4. จตุกฺกนิปาโต

1. ภทฺทากาปิลานีเถรีคาถาวณฺณนา

จตุกฺกนิปาเต ปุตฺโต พุทฺธสฺส ทายาโทติอาทิกา ภทฺทาย กาปิลานิยา เถริยา คาถาฯ สา กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวตีนคเร กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺวา สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ สุณนฺตี สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุนิํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรนฺตีนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อธิการกมฺมํ กตฺวา สยมฺปิ ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถตฺวา ยาวชีวํ ปุญฺญานิ กตฺวา ตโต จุตา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺตี อนุปฺปนฺเน พุทฺเธ พาราณสิยํ กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา ปติกุลํ คนฺตฺวา, เอกทิวสํ อตฺตโน นนนฺทาย สทฺธิํ กลหํ กโรนฺตี ตาย ปจฺเจกพุทฺธสฺส ปิณฺฑปาเต ทินฺเน ‘‘อยํ อิมสฺส ทานํ ทตฺวา อุฬารสมฺปตฺติํ ลภิสฺสตี’’ติ ปจฺเจกพุทฺธสฺส หตฺถโต ปตฺตํ คเหตฺวา ภตฺตํ ฉฑฺเฑตฺวา กลลสฺส ปูเรตฺวา อทาสิฯ มหาชโน ครหิ – ‘‘พาเล, ปจฺเจกพุทฺโธ เต กิํ อปรชฺฌี’’ติ? สา เตสํ วจเนน ลชฺชมานา ปุน ปตฺตํ คเหตฺวา กลลํ นีหริตฺวา โธวิตฺวา คนฺธจุณฺเณน อุพฺพฏฺเฏตฺวา จตุมธุรสฺส ปูเรตฺวา อุปริ อาสิตฺเตน ปทุมคพฺภวณฺเณน สปฺปินา วิชฺโชตมานํ ปจฺเจกพุทฺธสฺส หตฺเถ ฐเปตฺวา ‘‘ยถา อยํ ปิณฺฑปาโต โอภาสชาโต, เอวํ โอภาสชาตํ เม สรีรํ โหตู’’ติ ปตฺถนํ ปฏฺฐเปสิฯ สา ตโต จวิตฺวา สุคตีสุเยว สํสรนฺตี กสฺสปพุทฺธกาเล พาราณสิยํ มหาวิภวสฺส เสฏฺฐิโน ธีตา หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ ปุพฺพกมฺมผเลน ทุคฺคนฺธสรีรา มนุสฺเสหิ ชิคุจฺฉิตพฺพา หุตฺวา สํเวคชาตา อตฺตโน อาภรเณหิ สุวณฺณิฏฺฐกํ กาเรตฺวา ภควโต เจติเย ปติฏฺฐเปสิ, อุปฺปลหตฺเถน จ ปูชํ อกาสิฯ เตนสฺสา สรีรํ ตสฺมิํเยว ภเว สุคนฺธํ มโนหรํ ชาตํฯ สา ปติโน ปิยา มนาปา หุตฺวา ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา ตโต จุตา สคฺเค นิพฺพตฺติฯ ตตฺถาปิ ยาวชีวํ ทิพฺพสุขํ อนุภวิตฺวา, ตโต จุตา พาราณสิรญฺโญ ธีตา หุตฺวา ตตฺถ เทวสมฺปตฺติสทิสํ สมฺปตฺติํ อนุภวนฺตี จิรกาลํ ปจฺเจกพุทฺเธ อุปฏฺฐหิตฺวา, เตสุ ปรินิพฺพุเตสุ สํเวคชาตา ตาปสปพฺพชฺชาย ปพฺพชิตฺวา อุยฺยาเน วสนฺตี ฌานานิ ภาเวตฺวา พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺติตฺวา ตโต จุตา สาคลนคเร โกสิยโคตฺตสฺส พฺราหฺมณกุลสฺส เคเห นิพฺพตฺติตฺวา มหตา ปริหาเรน วฑฺฒิตฺวา วยปฺปตฺตา มหาติตฺถคาเม ปิปฺผลิกุมารสฺส เคหํ นีตาฯ ตสฺมิํ ปพฺพชิตุํ นิกฺขนฺเต มหนฺตํ โภคกฺขนฺธํ มหนฺตญฺจ ญาติปริวฏฺฏํ ปหาย ปพฺพชฺชตฺถาย นิกฺขมิตฺวา ปญฺจ วสฺสานิ ติตฺถิยาราเม ปวิสิตฺวา อปรภาเค มหาปชาปติโคตมิยา สนฺติเก ปพฺพชฺชํ อุปสมฺปทญฺจ ลภิตฺวา วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา น จิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถรี 2.3.244-313) –

‘‘ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน, สพฺพธมฺมาน ปารคู;

อิโต สตสหสฺสมฺหิ, กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโกฯ

‘‘ตทาหุ หํสวติยํ, วิเทโห นาม นามโต;

เสฏฺฐี ปหูตรตโน, ตสฺส ชายา อโหสหํฯ

‘‘กทาจิ โส นราทิจฺจํ, อุเปจฺจ สปริชฺชโน;

ธมฺมมสฺโสสิ พุทฺธสฺส, สพฺพทุกฺขภยปฺปหํฯ

‘‘สาวกํ ธุตวาทานํ, อคฺคํ กิตฺเตสิ นายโก;

สุตฺวา สตฺตาหิกํ ทานํ, ทตฺวา พุทฺธสฺส ตาทิโนฯ

‘‘นิปจฺจ สิรสา ปาเท, ตํ ฐานมภิปตฺถยิํ;

ส หาสยนฺโต ปริสํ, ตทา หิ นรปุงฺคโวฯ

‘‘เสฏฺฐิโน อนุกมฺปาย, อิมา คาถา อภาสถ;

ลจฺฉเส ปตฺถิตํ ฐานํ, นิพฺพุโต โหหิ ปุตฺตกฯ

‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, โอกฺกากกุลสมฺภโว;

โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ

‘‘ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท, โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต;

กสฺสโป นาม โคตฺเตน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวโกฯ

‘‘ตํ สุตฺวา มุทิโต หุตฺวา, ยาวชีวํ ตทา ชินํ;

เมตฺตจิตฺโต ปริจริ, ปจฺจเยหิ วินายกํฯ

‘‘สาสนํ โชตยิตฺวาน, โส มทฺทิตฺวา กุติตฺถิเย;

เวเนยฺยํ วินยิตฺวา จ, นิพฺพุโต โส สสาวโกฯ

‘‘นิพฺพุเต ตมฺหิ โลกคฺเค, ปูชนตฺถาย สตฺถุโน;

ญาติมิตฺเต สมาเนตฺวา, สห เตหิ อการยิฯ

‘‘สตฺตโยชนิกํ ถูปํ, อุพฺพิทฺธํ รตนามยํ;

ชลนฺตํ สตรํสิํว, สาลราชํว ผุลฺลิตํฯ

‘‘สตฺตสตสหสฺสานิ, ปาติโย ตตฺถ การยิ;

นฬคฺคี วิย โชตนฺตี, รตเนเหว สตฺตหิฯ

‘‘คนฺธเตเลน ปูเรตฺวา, ทีปานุชฺชลยี ตหิํ;

ปูชนตฺถาย มเหสิสฺส, สพฺพภูตานุกมฺปิโนฯ

‘‘สตฺตสตสหสฺสานิ, ปุณฺณกุมฺภานิ การยิ;

รตเนเหว ปุณฺณานิ, ปูชนตฺถาย มเหสิโนฯ

‘‘มชฺเฌ อฏฺฐฏฺฐกุมฺภีนํ, อุสฺสิตา กญฺจนคฺฆิโย;

อติโรจนฺติ วณฺเณน, สรเทว ทิวากโรฯ

‘‘จตุทฺวาเรสุ โสภนฺติ, โตรณา รตนามยา;

อุสฺสิตา ผลกา รมฺมา, โสภนฺติ รตนามยาฯ

‘‘วิโรจนฺติ ปริกฺขิตฺตา, อวฏํสา สุนิมฺมิตา;

อุสฺสิตานิ ปฏากานิ, รตนานิ วิโรจเรฯ

‘‘สุรตฺตํ สุกตํ จิตฺตํ, เจติยํ รตนามยํ;

อติโรจติ วณฺเณน, สสญฺโฌว ทิวากโรฯ

‘‘ถูปสฺส เวทิโย ติสฺโส, หริตาเลน ปูรยิ;

เอกํ มโนสิลาเยกํ, อญฺชเนน จ เอกิกํฯ

‘‘ปูชํ เอตาทิสํ รมฺมํ, กาเรตฺวา วรวาทิโน;

