9. อภยาเถรีคาถาวณฺณนา
อภเย ภิทุโร กาโยติอาทิกา อภยตฺเถริยา คาถาฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ ปุญฺญํ อุปจินนฺตี สิขิสฺส ภควโต กาเล ขตฺติยมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺวา อรุณรญฺโญ อคฺคมเหสี อโหสิฯ ราชา ตสฺสา เอกทิวสํ คนฺธสมฺปนฺนานิ สตฺต อุปฺปลานิ อทาสิฯ สา ตานิ คเหตฺวา ‘‘กิํ เม อิเมหิ ปิฬนฺธนฺเตหิฯ ยํนูนาหํ อิเมหิ ภควนฺตํ ปูเชสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา นิสีทิฯ ภควา จ ภิกฺขาจารเวลายํ ราชนิเวสนํ ปาวิสิ ฯ สา ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานสา ปจฺจุคฺคนฺตฺวา เตหิ ปุปฺเผหิ ปูเชตฺวา ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิฯ สา เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺตี อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท อุชฺเชนิยํ กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺวา อภยมาตุสหายิกา หุตฺวา ตาย ปพฺพชิตาย ตสฺสา สิเนเหน สยมฺปิ ปพฺพชิตฺวา ตาย สทฺธิํ ราชคเห วสมานา เอกทิวสํ อสุภทสฺสนตฺถํ สีตวนํ อคมาสิฯ สตฺถา คนฺธกุฏิยํ นิสินฺโนว ตสฺสา อนุภูตปุพฺพํ อารมฺมณํ ปุรโต กตฺวา ตสฺสา อุทฺธุมาตกาทิภาวํ ปกาเสสิฯ ตํ ทิสฺวา สํเวคมานสา อฏฺฐาสิฯ สตฺถา โอภาสํ ผริตฺวา ปุรโต นิสินฺนํ วิย อตฺตานํ ทสฺเสตฺวา –
[35]
‘‘อภเย ภิทุโร กาโย, ยตฺถ สตฺตา ปุถุชฺชนา;
นิกฺขิปิสฺสามิมํ เทหํ, สมฺปชานา สตีมตีฯ
[36]
‘‘พหูหิ ทุกฺขธมฺเมหิ, อปฺปมาทรตาย เม;
ตณฺหกฺขโย อนุปฺปตฺโต, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ –
อิมา คาถา อภาสิฯ สา คาถาปริโยสาเน อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถรี 2.1.71-90) –
‘‘นคเร อรุณวติยา, อรุโณ นาม ขตฺติโย;
ตสฺส รญฺโญ อหุํ ภริยา, วาริตํ วารยามหํฯ
‘‘สตฺตมาลํ คเหตฺวาน, อุปฺปลา เทวคนฺธิกา;
นิสชฺช ปาสาทวเร, เอวํ จินฺเตสิ ตาวเทฯ
‘‘กิํ เม อิมาหิ มาลาหิ, สิรสาโรปิตาหิ เม;
วรํ เม พุทฺธเสฏฺฐสฺส, ญาณมฺหิ อภิโรปิตํฯ
‘‘สมฺพุทฺธํ ปฏิมาเนนฺตี, ทฺวาราสนฺเน นิสีทหํ;
ยทา เอหิติ สมฺพุทฺโธ, ปูชยิสฺสํ มหามุนิํฯ
‘‘กกุโธ วิลสนฺโตว, มิคราชาว เกสรี;
ภิกฺขุสงฺเฆน สหิโต, อาคจฺฉิ วีถิยา ชิโนฯ
‘‘พุทฺธสฺส รํสิํ ทิสฺวาน, หฏฺฐา สํวิคฺคมานสา;
ทฺวารํ อวาปุริตฺวาน, พุทฺธเสฏฺฐมปูชยิํฯ
‘‘สตฺต อุปฺปลปุปฺผานิ, ปริกิณฺณานิ อมฺพเร;
ฉทิํ กโรนฺโต พุทฺธสฺส, มตฺถเก ธารยนฺติ เตฯ
‘‘อุทคฺคจิตฺตา สุมนา, เวทชาตา กตญฺชลี;
ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, ตาวติํสมคจฺฉหํฯ
‘‘มหาเนลสฺส ฉาทนํ, ธาเรนฺติ มม มุทฺธนิ;
ทิพฺพคนฺธํ ปวายามิ, สตฺตุปฺปลสฺสิทํ ผลํฯ
‘‘กทาจิ นียมานาย, ญาติสงฺเฆน เม ตทา;
ยาวตา ปริสา มยฺหํ, มหาเนลํ ธรียติฯ
‘‘สตฺตติ เทวราชูนํ, มเหสิตฺตมการยิํ;
