2. เอกตฺถมฺภิกตฺเถรอปทานวณฺณนา

สิทฺธตฺถสฺส ภควโตติอาทิกํ อายสฺมโต เอกตฺถมฺภทายกเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต สิทฺธตฺถสฺส ภควโต กาเล วนกมฺมิโก หุตฺวา เอกสฺมิํ วิภวสมฺปนฺเน กุเล นิพฺพตฺโตฯ ตสฺมิํ สมเย สพฺเพ สทฺธา ปสนฺนา อุปาสกา เอกจฺฉนฺทา ‘‘ภควโต อุปฏฺฐานสาลํ กโรมา’’ติ ทพฺพสมฺภารตฺถาย วนํ ปวิสิตฺวา ตํ อุปาสกํ ทิสฺวา ‘‘อมฺหากํ เอกํ ถมฺภํ เทถา’’ติ ยาจิํสุฯ โส ตํ ปวตฺติํ สุตฺวา ‘‘ตุมฺเห มา จินฺตยิตฺถา’’ติ เต สพฺเพ อุยฺโยเชตฺวา เอกํ สารมยํ ถมฺภํ คเหตฺวา สตฺถุ ทสฺเสตฺวา เตสํเยว อทาสิฯ โส เตเนว โสมนสฺสชาโต ตเทว มูลํ กตฺวา อญฺญานิ ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา ตโต จุโต เทวโลเก นิพฺพตฺโต อปราปรํ ฉสุ กามาวจเรสุ ทิพฺพสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา มนุสฺเสสุ จ อคฺคจกฺกวตฺติสมฺปตฺติํ อเนกวารํ อนุภวิตฺวา อสงฺเขฺยยฺยํ ปเทสรชฺชสมฺปตฺติญฺจ อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สทฺธาสมฺปนฺเน เอกสฺมิํ กุเล นิพฺพตฺโต มาตาปิตูหิ สทฺธิํ ภควโต สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา มนสิกโรนฺโต นจิรสฺเสว อรหา อโหสิฯ

[13] โส เอวํ ปตฺตอรหตฺโต อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต สิทฺธตฺถสฺสาติอาทิมาหฯ ตตฺถ สิทฺธตฺถสฺส ภควโต ภคฺยสมฺปนฺนสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ มหาปูคคโณติ มหาอุปาสกสมูโห อหุ อโหสีติ อตฺโถฯ สรณํ คตา จ เต พุทฺธนฺติ ‘‘พุทฺธํ สรณ’’นฺติ คตา ภชิํสุ ชานิํสุ วา เต อุปาสกาฯ ตถาคตํ สทฺทหนฺติ พุทฺธคุณํ อตฺตโน จิตฺตสนฺตาเน ฐเปนฺตีติ อตฺโถฯ

[14] สพฺเพ สงฺคมฺม มนฺเตตฺวาติ สพฺเพ สมาคมฺม สนฺนิปติตฺวา มนฺเตตฺวา อญฺญมญฺญํ สญฺญาเปตฺวา เอกจฺฉนฺทา หุตฺวา มาฬํ อุปฏฺฐานสาลํ สตฺถุโน อตฺถาย กุพฺพนฺติ กโรนฺตีติ อตฺโถฯ ทพฺพสมฺภาเรสุ เอกตฺถมฺภํ อลภนฺตา พฺรหาวเน มหาวเน วิจินนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ

[15] เตหํ อรญฺเญ ทิสฺวานาติ อหํ เต อุปาสเก อรญฺเญ ทิสฺวาน คณํ สมูหํ อุปคมฺม สมีปํ คนฺตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวาน ทสงฺคุลิสโมธานํ อญฺชลิํ สิรสิ กตฺวา อหํ คณํ อุปาสกสมูหํ ‘‘ตุมฺเห อิมํ วนํ กิมตฺถํ อาคตตฺถา’’ติ ตทา ตสฺมิํ กาเล ปริปุจฺฉินฺติ สมฺพนฺโธฯ

[16] เต สีลวนฺโต อุปาสกา เม มยา ปุฏฺฐา ‘‘มาฬํ มยํ กตฺตุกามา หุตฺวา เอกตฺถมฺโภ อมฺเหหิ น ลพฺภตี’’ติ วิยากํสุ วิเสเสน กถยิํสูติ สมฺพนฺโธฯ

[17] มมํ มยฺหํ เอกตฺถมฺภํ เทถ, อหํ ตํ ทสฺสามิ สตฺถุโน สนฺติกํ อหํ ถมฺภํ อาหริสฺสามิ, เต ภวนฺโต ถมฺภหรเณ อปฺโปสฺสุกฺกา อุสฺสาหรหิตา ภวนฺตูติ สมฺพนฺโธฯ

[24] ยํ ยํ โยนุปปชฺชามีติ ยํ ยํ โยนิํ เทวตฺตํ อถ มานุสํ อุปคจฺฉามีติ อตฺโถฯ ภุมฺมตฺเถ วา อุปโยควจนํ, ยสฺมิํ ยสฺมิํ เทวโลเก วา มนุสฺสโลเก วาติ อตฺโถฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

เอกตฺถมฺภิกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