อทาสิ ทานํ สงฺฆสฺส, ยาวชีวํ ยถาพลํฯ

‘‘สหาว เสฏฺฐินา เตน, ตานิ ปุญฺญานิ สพฺพโส;

ยาวชีวํ กริตฺวาน, สหาว สุคติํ คตาฯ

‘‘สมฺปตฺติโยนุโภตฺวาน, เทวตฺเต อถ มานุเส;

ฉายา วิย สรีเรน, สห เตเนว สํสริํฯ

‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, วิปสฺสี นาม นายโก;

อุปฺปชฺชิ จารุทสฺสโน, สพฺพธมฺมวิปสฺสโกฯ

‘‘ตทายํ พนฺธุปติยํ, พฺราหฺมโณ สาธุสมฺมโต;

อฑฺโฒ สนฺโต คุเณนาปิ, ธเนน จ สุทุคฺคโตฯ

‘‘ตทาปิ ตสฺสาหํ อาสิํ, พฺราหฺมณี สมเจตสา;

กทาจิ โส ทิชวโร, สงฺคเมสิ มหามุนิํฯ

‘‘นิสินฺนํ ชนกายมฺหิ, เทเสนฺตํ อมตํ ปทํ;

สุตฺวา ธมฺมํ ปมุทิโต, อทาสิ เอกสาฏกํฯ

‘‘ฆรเมเกน วตฺเถน, คนฺตฺวาเนตํ ส มพฺรวิ;

อนุโมท มหาปุญฺญํ, ทินฺนํ พุทฺธสฺส สาฏกํฯ

‘‘ตทาหํ อญฺชลิํ กตฺวา, อนุโมทิํ สุปีณิตา;

สุทินฺโน สาฏโก สามิ, พุทฺธเสฏฺฐสฺส ตาทิโนฯ

‘‘สุขิโต สชฺชิโต หุตฺวา, สํสรนฺโต ภวาภเว;

พาราณสิปุเร รมฺเม, ราชา อาสิ มหีปติฯ

‘‘ตทา ตสฺส มเหสีหํ, อิตฺถิคุมฺพสฺส อุตฺตมา;

ตสฺสาติ ทยิตา อาสิํ, ปุพฺพสฺเนเหน ภตฺตุโนฯ

‘‘ปิณฺฑาย วิจรนฺเต เต, อฏฺฐ ปจฺเจกนายเก;

ทิสฺวา ปมุทิโต หุตฺวา, ทตฺวา ปิณฺฑํ มหารหํฯ

‘‘ปุโน นิมนฺตยิตฺวาน, กตฺวา รตนมณฺฑปํ;

กมฺมาเรหิ กตํ ปตฺตํ, โสวณฺณํ วต ตตฺตกํฯ

‘‘สมาเนตฺวาน เต สพฺเพ, เตสํ ทานมทาสิ โส;

โสณฺณาสเน ปวิฏฺฐานํ, ปสนฺโน เสหิ ปาณิภิฯ

‘‘ตมฺปิ ทานํ สหาทาสิํ, กาสิราเชนหํ ตทา;

ปุนาหํ พาราณสิยํ, ชาตา กาสิกคามเกฯ

‘‘กุฏุมฺพิกกุเล ผีเต, สุขิโต โส สภาตุโก;

เชฏฺฐสฺส ภาตุโน ชายา, อโหสิํ สุปติพฺพตาฯ

‘‘ปจฺเจกพุทฺธํ ทิสฺวาน, กนิยสฺส มม ภตฺตุโน;

ภาคนฺนํ ตสฺส ทตฺวาน, อาคเต ตมฺหิ ปาวทิํฯ

‘‘นาภินนฺทิตฺถ โส ทานํ, ตโต ตสฺส อทาสหํ;

อุขา อานิย ตํ อนฺนํ, ปุโน ตสฺเสว โส อทาฯ

‘‘ตทนฺนํ ฉฑฺฑยิตฺวาน, ทุฏฺฐา พุทฺธสฺสหํ ตทา;

ปตฺตํ กลลปุณฺณํ ตํ, อทาสิํ ตสฺส ตาทิโนฯ

‘‘ทาเน จ คหเณ เจว, อปเจ ปทุเสปิ จ;

สมจิตฺตมุขํ ทิสฺวา, ตทาหํ สํวิชิํ ภุสํฯ

‘‘ปุโน ปตฺตํ คเหตฺวาน, โสธยิตฺวา สุคนฺธินา,

ปสนฺนจิตฺตา ปูเรตฺวา, สฆตํ สกฺกรํ อทํฯ

‘‘ยตฺถ ยตฺถูปปชฺชามิ, สุรูปา โหมิ ทานโต;

