ตตฺถ นาจฺฉราสงฺฆาตมตฺตมฺปีติ อจฺฉราฆฏิตมตฺตมฺปิ ขณํ องฺคุลิโผฏนมตฺตมฺปิ กาลนฺติ อตฺโถฯ จิตฺตสฺสูปสมชฺฌคนฺติ จิตฺตสฺส อุปสมํ จิตฺเตกคฺคํ น อชฺฌคนฺติ โยชนา, น ปฏิลภินฺติ อตฺโถฯ

กามราเคนวสฺสุตาติ กามคุณสงฺขาเตสุ วตฺถุกาเมสุ ทฬฺหตราภินิเวสิตาย พหเลน ฉนฺทราเคน ตินฺตจิตฺตาฯ

ภิกฺขุนินฺติ ธมฺมทินฺนตฺเถริํ สนฺธาย วทติฯ

เจโตปริจฺจญาณญฺจาติ เจโตปริยญาณญฺจ วิโสธิตนฺติ สมฺพนฺโธ, อธิคตนฺติ อตฺโถฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

อญฺญตราเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. วิมลาเถรีคาถาวณฺณนา

มตฺตา วณฺเณน รูเปนาติอาทิกา วิมลาย เถริยา คาถาฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เวสาลิยํ อญฺญตราย รูปูปชีวินิยา อิตฺถิยา ธีตา หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ วิมลาติสฺสา นามํ อโหสิฯ สา วยปฺปตฺตา ตเถว ชีวิกํ กปฺเปนฺตี เอกทิวสํ อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ เวสาลิยํ ปิณฺฑาย จรนฺตํ ทิสฺวา ปฏิพทฺธจิตฺตา หุตฺวา เถรสฺส วสนฏฺฐานํ คนฺตฺวา เถรํ อุทฺทิสฺส ปโลภนกมฺมํ กาตุํ อารภิฯ ‘‘ติตฺถิเยหิ อุยฺโยชิตา ตถา อกาสี’’ติ เกจิ วทนฺติฯ เถโร ตสฺสา อสุภวิภาวนมุเขน สนฺตชฺชนํ กตฺวา โอวาทมทาสิฯ ตํ เหฏฺฐา เถรคาถาย อาคตเมว, ตถา ปน เถเรน โอวาเท ทินฺเน สา สํเวคชาตา หิโรตฺตปฺปํ ปจฺจุปฏฺฐเปตฺวา สาสเน ปฏิลทฺธสทฺธา อุปาสิกา หุตฺวา อปรภาเค ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิตฺวา ฆเฏนฺตี วายมนฺตี เหตุสมฺปนฺนตาย น จิรสฺเสว อรหตฺตํ ปตฺวา อตฺตโน ปฏิปตฺติํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา อุทานวเสน –

[72]

‘‘มตฺตา วณฺเณน รูเปน, โสภคฺเคน ยเสน จ;

โยพฺพเนน จุปตฺถทฺธา, อญฺญาสมติมญฺญิหํฯ

[73]

‘‘วิภูเสตฺวา อิมํ กายํ, สุจิตฺตํ พาลลาปนํ;

อฏฺฐาสิํ เวสิทฺวารมฺหิ, ลุทฺโท ปาสมิโวฑฺฑิยฯ

[74]

‘‘ปิฬนฺธนํ วิทํเสนฺตี, คุยฺหํ ปกาสิกํ พหุํ;

อกาสิํ วิวิธํ มายํ, อุชฺฌคฺฆนฺตี พหุํ ชนํฯ

[75]

‘‘สาชฺช ปิณฺฑํ จริตฺวาน, มุณฺฑา สงฺฆาฏิปารุตา;

นิสินฺนา รุกฺขมูลมฺหิ, อวิตกฺกสฺส ลาภินีฯ

[76]

‘‘สพฺเพ โยคา สมุจฺฉินฺนา, เย ทิพฺพา เย จ มานุสา;

