรสฺสตาย จ สุวณฺณปฏิมา วิย สุนฺทรสรีรตาย จ ลกุณฺฑกภทฺทิโยติ ปญฺญายิตฺถฯ โส อปรภาเค สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา พหุสฺสุโต ธมฺมกถิโก หุตฺวา มธุเรน สเรน ปเรสํ ธมฺมํ กเถสิฯ

อเถกสฺมิํ อุสฺสวทิวเส เอเกน พฺราหฺมเณน สทฺธิํ รเถน คจฺฉนฺตี เอกา คณิกา เถรํ ทิสฺวา ทนฺตวิทํสกํ หสิฯ เถโร ตสฺสา ทนฺตฏฺฐิเก นิมิตฺตํ คเหตฺวา ฌานํ อุปฺปาเทตฺวา ตํ ปาทกํ กตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อนาคามี อโหสิ, โส อภิณฺหํ กายคตาย สติยา วิหรนฺโต เอกทิวสํ อายสฺมตา ธมฺมเสนาปตินา โอวทิยมาโน อนุสาสิยมาโน อรหตฺเต ปติฏฺฐหิฯ เอกจฺเจ ภิกฺขู จ สามเณรา จ ตสฺส อรหตฺตปฺปตฺตภาวํ อชานนฺโต กณฺเณสุ คเหตฺวา กฑฺฒนฺติ, สีเส พาหาย หตฺถปาทาทีสุ วา คเหตฺวา จาเลตฺวา กีฬนฺตา วิเหเฐสุํฯ อถ ภควา สุตฺวา – ‘‘มา, ภิกฺขเว, มม ปุตฺตํ วิเหเฐถา’’ติ อาหฯ ตโต ปฏฺฐาย ตํ ‘‘อรหา’’ติ ชานิตฺวา น วิเหเฐสุํฯ

[12] โส อรหา หุตฺวา สญฺชาตโสมนสฺโส อตฺตโน ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต ปทุมุตฺตโร นาม ชิโนติอาทิมาหฯ มญฺชุนาภินิกูชหนฺติ มธุเรน เปมนิเยน สเรน อภินิกูชิํ สทฺทํ นิจฺฉาเรสิํ อหนฺติ อตฺโถฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ

ลกุณฺฑกภทฺทิยตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

2. กงฺขาเรวตตฺเถรอปทานวณฺณนา

[34] ทุติยาปทาเน ปทุมุตฺตโร นาม ชิโนติอาทิกํ อายสฺมโต กงฺขาเรวตตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺโต, ตํ สพฺพํ ปาฐานุสาเรน สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ

กงฺขาเรวตตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