พุทฺธสฺส อปกาเรน, ทุคฺคนฺธา วทเนน จฯ

‘‘ปุน กสฺสปวีรสฺส, นิธายนฺตมฺหิ เจติเย;

โสวณฺณํ อิฏฺฐกํ วรํ, อทาสิํ มุทิตา อหํฯ

‘‘จตุชฺชาเตน คนฺเธน, นิจยิตฺวา ตมิฏฺฐกํ;

มุตฺตา ทุคฺคนฺธโทสมฺหา, สพฺพงฺคสุสมาคตาฯ

‘‘สตฺต ปาติสหสฺสานิ, รตเนเหว สตฺตหิ;

กาเรตฺวา ฆตปูรานิ, วฏฺฏีนิ จ สหสฺสโสฯ

‘‘ปกฺขิปิตฺวา ปทีเปตฺวา, ฐปยิํ สตฺตปนฺติโย;

ปูชนตฺถํ โลกนาถสฺส, วิปฺปสนฺเนน เจตสาฯ

‘‘ตทาปิ ตมฺหิ ปุญฺญมฺหิ, ภาคินียิ วิเสสโต;

ปุน กาสีสุ สญฺชาโต, สุมิตฺตา อิติ วิสฺสุโตฯ

‘‘ตสฺสาหํ ภริยา อาสิํ, สุขิตา สชฺชิตา ปิยา;

ตทา ปจฺเจกมุนิโน, อทาสิํ ฆนเวฐนํฯ

‘‘ตสฺสาปิ ภาคินี อาสิํ, โมทิตฺวา ทานมุตฺตมํ;

ปุนาปิ กาสิรฏฺฐมฺหิ, ชาโต โกลิยชาติยาฯ

‘‘ตทา โกลิยปุตฺตานํ, สเตหิ สห ปญฺจหิ;

ปญฺจ ปจฺเจกพุทฺธานํ, สตานิ สมุปฏฺฐหิฯ

‘‘เตมาสํ ตปฺปยิตฺวาน, อทาสิ จ ติจีวเร;

ชายา ตสฺส ตทา อาสิํ, ปุญฺญกมฺมปถานุคาฯ

‘‘ตโต จุโต อหุ ราชา, นนฺโท นาม มหายโส;

ตสฺสาปิ มเหสี อาสิํ, สพฺพกามสมิทฺธินีฯ

‘‘ตทา ราชา ภวิตฺวาน, พฺรหฺมทตฺโต มหีปติ;

ปทุมวตีปุตฺตานํ, ปจฺเจกมุนินํ ตทาฯ

‘‘สตานิ ปญฺจนูนานิ, ยาวชีวํ อุปฏฺฐหิํ;

ราชุยฺยาเน นิวาเสตฺวา, นิพฺพุตานิ จ ปูชยิํฯ

‘‘เจติยานิ จ กาเรตฺวา, ปพฺพชิตฺวา อุโภ มยํ;

ภาเวตฺวา อปฺปมญฺญาโย, พฺรหฺมโลกํ อคมฺหเสฯ

‘‘ตโต จุโต มหาติตฺเถ, สุชาโต ปิปฺผลายโน;

มาตา สุมนเทวีติ, โกสิโคตฺโต ทิโช ปิตาฯ

‘‘อหํ มทฺเท ชนปเท, สากลาย ปุรุตฺตเม;

กปฺปิลสฺส ทิชสฺสาสิํ, ธีตา มาตา สุจีมติฯ

‘‘ฆรกญฺจนพิมฺเพน, นิมฺมินิตฺวาน มํ ปิตา;

อทา กสฺสปธีรสฺส, กาเมหิ วชฺชิตสฺสมํฯ

‘‘กทาจิ โส การุณิโก, คนฺตฺวา กมฺมนฺตเปกฺขโก;

กากาทิเกหิ ขชฺชนฺเต, ปาเณ ทิสฺวาน สํวิชิฯ

‘‘ฆเรวาหํ ติเล ชาเต, ทิสฺวานาตปตาปเน;

กิมี กาเกหิ ขชฺชนฺเต, สํเวคมลภิํ ตทาฯ

‘‘ตทา โส ปพฺพชี ธีโร, อหํ ตมนุปพฺพชิํ;

