ถูปเสฏฺฐสฺส สมฺมุขาติ เสฏฺฐสฺส อุตฺตมสฺส ธาตุนิหิตถูปสฺส เจติยสฺส สมฺมุขฏฺฐาเน วิจิตฺตทุสฺเส อเนกวณฺเณหิ วิสเมน วิสทิเสน จิตฺเตน มโนหเร จินปฏฺฏโสมารปฏฺฏาทิเก ทุสฺเส ฯ ลเคตฺวา โอลคฺเคตฺวา กปฺปรุกฺขํ ฐเปสิํ อหํ ปติฏฺฐเปสินฺติ อตฺโถฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

กปฺปรุกฺขิยตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ

จตุตฺถวคฺควณฺณนา สมตฺตาฯ

5. อุปาลิวคฺโค

1. ภาคิเนยฺยุปาลิตฺเถรอปทานวณฺณนา

ขีณาสวสหสฺเสหีติอาทิกํ อายสฺมโต อุปาลิตฺเถรสฺส ภาคิเนยฺยุปาลิตฺเถรสฺส อปทานํฯ เอโส หิ เถโร ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตสฺมิํ ตสฺมิํ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมิํ กุเล นิพฺพตฺโต วุทฺธิมนฺวาย ฆราวาเส อาทีนวํ ทิสฺวา เคหํ ปหาย อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา ปญฺจาภิญฺญาอฏฺฐสมาปตฺติลาภี หุตฺวา หิมวนฺเต วาสํ กปฺเปสิฯ ตสฺมิํ สมเย ปทุมุตฺตโร ภควา วิเวกกาโม หิมวนฺตํ ปาวิสิฯ ตาปโส ภควนฺตํ ปุณฺณจนฺทมิว วิโรจมานํ ทูรโตว ทิสฺวา ปสนฺนมานโส อชินจมฺมํ อํเส กตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคยฺห วนฺทิตฺวา ฐิตโกว ทสนขสโมธานญฺชลิํ สิรสิ ปติฏฺฐเปตฺวา อเนกาหิ อุปมาหิ อเนเกหิ ถุติวจเนหิ ภควนฺตํ โถเมสิฯ ตํ สุตฺวา ภควา – ‘‘อยํ ตาปโส อนาคเต โคตมสฺส นาม ภควโต สาสเน ปพฺพชิตฺวา วินเย ติขิณปญฺญานํ อคฺโค ภวิสฺสตี’’ติ พฺยากรณมทาสิฯ โส ยาวตายุกํ ฐตฺวา อปริหีนชฺฌาโน พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺติฯ ตโต จุโต เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต สมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท กปิลวตฺถุนคเร อุปาลิตฺเถรสฺส ภาคิเนยฺโย หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ โส กเมน วุทฺธิปฺปตฺโต มาตุลสฺส อุปาลิตฺเถรส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ โส อตฺตโน อาจริยสฺส สมีเป วสิตตฺตา วินยปญฺเห ติขิณญาโณ อโหสิฯ อถ ภควา ‘‘เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ วินยปญฺเห ติขิณปญฺญานํ ภิกฺขูนํ ยทิทํ ภาคิเนยฺยุปาลี’’ติ ตํ เอตทคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิฯ