3. รตฺติปุปฺผิยตฺเถรอปทานวณฺณนา

มิคลุทฺโท ปุเร อาสินฺติอาทิกํ อายสฺมโต รตฺติปุปฺผิยตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล เนสาทกุเล อุปฺปนฺโน มิควธาย อรญฺเญ วิจรมาโน ตสฺส การุญฺเญน อรญฺเญ จรมานํ วิปสฺสิํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ปุปฺผิตํ รตฺติกํ นาม ปุปฺผํ กุฏชปุปฺผญฺจ สห วณฺเฏน โอจินิตฺวา โสมนสฺสจิตฺเตน ปูเชสิฯ ภควา อนุโมทนํ กตฺวา ปกฺกามิฯ

[13] โส เตเนว ปุญฺเญน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อุภยสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต รตนตฺตเย ปสนฺโน สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา กาเมสุ อาทีนวํ ทิสฺวา ปพฺพชิตฺวา นจิรสฺเสว อรหตฺตํ ปตฺโต อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา ‘‘เนสาทภูเตน มยา กตกุสลํ สุนฺทร’’นฺติ โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต มิคลุทฺโท ปุเร อาสินฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ มิคานํ ลุทฺโท สาหสิโก มารโกติ มิคลุทฺโท, มิเคสุ วา ลุทฺโท โลภีติ มิคลุทฺโท, เนสาโท อาสิํ ปุเรติ อตฺโถฯ

[14] รตฺติกํ ปุปฺผิตํ ทิสฺวาติ ปทุมปุปฺผาทีนิ อเนกานิ ปุปฺผานิ สูริยรํสิสมฺผสฺเสน ทิวา ปุปฺผนฺติ รตฺติยํ มกุฬิตานิ โหนฺติฯ ชาติสุมนมลฺลิกาทีนิ อเนกานิ ปุปฺผานิ ปน รตฺติยํ ปุปฺผนฺติ โน ทิวาฯ ตสฺมา รตฺติยํ ปุปฺผนโต รตฺติปุปฺผนามกานิ อเนกานิ สุคนฺธปุปฺผานิ จ กุฏชปุปฺผานิ จ คเหตฺวา ปูเชสินฺติ อตฺโถฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

รตฺติปุปฺผิยตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

4. อุทปานทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา

วิปสฺสิโน ภควโตติอาทิกํ อายสฺมโต อุทปานทายกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ เถโร ปุริมมุนิวเรสุ กตาธิกาโร อเนเกสุ ภเวสุ กตปุญฺญสญฺจโย วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิปฺปตฺโต ‘‘ปานียทานํ มยา ทาตพฺพํ, ตญฺจ นิรนฺตรํ กตฺวา ปวตฺเตตุํ วฏฺฏตี’’ติ จินฺเตตฺวา เอกํ กูปํ ขนาเปตฺวา อุทกสมฺปตฺตกาเล อิฏฺฐกาหิ จินาเปตฺวา ถิรํ กตฺวา ตตฺถ อุฏฺฐิเตน อุทเกน ปุณฺณํ ตํ อุทปานํ วิปสฺสิสฺส ภควโต นิยฺยาเทสิฯ ภควา ปานียทานานิสํสทีปกํ อนุโมทนํ อกาสิ ฯ โส เตน ปุญฺเญน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตฏฺฐาเน โปกฺขรณีอุทปานปานียาทิสมฺปนฺโน สุขมนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุเล นิพฺพตฺโต วุทฺธิมนฺวาย สทฺโธ ปสนฺโน ปพฺพชิตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ

[18] โส อปรภาเค อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต วิปสฺสิโน ภควโตติอาทิมาหฯ ตตฺถ อุทปาโน กโต มยาติ อุทกํ ปิวนฺติ เอตฺถาติ อุทปาโน, กูปโปกฺขรณีตฬากานเมตํ อธิวจนํฯ โส อุทปาโน กูโป วิปสฺสิสฺส ภควโต อตฺถาย กโต ขนิโตติ อตฺโถฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

อุทปานทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

5. สีหาสนทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา

นิพฺพุเต โลกนาถมฺหีติอาทิกํ อายสฺมโต สีหาสนทายกตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว นิพฺพานาธิคมตฺถาย กตปุญฺญูปจโย ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล คหปติกุเล นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา รตนตฺตเย ปสนฺโน ตสฺมิํ ภควติ ปรินิพฺพุเต สตฺตหิ รตเนหิ ขจิตํ สีหาสนํ การาเปตฺวา โพธิรุกฺขํ ปูเชสิ, พหูหิ มาลาคนฺธธูเปหิ จ ปูเชสิฯ