9. ปทุมตฺเถรอปทานวณฺณนา

จตุสจฺจํ ปกาเสนฺโตติอาทิกํ อายสฺมโต ปทุมตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตกุสลสมฺภาโร ปทุมุตฺตรมุนินา ธมฺมปชฺโชเต โชตมาเน เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต ฆราวาสํ สณฺฐเปตฺวา โภคสมฺปนฺโนติ ปากโฏฯ โส สตฺถริ ปสีทิตฺวา มหาชเนน สทฺธิํ ธมฺมํ สุณนฺโต ธเชน สห ปทุมกลาปํ คเหตฺวา อฏฺฐาสิ, สธชํ ตํ ปทุมกลาปํ อากาสมุกฺขิปิํ, ตํ อจฺฉริยํ ทิสฺวา อติวิย โสมนสฺสชาโต อโหสิฯ โส ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา ชีวิตปริโยสาเน สคฺเค นิพฺพตฺโต ธชมิว ฉกามาวจเร ปากโฏ ปูชิโต จ ทิพฺพสมฺปตฺติมนุภวิตฺวา มนุสฺเสสุ จ จกฺกวตฺติสมฺปตฺติมนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท วิภวสมฺปนฺเน สทฺธาสมฺปนฺเน เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิมนฺวาย สทฺธาชาโต ปญฺจวสฺสิโกว ปพฺพชิตฺวา นจิรสฺเสว อรหา หุตฺวา กตปุญฺญนาเมน ปทุมตฺเถโรติ ปากโฏฯ

[67] อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต จตุสจฺจํ ปกาเสนฺโตติอาทิมาหฯ ตตฺถ สจฺจนฺติ ตถํ อวิตถํ อวิปรีตํ สจฺจํ, ทุกฺขสมุทยนิโรธมคฺควเสน จตฺตาริ สจฺจานิ สมาหฏานีติ จตุสจฺจํ, ตํ จตุสจฺจํ ปกาเสนฺโต โลเก ปากฏํ กโรนฺโตติ อตฺโถฯ วรธมฺมปฺปวตฺตโกติ อุตฺตมธมฺมปฺปวตฺตโก ปกาสโกติ อตฺโถฯ อมตํ วุฏฺฐินฺติ อมตมหานิพฺพานวุฏฺฐิธารํ ปวสฺสนฺโต ปคฺฆรนฺโต สเทวกํ โลกํ เตเมนฺโต สพฺพกิเลสปริฬาหํ นิพฺพาเปนฺโต ธมฺมวสฺสํ วสฺสตีติ อตฺโถฯ

[68] สธชํ ปทุมํ คยฺหาติ ธเชน สห เอกโต กตฺวา ปทุมํ ปทุมกลาปํ คเหตฺวาติ อตฺโถฯ อฑฺฒโกเส ฐิโต อหนฺติ อุโภ อุกฺขิปิตฺวา ฐิโต อหนฺติ อตฺโถฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

ปทุมตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

10. อสนโพธิยตฺเถรอปทานวณฺณนา

ชาติยา สตฺตวสฺโสหนฺติอาทิกํ อายสฺมโต อสนโพธิยตฺเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ติสฺสสฺส ภควโต กาเล อญฺญตรสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิปฺปตฺโต สุขปฺปตฺโต สาสเน ปสนฺโน อสนโพธิโต ผลํ คเหตฺวา ตโต วุฏฺฐิตโพธิตรุเณ คเหตฺวา โพธิํ โรเปสิ, ยถา น วินสฺสติ ตถา อุทกาสิญฺจนาทิกมฺเมน รกฺขิตฺวา ปูเชสิฯ โส เตน ปุญฺเญน เทวมนุสฺเสสุ สมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท กุลเคเห นิพฺพตฺโต ปริปกฺกสมฺภารตฺตา สตฺตวสฺสิโกว สมาโน ปพฺพชิตฺวา ขุรคฺเคเยว อรหตฺตํ ปาปุณิ, ปุรากตปุญฺญนาเมน อสนโพธิยตฺเถโรติ ปากโฏฯ

[78] โส ปุพฺพสมฺภารมนุสฺสริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต ชาติยา สตฺตวสฺโสหนฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ ชาติยาติ มาตุคพฺภโต นิกฺขนฺตกาลโต ปฏฺฐายาติ อตฺโถฯ สตฺตวสฺโส ปริปุณฺณสรโท อหํ โลกนายกํ ติสฺสํ ภควนฺตํ อทฺทสนฺติ สมฺพนฺโธฯ ปสนฺนจิตฺโต สุมโนติ ปกาเรน ปสนฺนอนาลุฬิตอวิกมฺปิตจิตฺโต, สุมโน สุนฺทรมโน โสมนสฺสสหคตจิตฺโตติ อตฺโถฯ

[79] ติสฺสสฺสาหํ ภควโตติ ติกฺขตฺตุํ ชาโตติ ติสฺโส, โส มาตุคพฺภโต, มนุสฺสชาติโต, ปญฺจกฺขนฺธโต จ มุตฺโต หุตฺวา ชาโต นิพฺพตฺโต พุทฺโธ ชาโตติ อตฺโถฯ ตสฺส ติสฺสสฺส ภควโต ตาทิโน, โลกเชฏฺฐสฺส อสนโพธิํ อุตฺตมํ โรปยินฺติ สมฺพนฺโธฯ

[80] อสโน นามเธยฺเยนาติ นามปญฺญตฺติยา นามสญฺญาย อสโน นาม อสนรุกฺโข โพธิ อโหสีติ อตฺโถฯ ธรณีรุหปาทโปติ วลฺลิรุกฺขปพฺพตคงฺคาสาคราทโย ธาเรตีติ ธรณี, กา สา? ปถวี, ตสฺสํ รุหติ ปติฏฺฐหตีติ ธรณีรุโห, ปาเทน ปิวตีติ ปาทโป, ปาทสงฺขาเตน มูเลน สิญฺจิโตทกํ ปิวติ อาโปรสํ สิเนหํ ธาเรตีติ อตฺโถฯ ธรณีรุโห จ โส ปาทโป จาติ ธรณีรุหปาทโป, ตํ อุตฺตมํ อสนํ โพธิํ ปญฺจ วสฺสานิ ปริจริํ โปเสสินฺติ อตฺโถฯ