เมนู

1. พุทฺธอปทานวณฺณนา

อิทานิ อพฺภนฺตรนิทานานนฺตรํ อปทานฏฺฐกถํ กเถตุกาโม –

‘‘สปทานํ อปทานํ, วิจิตฺรนยเทสนํ;

ยํ ขุทฺทกนิกายสฺมิํ, สงฺคายิํสุ มเหสโย;

ตสฺส ทานิ อนุปฺปตฺโต, อตฺถสํวณฺณนากฺกโม’’ติฯ

ตตฺถ ยํ อปทานํ ตาว ‘‘สกลํ พุทฺธวจนํ เอกวิมุตฺติรส’’นฺติ วุตฺตตฺตา เอกรเส สงฺคหํ คจฺฉติ, ธมฺมวินยวเสน ทฺวิธาสงฺคเห ธมฺเม สงฺคหํ คจฺฉติ, ปฐมมชฺฌิมปจฺฉิมพุทฺธวจเนสุ มชฺฌิมพุทฺธวจเน สงฺคหํ คจฺฉติ, วินยาภิธมฺมสุตฺตนฺตปิฏเกสุ สุตฺตนฺตปิฏเก สงฺคหํ คจฺฉติ, ทีฆนิกายมชฺฌิมสํยุตฺตองฺคุตฺตรขุทฺทกนิกาเยสุ ปญฺจสุ ขุทฺทกนิกาเย สงฺคหํ คจฺฉติ, สุตฺตํ เคยฺยํ เวยฺยากรณํ คาถา อุทานํ อิติวุตฺตกํ ชาตกํ อพฺภุตธมฺมํ เวทลฺลนฺติ นวสุ สาสนงฺเคสุ คาถาย สงฺคหิตํฯ

‘‘ทฺวาสีติ พุทฺธโต คณฺหิํ, ทฺเวสหสฺสานิ ภิกฺขุโต;

จตุราสีติสหสฺสานิ, เยเม ธมฺมา ปวตฺติโน’’ติฯ –

เอวํ วุตฺตจตุราสีติสหสฺสธมฺมกฺขนฺเธสุ กติปยธมฺมกฺขนฺธสงฺคหิตํ โหตีติฯ

อิทานิ ตํ อปทานํ ทสฺเสนฺโต ‘‘ติํสปารมิสมฺปุณฺณา, ธมฺมราชา อสงฺขิยา’’ติ อาหฯ ตตฺถ ทสปารมิตาว ปจฺฉิมมชฺฌิมุกฺกฏฺฐวเสน ทสปารมีทสอุปปารมีทสปรมตฺถปารมีนํ วเสน สมตฺติํสปารมีฯ ตาหิ สํสุฏฺฐุ ปุณฺณา สมฺปุณฺณา สมนฺนาคตา สมงฺคีภูตา อชฺฌาปนฺนา สํยุตฺตาติ ติํสปารมิสมฺปุณฺณาฯ สกลโลกตฺตยวาสิเน สตฺตนิกาเย เมตฺตากรุณามุทิตาอุเปกฺขาสงฺขาตาหิ จตูหิ พฺรหฺมวิหารสมาปตฺตีหิ วา ผลสมาปตฺติวิหาเรน วา เอกจิตฺตภาเวน อตฺตโน จ กาเย รญฺเชนฺติ อลฺลียาเปนฺตีติ ราชาโน, ธมฺเมน ราชาโน ธมฺมราชา, อิตฺถมฺภูตา พุทฺธาฯ ทสสตํ สหสฺสํ ทสสหสฺสํ สตสหสฺสํ ทสสตสหสฺสํ โกฏิ ปโกฏิ โกฏิปฺปโกฏิ นหุตํ นินฺนหุตํ อกฺโขภิณิ พินฺทุ อพฺพุทํ นิรพฺพุทํ อหหํ อพพํ อฏฏํ โสคนฺธิกํ อุปฺปลํ กุมุทํ ปุณฺฑริกํ ปทุมํ กถานํ มหากถานํ อสงฺเขฺยยฺยานํ วเสน อสงฺขิยา สงฺขารหิตา ธมฺมราชาโน อตีตา วิคตา นิรุทฺธา อพฺภตฺถํ คตาติ อธิปฺปาโยฯ