ปญฺจ วสฺสานิ นิวสิํ, ปริพฺพาชวเต อหํฯ

‘‘ยทา ปพฺพชิตา อาสิ, โคตมี ชินโปสิกา;

ตทาหํ ตมุปคนฺตฺวา, พุทฺเธน อนุสาสิตาฯ

‘‘น จิเรเนว กาเลน, อรหตฺตมปาปุณิํ;

อโห กลฺยาณมิตฺตตฺตํ, กสฺสปสฺส สิรีมโตฯ

‘‘สุโต พุทฺธสฺส ทายาโท, กสฺสโป สุสมาหิโต;

ปุพฺเพนิวาสํ โย เวทิ, สคฺคาปายญฺจ ปสฺสติฯ

‘‘อโถ ชาติกฺขยํ ปตฺโต, อภิญฺญาโวสิโต มุนิ;

เอตาหิ ตีหิ วิชฺชาหิ, เตวิชฺโช โหติ พฺราหฺมโณฯ

‘‘ตเถว ภทฺทากาปิลานี, เตวิชฺชา มจฺจุหายินี;

ธาเรติ อนฺติมํ เทหํ, ชิตฺวา มารํ สวาหนํฯ

‘‘ทิสฺวา อาทีนวํ โลเก, อุโภ ปพฺพชิตา มยํ;

ตฺยมฺห ขีณาสวา ทนฺตา, สีติภูตามฺห นิพฺพุตาฯ

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ (อป. เถรี 2.3.244-313);

อรหตฺตํ ปน ปตฺวา ปุพฺเพนิวาสญาเณ จิณฺณวสี อโหสิฯ ตตฺถ สาติสยํ กตาธิการตฺตา อปรภาเค ตํ สตฺถา เชตวเน อริยคณมชฺเฌ นิสินฺโน ภิกฺขุนิโย ปฏิปาฏิยา ฐานนฺตเรสุ ฐเปนฺโต ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรนฺตีนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิฯ สา เอกทิวสํ มหากสฺสปตฺเถรสฺส คุณาภิตฺถวนปุพฺพกํ อตฺตโน กตกิจฺจตาทิวิภาวนมุเขน อุทานํ อุทาเนนฺตี –

[63]

‘‘ปุตฺโต พุทฺธสฺส ทายาโท, กสฺสโป สุสมาหิโต;

ปุพฺเพนิวาสํ โยเวทิ, สคฺคาปายญฺจ ปสฺสติฯ

[64]

‘‘อโถ ชาติกฺขยํ ปตฺโต, อภิญฺญาโวสิโต มุนิ;

เอตาหิ ตีหิ วิชฺชาหิ, เตวิชฺโช โหติ พฺราหฺมโณฯ

[65]

‘‘ตเถว ภทฺทากาปิลานี, เตวิชฺชา มจฺจุหายินี;

ธาเรติ อนฺติมํ เทหํ, เชตฺวา มารํ สวาหนํฯ

[66]

‘‘ทิสฺวา อาทีนวํ โลเก, อุโภ ปพฺพชิตา มยํ;

ตฺยมฺห ขีณาสวา ทนฺตา, สีติภูตามฺห นิพฺพุตา’’ติฯ –

อิมา คาถา อภาสิฯ

ตตฺถ ปุตฺโต พุทฺธสฺส ทายาโทติ พุทฺธานุพุทฺธภาวโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส อนุชาตสุโต ตโต เอว ตสฺส ทายภูตสฺส นวโลกุตฺตรธมฺมสฺส อาทาเนน ทายาโท กสฺสโป โลกิยโลกุตฺตเรหิ สมาธีหิ สุฏฺฐุ สมาหิตจิตฺตตาย สุสมาหิโตฯ ปุพฺเพนิวาสํ โยเวทีติ โย มหากสฺสปตฺเถโร ปุพฺเพนิวาสํ อตฺตโน ปเรสญฺจ นิวุตฺถกฺขนฺธสนฺตานํ ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาเณน ปากฏํ กตฺวา อเวทิ อญฺญาสิ ปฏิวิชฺฌิฯ สคฺคาปายญฺจ ปสฺสตีติ ฉพฺพีสติเทวโลกเภทํ สคฺคํ จตุพฺพิธํ อปายญฺจ ทิพฺพจกฺขุนา หตฺถตเล อามลกํ วิย ปสฺสติฯ

อโถ ชาติกฺขยํ ปตฺโตติ ตโต ปรํ ชาติกฺขยสงฺขาตํ อรหตฺตํ ปตฺโตฯ อภิญฺญาย อภิวิสิฏฺเฐน ญาเณน อภิญฺเญยฺยํ ธมฺมํ อภิชานิตฺวา ปริญฺเญยฺยํ ปริชานิตฺวา , ปหาตพฺพํ ปหาย , สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกตฺวา โวสิโต นิฏฺฐํ ปตฺโต กตกิจฺโจฯ อาสวกฺขยปญฺญาสงฺขาตํ โมนํ ปตฺตตฺตา มุนิฯ

ตเถว ภทฺทากาปิลานีติ ยถา มหากสฺสโป เอตาหิ ยถาวุตฺตาหิ ตีหิ วิชฺชาหิ เตวิชฺโช มจฺจุหายี จ, ตเถว ภทฺทากาปิลานี เตวิชฺชา มจฺจุหายินีติฯ ตโต เอว ธาเรติ อนฺติมํ เทหํ, เชตฺวา มารํ สวาหนนฺติ อตฺตานเมว ปรํ วิย กตฺวา ทสฺเสติฯ

อิทานิ ยถา เถรสฺส ปฏิปตฺติ อาทิมชฺฌปริโยสานกลฺยาณา, เอวํ มมปีติ ทสฺเสนฺตี ‘‘ทิสฺวา อาทีนว’’นฺติ โอสานคาถมาหฯ ตตฺถ ตฺยมฺห ขีณาสวา ทนฺตาติ เต มยํ มหากสฺสปตฺเถโร อหญฺจ อุตฺตเมน ทเมน ทนฺตา สพฺพโส ขีณาสวา จ อมฺหฯ สีติภูตามฺห นิพฺพุตาติ ตโต เอว กิเลสปริฬาหาภาวโต สีติภูตา สอุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา นิพฺพุตา จ อมฺห ภวามาติ อตฺโถฯ

ภทฺทากาปิลานีเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

จตุกฺกนิปาตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ปญฺจกนิปาโต

1. อญฺญตราเถรีคาถาวณฺณนา

ปญฺจกนิปาเต ปณฺณวีสติ วสฺสานีติอาทิกา อญฺญตราย เถริยา คาถาฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินนฺตี อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เทวทหนคเร มหาปชาปติโคตมิยา ธาตี หุตฺวา วฑฺเฒสิฯ นามโคตฺตโต ปน อปญฺญาตา อโหสิฯ สา มหาปชาปติโคตมิยา ปพฺพชิตกาเล สยมฺปิ ปพฺพชิตฺวา ปญฺจวีสติ สํวจฺฉรานิ กามราเคน อุปทฺทุตา อจฺฉราสงฺฆาตมตฺตมฺปิ กาลํ จิตฺเตกคฺคตํ อลภนฺตี พาหา ปคฺคยฺห กนฺทมานา ธมฺมทินฺนาเถริยา สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา กาเมหิ วินิวตฺติตมานสา กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา ภาวนมนุยญฺชนฺตี น จิรสฺเสว ฉฬภิญฺญา หุตฺวา อตฺตโน ปฏิปตฺติํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา อุทานวเสน –

[67]

‘‘ปณฺณวีสติ วสฺสานิ, ยโต ปพฺพชิตา อหํ;

นาจฺฉราสงฺฆาตมตฺตมฺปิ, จิตฺตสฺสูปสมชฺฌคํฯ

[68]

‘‘อลทฺธา เจตโส สนฺติํ, กามราเคนวสฺสุตา;

พาหา ปคฺคยฺห กนฺทนฺตี, วิหารํ ปาวิสิํ อหํฯ

[69]

‘‘สา ภิกฺขุนิํ อุปาคจฺฉิํ, ยา เม สทฺธายิกา อหุ;

สา เม ธมฺมมเทเสสิ, ขนฺธายตนธาตุโยฯ

[70]

‘‘ตสฺสา ธมฺมํ สุณิตฺวาน, เอกมนฺเต อุปาวิสิํ;

ปุพฺเพนิวาสํ ชานามิ, ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํฯ

[71]

‘‘เจโตปริจฺจญาณญฺจ , โสตธาตุ วิโสธิตา;

อิทฺธีปิ เม สจฺฉิกตา, ปตฺโต เม อาสวกฺขโย;

ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ –

อิมา คาถา อภาสิฯ