3. สุมงฺคลมาตุเถรีคาถาวณฺณนา

สุมุตฺติกาติอาทิกา สุมงฺคลมาตาย เถริยา คาถาฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว กุสลํ อุปจินิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ ทลิทฺทกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺตา อญฺญตรสฺส นฬการสฺส ทินฺนา ปฐมคพฺเภเยว ปจฺฉิมภวิกํ ปุตฺตํ ลภิฯ ตสฺส สุมงฺคโลติ นามํ อโหสิฯ ตโต ปฏฺฐาย สา สุมงฺคลมาตาติ ปญฺญายิตฺถฯ ยสฺมา ปนสฺสา นามโคตฺตํ น ปากฏํ, ตสฺมา ‘‘อญฺญตรา เถรี ภิกฺขุนี อปญฺญาตา’’ติ ปาฬิยํ วุตฺตํฯ โสปิสฺสา ปุตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต ปพฺพชิตฺวา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา สุมงฺคลตฺเถโรติ ปากโฏ อโหสิฯ ตสฺส มาตา ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺตี เอกทิวสํ คิหิกาเล อตฺตนา ลทฺธทุกฺขํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา สํเวคชาตา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา อุทาเนนฺตี –

[23]

‘‘สุมุตฺติกา สุมุตฺติกา, สาธุมุตฺติกามฺหิ มุสลสฺส;

อหิริโก เม ฉตฺตกํ วาปิ, อุกฺขลิกา เม เทฑฺฑุภํ วาติฯ

[24]

‘‘ราคญฺจ อหํ โทสญฺจ, จิจฺจิฏิ จิจฺจิฏีติ วิหนามิ;

สา รุกฺขมูลมุปคมฺม, ‘อโห สุข’นฺติ สุขโต ฌายามี’’ติฯ –

อิมา ทฺเว คาถา อภาสิฯ

ตตฺถ สุมุตฺติกาติ สุมุตฺตาฯ ก-กาโร ปทปูรณมตฺตํ, สุฏฺฐุ มุตฺตา วตาติ อตฺโถฯ สา สาสเน อตฺตนา ปฏิลทฺธสมฺปตฺติํ ทิสฺวา ปสาทวเสน, ตสฺสา วา ปสํสาวเสน อามนฺเตตฺวา วุตฺตํ ‘‘สุมุตฺติกา สุมุตฺติกา’’ติฯ ยํ ปน คิหิกาเล วิเสสโต ชิคุจฺฉติ, ตโต วิมุตฺติํ ทสฺเสนฺตี ‘‘สาธุมุตฺติกามฺหี’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ สาธุมุตฺติกามฺหีติ สมฺมเทว มุตฺตา วต อมฺหิฯ มุสลสฺสาติ มุสลโตฯ อยํ กิร ทลิทฺทภาเวน คิหิกาเล สยเมว มุสลกมฺมํ กโรติ, ตสฺมา เอวมาหฯ อหิริโก เมติ มม สามิโก อหิริโก นิลฺลชฺโช, โส มม น รุจฺจตีติ วจนเสโสฯ ปกติยาว กาเมสุ วิรตฺตจิตฺตตาย กามาธิมุตฺตานํ ปวตฺติํ ชิคุจฺฉนฺตี วทติฯ ฉตฺตกํ วาปีติ ชีวิตเหตุเกน กรียมานํ ฉตฺตกมฺปิ เม น รุจฺจตีติ อตฺโถฯ