เมนู

6. มิตฺตากาฬีเถรีคาถาวณฺณนา

สทฺธาย ปพฺพชิตฺวานาติอาทิกา มิตฺตากาฬิยา เถริยา คาถาฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินนฺตี อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท กุรุรฏฺเฐ กมฺมาสธมฺมนิคเม พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺตา มหาสติปฏฺฐานเทสนาย ปฏิลทฺธสทฺธา ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิตฺวา สตฺต สํวจฺฉรานิ ลาภสกฺการคิทฺธิกา หุตฺวา สมณธมฺมํ กโรนฺตี ตตฺถ ตตฺถ วิจริตฺวา อปรภาเค โยนิโส อุมฺมุชฺชนฺตี สํเวคชาตา หุตฺวา วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา น จิรสฺเสว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา อตฺตโน ปฏิปตฺติํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา อุทานวเสน –

[92]

‘‘สทฺธาย ปพฺพชิตฺวาน, อคารสฺมานคาริยํ;

วิจริํหํ เตน เตน, ลาภสกฺการอุสฺสุกาฯ

[93]

‘‘ริญฺจิตฺวา ปรมํ อตฺถํ, หีนมตฺถํ อเสวิหํ;

กิเลสานํ วสํ คนฺตฺวา, สามญฺญตฺถํ น พุชฺฌิหํฯ

[94]

‘‘ตสฺสา เม อหุ สํเวโค, นิสินฺนาย วิหารเก;

อุมฺมคฺคปฏิปนฺนามฺหิ, ตณฺหาย วสมาคตาฯ

[95]

‘‘อปฺปกํ ชีวิตํ มยฺหํ, ชรา พฺยาธิ จ มทฺทติ;

ปุรายํ ภิชฺชติ กาโย, น เม กาโล ปมชฺชิตุํฯ

[96]

‘‘ยถาภูตมเวกฺขนฺตี, ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ;

วิมุตฺตจิตฺตา อุฏฺฐาสิํ, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ – อิมา คาถา อภาสิ;

ตตฺถ วิจริํหํ เตน เตน, ลาภสกฺการอุสฺสุกาติ ลาเภ จ สกฺกาเร จ อุสฺสุกา ยุตฺตปฺปยุตฺตา หุตฺวา เตน เตน พาหุสจฺจธมฺมกถาทินา ลาภุปฺปาทเหตุนา วิจริํ อหํฯ

ริญฺจิตฺวา ปรมํ อตฺถนฺติ ฌานวิปสฺสนามคฺคผลาทิํ อุตฺตมํ อตฺถํ ชหิตฺวา ฉฑฺเฑตฺวาฯ หีนมตฺถํ อเสวิหนฺติ จตุปจฺจยสงฺขาตอามิสภาวโต หีนํ ลามกํ อตฺถํ อโยนิโส ปริเยสนาย ปฏิเสวิํ อหํฯ กิเลสานํ วสํ คนฺตฺวาติ มานมทตณฺหาทีนํ กิเลสานํ วสํ อุปคนฺตฺวา สามญฺญตฺถํ สมณกิจฺจํ น พุชฺฌิํ น ชานิํ อหํฯ

นิสินฺนาย วิหารเกติ มม วสนกโอวรเก นิสินฺนาย อหุ สํเวโคฯ กถนฺติ เจ, อาห ‘‘อุมฺมคฺคปฏิปนฺนามฺหี’’ติฯ ตตฺถ อุมฺมคฺคปฏิปนฺนามฺหีติ ยาวเทว อนุปาทาย ปรินิพฺพานตฺถมิทํ สาสนํ, ตตฺถ สาสเน ปพฺพชิตฺวา กมฺมฏฺฐานํ อมนสิกโรนฺตี ตสฺส อุมฺมคฺคปฏิปนฺนา อมฺหีติฯ ตณฺหาย วสมาคตาติ ปจฺจยุปฺปาทนตณฺหาย วสํ อุปคตาฯ

อปฺปกํ ชีวิตํ มยฺหนฺติ ปริจฺฉินฺนกาลา วชฺชิตโต พหูปทฺทวโต จ มม ชีวิตํ อปฺปกํ ปริตฺตํ ลหุกํฯ ชรา พฺยาธิ จ มทฺทตีติ ตญฺจ สมนฺตโต อาปติตฺวา นิปฺโปเถนฺตา ปพฺพตา วิย ชรา พฺยาธิ จ มทฺทติ นิมฺมถติฯ ‘‘มทฺทเร’’ติปิ ปาโฐฯ ปุรายํ ภิชฺชติ กาโยติ อยํ กาโย ภิชฺชติ ปุราฯ ยสฺมา ตสฺส เอกํสิโก เภโท, ตสฺมา น เม กาโล ปมชฺชิตุํ อยํ กาโล อฏฺฐกฺขณวชฺชิโต นวโม ขโณ, โส ปมชฺชิตุํ น ยุตฺโตติ ตสฺสาหุํ สํเวโคติ โยชนาฯ