สพฺพตฺถ อิสฺสรา หุตฺวา, สํสรามิ ภวาภเวฯ
‘‘เตสฏฺฐิ จกฺกวตฺตีนํ, มเหสิตฺตมการยิํ;
สพฺเพ มมนุวตฺตนฺติ, อาเทยฺยวจนา อหุํฯ
‘‘อุปฺปลสฺเสว เม วณฺโณ, คนฺโธ เจว ปวายติ;
ทุพฺพณฺณิยํ น ชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ
‘‘อิทฺธิปาเทสุ กุสลา, โพชฺฌงฺคภาวนารตา;
อภิญฺญาปารมิปฺปตฺตา, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ
‘‘สติปฏฺฐานกุสลา, สมาธิฌานโคจรา;
สมฺมปฺปธานมนุยุตฺตา, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ
‘‘วีริยํ เม ธุรโธรยฺหํ, โยคกฺเขมาธิวาหนํ;
สพฺพาสวปริกฺขีณา, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวฯ
‘‘เอกติํเส อิโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิปูชยิํ;
ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ (อป. เถรี 2.1.71-90);
อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อุทาเนนฺตี ตา เอว คาถา ปริวตฺติตฺวา อภาสิฯ
ตตฺถ อภเยติ อตฺตานเมว อาลปติฯ ภิทุโรติ ภิชฺชนสภาโว, อนิจฺโจติ อตฺโถฯ
ยตฺถ สตฺตา ปุถุชฺชนาติ ยสฺมิํ ขเณน ภิชฺชนสีเล อสุจิทุคฺคนฺธเชคุจฺฉปฏิกฺกูลสภาเว กาเย อิเม อนฺธปุถุชฺชนา สตฺตา ลคฺคา ลคฺคิตาฯ นิกฺขิปิสฺสามิมํ เทหนฺติ อหํ ปน อิมํ เทหํ ปูติกายํ ปุน อนาทาเนน นิรเปกฺขา ขิปิสฺสามิ ฉฑฺเฑสฺสามิฯ ตตฺถ การณมาห ‘‘สมฺปชานา สตีมตี’’ติฯ
พหูหิ ทุกฺขธมฺเมหีติ ชาติชราทีหิ อเนเกหิ ทุกฺขธมฺเมหิ ผุฏฺฐายาติ อธิปฺปาโยฯ อปฺปมาทรตายาติ ตาย เอว ทุกฺโขติณฺณตาย ปฏิลทฺธสํเวคตฺตา สติอวิปฺปวาสสงฺขาเต อปฺปมาเท รตายฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ เอตฺถ จ สตฺถารา เทสิตนิยาเมน –
‘‘นิกฺขิปาหิ อิมํ เทหํ, อปฺปมาทรตาย เต;
ตณฺหกฺขยํ ปาปุณาหิ, กโรหิ พุทฺธสาสน’’นฺติฯ –
ปาโฐ , เถริยา วุตฺตนิยาเมเนว ปน สํคีติํ อาโรปิตตฺตาฯ อปฺปมาทรตาย เตติ อปฺปมาทรตาย ตยา ภวิตพฺพนฺติ อตฺโถฯ
อภยาเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
10. สามาเถรีคาถาวณฺณนา
จตุกฺขตฺตุํ ปญฺจกฺขตฺตุนฺติอาทิกา สามาย เถริยา คาถาฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินิตฺวา สุคตีสุเยว สํสรนฺตี อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท โกสมฺพิยํ คหปติมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติตฺวา สามาติสฺสา นามํ อโหสิฯ สา วิญฺญุตํ ปตฺตา สามาวติยา อุปาสิกาย ปิยสหายิกา หุตฺวา ตาย กาลงฺกตาย สญฺชาตสํเวคา ปพฺพชิฯ ปพฺพชิตฺวา จ สามาวติกํ อารพฺภ อุปฺปนฺนโสกํ วิโนเทตุํ อสกฺโกนฺตี อริยมคฺคํ คณฺหิตุํ นาสกฺขิฯ อปรภาเค อาสนสาลาย นิสินฺนสฺส อานนฺทตฺเถรสฺส โอวาทํ สุตฺวา วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา ตโต สตฺตเม ทิวเส สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิฯ
