เมนู

4. อุทปานทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา

วิปสฺสิโน ภควโตติอาทิกํ อายสฺมโต อุทปานทายกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ เถโร ปุริมมุนิวเรสุ กตาธิกาโร อเนเกสุ ภเวสุ กตปุญฺญสญฺจโย วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิปฺปตฺโต ‘‘ปานียทานํ มยา ทาตพฺพํ, ตญฺจ นิรนฺตรํ กตฺวา ปวตฺเตตุํ วฏฺฏตี’’ติ จินฺเตตฺวา เอกํ กูปํ ขนาเปตฺวา อุทกสมฺปตฺตกาเล อิฏฺฐกาหิ จินาเปตฺวา ถิรํ กตฺวา ตตฺถ อุฏฺฐิเตน อุทเกน ปุณฺณํ ตํ อุทปานํ วิปสฺสิสฺส ภควโต นิยฺยาเทสิฯ ภควา ปานียทานานิสํสทีปกํ อนุโมทนํ อกาสิ ฯ โส เตน ปุญฺเญน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตฏฺฐาเน โปกฺขรณีอุทปานปานียาทิสมฺปนฺโน สุขมนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุเล นิพฺพตฺโต วุทฺธิมนฺวาย สทฺโธ ปสนฺโน ปพฺพชิตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ

[18] โส อปรภาเค อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต วิปสฺสิโน ภควโตติอาทิมาหฯ ตตฺถ อุทปาโน กโต มยาติ อุทกํ ปิวนฺติ เอตฺถาติ อุทปาโน, กูปโปกฺขรณีตฬากานเมตํ อธิวจนํฯ โส อุทปาโน กูโป วิปสฺสิสฺส ภควโต อตฺถาย กโต ขนิโตติ อตฺโถฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

อุทปานทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

5. สีหาสนทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา

นิพฺพุเต โลกนาถมฺหีติอาทิกํ อายสฺมโต สีหาสนทายกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว นิพฺพานาธิคมตฺถาย กตปุญฺญูปจโย ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล คหปติกุเล นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา รตนตฺตเย ปสนฺโน ตสฺมิํ ภควติ ปรินิพฺพุเต สตฺตหิ รตเนหิ ขจิตํ สีหาสนํ การาเปตฺวา โพธิรุกฺขํ ปูเชสิ, พหูหิ มาลาคนฺธธูเปหิ จ ปูเชสิฯ

[21] โส เตน ปุญฺเญน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อุภยสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา สพฺพตฺถ ปูชิโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิปฺปตฺโต ฆราวาสํ วสนฺโต สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปสนฺนมานโส ญาติวคฺคํ ปหาย ปพฺพชิโต นจิรสฺเสว อรหา หุตฺวา ปุพฺพูปจิตกุสลสมฺภารํ สริตฺวา สญฺชาตโสมนสฺโส ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต นิพฺพุเต โลกนาถมฺหีติอาทิมาหฯ ตตฺถ สีหาสนมทาสหนฺติ สีหรูปหิรญฺญสุวณฺณรตเนหิ ขจิตํ อาสนํ สีหาสนํ, สีหสฺส วา อภีตสฺส ภควโต นิสินฺนารหํ, สีหํ วา เสฏฺฐํ อุตฺตมํ อาสนนฺติ สีหาสนํ, ตํ อหํ อทาสิํ, โพธิรุกฺขํ ปูเชสินฺติ อตฺโถฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ

สีหาสนทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

6. มคฺคทตฺติกตฺเถรอปทานวณฺณนา

อโนมทสฺสี ภควาติอาทิกํ อายสฺมโต มคฺคทตฺติกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปายสฺมา ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต อโนมทสฺสิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิมนฺวาย ฆราวาสํ สณฺฐเปตฺวา วสนฺโต อโนมทสฺสิํ ภควนฺตํ อากาเส จงฺกมนฺตํ ปาทุทฺธาเร ปาทุทฺธารจงฺกมนฏฺฐาเน ปุปฺผานํ วิกิรณํ อจฺฉริยญฺจ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ปุปฺผานิ อากาเส อุกฺขิปิ, ตานิ วิตานํ หุตฺวา อฏฺฐํสุฯ

[26] โส เตน ปุญฺเญน สุคตีสุเยว สํสรนฺโต สพฺพตฺถ ปูชิโต สุขํ อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุเล นิพฺพตฺโต กเมน โยพฺพญฺญํ ปาปุณิตฺวา สทฺธาชาโต ปพฺพชิตฺวา วตฺตสมฺปนฺโน นจิรสฺเสว อรหตฺตํ ปตฺโต จงฺกมนสฺส ปูชิตตฺตา มคฺคทตฺติกตฺเถโรติ ปากโฏฯ โส ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต อโนมทสฺสี ภควาติอาทิมาหฯ ทิฏฺฐธมฺมสุขตฺถายาติ อิมสฺมิํ อตฺตภาเว จงฺกมเนน สรีรสลฺลหุกาทิสุขํ ปฏิจฺจาติ อตฺโถฯ อพฺโภกาสมฺหิ จงฺกมีติ อพฺโภกาเส องฺคณฏฺฐาเน จงฺกมิ, ปทวิกฺเขปํ ปทสญฺจารํ อกาสีติ อตฺโถฯ

อุทฺธเต ปาเท ปุปฺผานีติ จงฺกมนฺเตน ปาเท อุทฺธเต ปทุมุปฺปลาทีนิ ปุปฺผานิ ปถวิโต อุคฺคนฺตฺวา จงฺกเม วิกิริํสูติ อตฺโถฯ