ยถาภูตมเวกฺขนฺตีติ เอวํ ชาตสํเวคา วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา อนิจฺจาทิมนสิกาเรน ยถาภูตมเวกฺขนฺตีฯ กิํ อเวกฺขนฺตีติ อาห ‘‘ขนฺธานํ อุทยพฺพย’’นฺติฯ ‘‘อวิชฺชาสมุทยา รูปสมุทโย’’ติอาทินา (ปฏิ. ม. 1.50) สมปญฺญาสปฺปเภทานํ ปญฺจนฺนํ อุปาทานกฺขนฺธานํ อุปฺปาทนิโรธญฺจ อุทยพฺพยานุปสฺสนาย อเวกฺขนฺตี วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา มคฺคปฏิปาฏิยา สพฺพโส กิเลเสหิ จ ภเวหิ จ วิมุตฺตจิตฺตา อุฏฺฐาสิํ, อุภโต อุฏฺฐาเนน มคฺเคน ภวตฺตยโต จาติ วุฏฺฐิตา อโหสิํฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

มิตฺตากาฬีเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. สกุลาเถรีคาถาวณฺณนา

อคารสฺมิํ วสนฺตีติอาทิกา สกุลาย เถริยา คาถาฯ อยํ กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวตีนคเร อานนฺทสฺส รญฺโญ ธีตา หุตฺวา นิพฺพตฺตา, สตฺถุ เวมาติกภคินี นนฺทาติ นาเมนฯ สา วิญฺญุตํ ปตฺวา เอกทิวสํ สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ สุณนฺตี สตฺถารา เอกํ ภิกฺขุนิํ ทิพฺพจกฺขุกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อุสฺสาหชาตา อธิการกมฺมํ กตฺวา สยมฺปิ ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถนฺตี ปณิธานมกาสิฯ สา ตตฺถ ยาวชีวํ พหุํ อุฬารํ กุสลกมฺมํ กตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา อปราปรํ สุคตีสุเยว สํสรนฺตี กสฺสปสฺส ภควโต กาเล พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา ปริพฺพาชกปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา เอกจารินี วิจรนฺตี เอกทิวสํ เตลภิกฺขาย อาหิณฺฑิตฺวา เตลํ ลภิตฺวา เตน เตเลน สตฺถุ เจติเย สพฺพรตฺติํ ทีปปูชํ อกาสิฯ สา ตโต จุตา ตาวติํเส นิพฺพตฺติตฺวา สุวิสุทฺธทิพฺพจกฺขุกา หุตฺวา เอกํ พุทฺธนฺตรํ เทเวสุเยว สํสริตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติฯ สกุลาติสฺสา นามํ อโหสิฯ สา วิญฺญุตํ ปตฺตา สตฺถุ เชตวนปฏิคฺคหเณ ปฏิลทฺธสทฺธา อุปาสิกา หุตฺวา อปรภาเค อญฺญตรสฺส ขีณาสวตฺเถรสฺส สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา สญฺชาตสํเวคา ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา ฆเฏนฺตี วายมนฺตี น จิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถรี 2.3.131-165) –

‘‘ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน, สพฺพธมฺมาน ปารคู;

อิโต สตสหสฺสมฺหิ, กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโกฯ

‘‘หิตาย สพฺพสตฺตานํ, สุขาย วทตํ วโร;

อตฺถาย ปุริสาชญฺโญ, ปฏิปนฺโน สเทวเกฯ

‘‘ยสคฺคปตฺโต สิริมา, กิตฺติวณฺณคโต ชิโน;

ปูชิโต สพฺพโลกสฺส, ทิสา สพฺพาสุ วิสฺสุโตฯ

‘‘อุตฺติณฺณวิจิกิจฺโฉ โส, วีติวตฺตกถํกโถ;

สมฺปุณฺณมนสงฺกปฺโป, ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํฯ

‘‘อนุปฺปนฺนสฺส มคฺคสฺส, อุปฺปาเทตา นรุตฺตโม;

อนกฺขาตญฺจ อกฺขาสิ, อสญฺชาตญฺจ สญฺชนีฯ

‘‘มคฺคญฺญู จ มคฺควิทู, มคฺคกฺขายี นราสโภ;

มคฺคสฺส กุสโล สตฺถา, สารถีนํ วรุตฺตโมฯ

‘‘มหาการุณิโก สตฺถา, ธมฺมํ เทเสติ นายโก;

นิมุคฺเค กามปงฺกมฺหิ, สมุทฺธรติ ปาณิเนฯ

‘‘ตทาหํ หํสวติยํ, ชาตา ขตฺติยนนฺทนา;

สุรูปา สธนา จาปิ, ทยิตา จ สิรีมตีฯ