เขเปตฺวา อาสเว สพฺเพ, สีติภูตามฺหิ นิพฺพุตา’’ติฯ –

อิมา คาถา อภาสิฯ

ตตฺถ มตฺตา วณฺเณน รูเปนาติ คุณวณฺเณน เจว รูปสมฺปตฺติยา จฯ โสภคฺเคนาติ สุภคภาเวนฯ ยเสนาติ ปริวารสมฺปตฺติยาฯ มตฺตา วณฺณมทรูปมทโสภคฺคมทปริวารมทวเสน มทํ อาปนฺนาติ อตฺโถฯ โยพฺพเนน จุปตฺถทฺธาติ โยพฺพนมเทน อุปรูปริ ถทฺธา โยพฺพนนิมิตฺเตน อหงฺกาเรน อุปตฺถทฺธจิตฺตา อนุปสนฺตมานสาฯ อญฺญาสมติมญฺญิหนฺติ อญฺญา อิตฺถิโย อตฺตโน วณฺณาทิคุเณหิ สพฺพถาปิ อติกฺกมิตฺวา มญฺญิํ อหํฯ อญฺญาสํ วา อิตฺถีนํ วณฺณาทิคุเณ อติมญฺญิํ อติกฺกมิตฺวา อมญฺญิํ อวมานํ อกาสิํฯ

วิภูสิตฺวา อิมํ กายํ, สุจิตฺตํ พาลลาปนนฺติ อิมํ นานาวิธอสุจิภริตํ เชคุจฺฉํ อหํ มมาติ พาลานํ ลาปนโต วาจนโต พาลลาปนํ มม กายํ ฉวิราคกรณเกสฏฺฐปนาทินา สุจิตฺตํ วตฺถาภรเณหิ วิภูสิตฺวา สุมณฺฑิตปสาทิตํ กตฺวาฯ อฏฺฐาสิํ เวสิทฺวารมฺหิ, ลุทฺโท ปาสมิโวฑฺฑิยาติ มิคลุทฺโท วิย มิคานํ พนฺธนตฺถาย ทณฺฑวากุราทิมิคปาสํ, มารสฺส ปาสภูตํ ยถาวุตฺตํ มม กายํ เวสิทฺวารมฺหิ เวสิยา ฆรทฺวาเร โอฑฺฑิยิตฺวา อฏฺฐาสิํฯ

ปิฬนฺธนํ วิทํเสนฺตี, คุยฺหํ ปกาสิกํ พหุนฺติ อูรุชฆนถนทสฺสนาทิกํ คุยฺหญฺเจว ปาทชาณุสิราทิกํ ปกาสญฺจาติ คุยฺหํ ปกาสิกญฺจ พหุํ นานปฺปการํ ปิฬนฺธนํ อาภรณํ ทสฺเสนฺตีฯ

อกาสิํ วิวิธํ มายํ, อุชฺฌคฺฆนฺตี พหุํ ชนนฺติ โยพฺพนมทมตฺตํ พหุํ พาลชนํ วิปฺปลมฺเภตุํ หสนฺตี คนฺธมาลาวตฺถาภรณาทีหิ สรีรสภาวปฏิจฺฉาทเนน หสวิลาสภาวาทีหิ เตหิ จ วิวิธํ นานปฺปการํ วญฺจนํ อกาสิํฯ

สาชฺช ปิณฺฑํ จริตฺวาน…เป.… อวิตกฺกสฺส ลาภินีติ สา อหํ เอวํ ปมาทวิหารินี สมานา อชฺช อิทานิ อยฺยสฺส มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรสฺส โอวาเท ฐตฺวา สาสเน ปพฺพชิตฺวา มุณฺฑา สงฺฆาฏิปารุตา หุตฺวา ปิณฺฑํ จริตฺวาน ภิกฺขาหารํ ภุญฺชิตฺวา นิสินฺนา รุกฺขมูลมฺหิ รุกฺขมูเล วิวิตฺตาสเน นิสินฺนา ทุติยชฺฌานปาทกสฺส อคฺคผลสฺส อธิคเมน อวิตกฺกสฺส ลาภินี อมฺหีติ โยชนาฯ

สพฺเพ โยคาติ กามโยคาทโย จตฺตาโรปิ โยคาฯ สมุจฺฉินฺนาติ ปฐมมคฺคาทินา ยถารหํ สมฺมเทว อุจฺฉินฺนา ปหีนาฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

วิมลาเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. สีหาเถรีคาถาวณฺณนา

อโยนิโส มนสิการาติอาทิกา สีหาย เถริยา คาถา ฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เวสาลิยํ สีหเสนาปติโน ภคินิยา ธีตา หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ ตสฺสา ‘‘มาตุลสฺส นามํ กโรมา’’ติ สีหาติ นามํ อกํสุฯ สา วิญฺญุตํ ปตฺวา เอกทิวสํ สตฺถารา สีหสฺส เสนาปติโน ธมฺเม เทสิยมาเน ตํ ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺธา มาตาปิตโร อนุชานาเปตฺวา ปพฺพชิฯ ปพฺพชิตฺวา จ วิปสฺสนํ อารภิตฺวาปิ พหิทฺธา ปุถุตฺตารมฺมเณ วิธาวนฺตํ จิตฺตํ นิวตฺเตตุํ อสกฺโกนฺตี สตฺต สํวจฺฉรานิ มิจฺฉาวิตกฺเกหิ พาธียมานา จิตฺตสฺสาทํ อลภนฺตี ‘‘กิํ เม อิมินา ปาปชีวิเตน , อุพฺพนฺธิตฺวา มริสฺสามี’’ติ ปาสํ คเหตฺวา รุกฺขสาขายํ ลคฺคิตฺวา ตํ อตฺตโน กณฺเฐ ปฏิมุญฺจนฺตี ปุพฺพาจิณฺณวเสน วิปสฺสนาย จิตฺตํ อภินีหริ, อนฺติมภวิกตาย ปาสสฺส พนฺธนํ คีวฏฺฐาเน อโหสิ, ญาณสฺส ปริปากํ คตตฺตา สา ตาวเทว วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิฯ อรหตฺตํ ปตฺตสมกาลเมว จ ปาสพนฺโธ คีวโต มุจฺจิตฺวา วินิวตฺติฯ สา อรหตฺเต ปติฏฺฐิตา อุทานวเสน –

[77]

‘‘อโยนิโส มนสิการา, กามราเคน อฏฺฏิตา;

อโหสิํ อุทฺธตา ปุพฺเพ, จิตฺเต อวสวตฺตินีฯ

[78]

‘‘ปริยุฏฺฐิตา กฺเลเสหิ, สุภสญฺญานุวตฺตินี;

สมํ จิตฺตสฺส น ลภิํ, ราคจิตฺตวสานุคาฯ

[79]

‘‘กิสา ปณฺฑุ วิวณฺณา จ, สตฺต วสฺสานิ จาริหํ;

นาหํ ทิวา วา รตฺติํ วา, สุขํ วินฺทิํ สุทุกฺขิตาฯ

[80]

‘‘ตโต รชฺชุํ คเหตฺวาน, ปาวิสิํ วนมนฺตรํ;

วรํ เม อิธ อุพฺพนฺธํ, ยญฺจ หีนํ ปุนาจเรฯ

[81]

‘‘ทฬฺหปาสํ กริตฺวาน, รุกฺขสาขาย พนฺธิย;

ปกฺขิปิํ ปาสํ คีวายํ, อถ จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม’’ติฯ –

อิมา คาถา อภาสิฯ

ตตฺถ อโยนิโส มนสิการาติ อนุปายมนสิกาเรน, อสุเภ สุภนฺติ วิปลฺลาสคฺคาเหนฯ กามราเคน อฏฺฏิตาติ กามคุเณสุ ฉนฺทราเคน ปีฬิตาฯ อโหสิํ อุทฺธตา ปุพฺเพ, จิตฺเต อวสวตฺตินีติ ปุพฺเพ มม จิตฺเต มยฺหํ วเส อวตฺตมาเน อุทฺธตา นานารมฺมเณ วิกฺขิตฺตจิตฺตา อสมาหิตา อโหสิํฯ

ปริยุฏฺฐิตา กฺเลเสหิ, สุภสญฺญานุวตฺตินีติ ปริยุฏฺฐานปตฺเตหิ กามราคาทิกิเลเสหิ อภิภูตา รูปาทีสุ สุภนฺติ ปวตฺตาย กามสญฺญาย อนุวตฺตนสีลาฯ สมํ จิตฺตสฺส น ลภิํ, ราคจิตฺตวสานุคาติ กามราคสมฺปยุตฺตจิตฺตสฺส วสํ อนุคจฺฉนฺตี อีสกมฺปิ จิตฺตสฺส สมํ เจโตสมถํ จิตฺเตกคฺคตํ น ลภิํฯ

กิสา ปณฺฑุ วิวณฺณา จาติ เอวํ อุกฺกณฺฐิตภาเวน กิสา ธมนิสนฺถตคตฺตา อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาตา ตโต เอว วิวณฺณา วิคตฉวิวณฺณา จ หุตฺวาฯ สตฺต วสฺสานีติ สตฺต สํวจฺฉรานิฯ จาริหนฺติ จริํ อหํฯ