4. ทพฺพมลฺลปุตฺตตฺเถรอปทานวณฺณนา

จตุตฺถาปทาเน ปทุมุตฺตโร นาม ชิโนติอาทิกํ อายสฺมโต ทพฺพมลฺลปุตฺตตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวตีนคเร เสฏฺฐิปุตฺโต หุตฺวา ชาโต วิภวสมฺปนฺโน อโหสิ, สตฺถริ ปสนฺโน สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ เสนาสนปญฺญาปกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ นิมนฺเตตฺวา สตฺตาหํ มหาทานํ ทตฺวา สตฺตาหจฺจเยน ภควโต ปาทมูเล นิปติตฺวา ตํ ฐานํ ปตฺเถสิฯ ภควาปิสฺส สมิชฺฌนภาวํ ญตฺวา พฺยากาสิฯ โส ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา ตโต จุโต ตุสิตาทีสุ เทเวสุ ทิพฺพสมฺปตฺติํ อนุภวิตฺวา ตโต จุโต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมิํ กุเล นิพฺพตฺโต อสปฺปุริสสํสคฺเคน ตสฺส สาวกํ ภิกฺขุํ อรหาติ ชานนฺโตปิ อพฺภูเตน อพฺภาจิกฺขิฯ ตสฺเสว สาวกานํ ขีรสลากภตฺตํ อทาสิฯ โส ยาวตายุกํ ปุญฺญานิ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อุภยสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา กสฺสปทสพลสฺส กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺโต โอสานกาเล สาสเน ปพฺพชิโต ปรินิพฺพุเต ภควติ สกลโลเก โกลาหเล ชาเต สตฺต ภิกฺขโว ปพฺพชิโต ปจฺจนฺตชนปเท วนมชฺเฌ เอกํ ปพฺพตํ อภิรุหิตฺวา ‘‘ชีวิตาสา โอโรหนฺตุ นิราลยา นิสีทนฺตู’’ติ นิสฺเสณิํ ปาเตสุํฯ เตสํ โอวาททายโก เชฏฺฐกตฺเถโร สตฺถาหพฺภนฺตเร อรหา อโหสิฯ ตทนนฺตรตฺเถโร อนาคามี, อิตเร ปญฺจ ปริสุทฺธสีลา ตโต จุตา เทวโลเก นิพฺพตฺตาฯ ตตฺถ เอกํ พุทฺธนฺตรํ ทิพฺพสุขํ อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท ปุกฺกุสาติ (ม. นิ. 3.342), สภิโย (สุ. นิ. สภิยสุตฺต), พาหิโย (อุทา. 10), กุมารกสฺสโปติ (ม. นิ. 1.249) อิเม จตฺตาโร ตตฺถ ตตฺถ นิพฺพตฺติํสุฯ อยํ ปน มลฺลรฏฺเฐ อนุปิยนคเร นิพฺพตฺติฯ ตสฺมิํ มาตุกุจฺฉิโต อนิกฺขนฺเตเยว มาตา กาลมกาสิ, อเถโก ตสฺสา สรีรํ ฌาปนตฺถาย จิตกสฺมิํ อาโรเปตฺวา กุมารํ ทพฺพนฺตเร ปติตํ คเหตฺวา ชคฺคาเปสิฯ ทพฺเพ ปติตตฺตา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโตติ ปากโฏ อโหสิฯ อปรภาเค ปุพฺพสมฺภารวเสน ปพฺพชิ, โส กมฺมฏฺฐานมนุยุตฺโต นจิรสฺเสว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิฯ

อถ นํ สตฺถา มชฺฌตฺตภาเวน อานุภาวสมฺปนฺนภาเวน จ ภิกฺขูนํ เสนาสนํ ปญฺญาปเน ภตฺตุทฺเทสเน จ นิโยเชสิฯ สพฺโพ จ ภิกฺขุสงฺโฆ ตํ สมนฺเนสิฯ ตํ วินยขนฺธเก (จูฬว. 189-190) อาคตเมวฯ อปรภาเค เถโร เอกสฺส วรสลากทายกสฺส สลากภตฺตํ เมตฺติยภูมชกานํ ภิกฺขูนํ อุทฺทิสิฯ เต หฏฺฐตุฏฺฐา ‘‘สฺเว มยฺหํ มุคฺคฆตมธุมิสฺสกภตฺตํ ภุญฺชิสฺสามา’’ติ อุสฺสาหชาตา อเหสุํฯ โส ปน อุปาสโก เตสํ วารปฺปตฺตภาวํ สุตฺวา ทาสิํ อาณาเปสิ – ‘‘เย, เช, ภิกฺขู สฺเว อิธ อาคมิสฺสนฺติ, เต กณาชเกน พิลงฺคทุติเยน ปริวิสาหี’’ติฯ สาปิ ตเถว เต ภิกฺขู อาคเต โกฏฺฐกปมุเข นิสีทาเปตฺวา โภเชสิฯ เต ภิกฺขู อนตฺตมนา โกเปน ตฏตฏายนฺตา เถเร อาฆาตํ พนฺธิตฺวา ‘‘มธุรภตฺตทายกํ อมฺหากํ อมธุรภตฺตํ ทาเปตุํ เอโสว นิโยเชสี’’ติ ทุกฺขี ทุมฺมนา นิสีทิํสุฯ อถ เต เมตฺติยา นาม ภิกฺขุนี ‘‘กิํ, ภนฺเต, ทุมฺมนา’’ติ ปุจฺฉิฯ