เมนู

13. วีสตินิปาโต

1. อมฺพปาลีเถรีคาถาวณฺณนา

วีสตินิปาเต กาฬกา ภมรวณฺณสาทิสาติอาทิกา อมฺพปาลิยา เถริยา คาถาฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินนฺตี สิขิสฺส ภควโต สาสเน ปพฺพชิตฺวา อุปสมฺปนฺนา หุตฺวา ภิกฺขุนิสิกฺขาปทํ สมาทาย วิหรนฺตี, เอกทิวสํ สมฺพหุลาหิ ภิกฺขุนีหิ สทฺธิํ เจติยํ วนฺทิตฺวา ปทกฺขิณํ กโรนฺตี ปุเรตรํ คจฺฉนฺติยา ขีณาสวตฺเถริยา ขิปนฺติยา สหสา เขฬปิณฺฑํ เจติยงฺคเณ ปติตํ, ขีณาสวตฺเถริยา อปสฺสิตฺวา คตาย อยํ ปจฺฉโต คจฺฉนฺตี ตํ เขฬปิณฺฑํ ทิสฺวา ‘‘กา นาม คณิกา อิมสฺมิํ ฐาเน เขฬปิณฺฑํ ปาเตสี’’ติ อกฺโกสิฯ สา ภิกฺขุนิกาเล สีลํ รกฺขนฺตี คพฺภวาสํ ชิคุจฺฉิตฺวา โอปปาติกตฺตภาเว จิตฺตํ ฐเปสิฯ เตน จริมตฺตภาเว เวสาลิยํ ราชุยฺยาเน อมฺพรุกฺขมูเล โอปปาติกา หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ ตํ ทิสฺวา อุยฺยานปาโล นครํ อุปเนสิฯ อมฺพรุกฺขมูเล นิพฺพตฺตตาย สา อมฺพปาลีตฺเวว โวหรียิตฺถฯ อถ นํ อภิรูปํ ทสฺสนียํ ปาสาทิกํ วิลาสกนฺตตาทิคุณวิเสสสมุทิตํ ทิสฺวา สมฺพหุลา ราชกุมารา อตฺตโน อตฺตโน ปริคฺคหํ กาตุกามา อญฺญมญฺญํ กลหํ อกํสุฯ เตสํ กลหวูปสมตฺถํ ตสฺสา กมฺมสญฺโจทิตา โวหาริกา ‘‘สพฺเพสํ โหตู’’ติ คณิกาฏฺฐาเน ฐเปสุํฯ สา สตฺถริ ปฏิลทฺธสทฺธา อตฺตโน อุยฺยาเน วิหารํ กตฺวา พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส นิยฺยาเทตฺวา ปจฺฉา อตฺตโน ปุตฺตสฺส วิมลโกณฺฑญฺญตฺเถรสฺส สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺตี อตฺตโน สรีรสฺส ชราชิณฺณภาวํ นิสฺสาย สํเวคชาตา สงฺขารานํ อนิจฺจตํ วิภาเวนฺตี –

[252]

‘‘กาฬกา ภมรวณฺณสาทิสา, เวลฺลิตคฺคา มม มุทฺธชา อหุํ;

เต ชราย สาณวากสาทิสา, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[253]

‘‘วาสิโตว สุรภี กรณฺฑโก, ปุปฺผปูร มม อุตฺตมงฺคโช;

ตํ ชรายถ สโลมคนฺธิกํ, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[254]

‘‘กานนํว สหิตํ สุโรปิตํ, โกจฺฉสูจิวิจิตคฺคโสภิตํ;

ตํ ชราย วิรลํ ตหิํ ตหิํ, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[255]

‘‘กณฺหขนฺธกสุวณฺณมณฺฑิตํ, โสภเต สุเวณีหิลงฺกตํ;

ตํ ชราย ขลิตํ สิรํ กตํ, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[256]

‘‘จิตฺตการสุกตาว เลขิกา, โสภเร สุ ภมุกา ปุเร มม;

ตา ชราย วลิภิปฺปลมฺพิตา, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[257]

‘‘ภสฺสรา สุรุจิรา ยถา มณี, เนตฺตเหสุมภินีลมายตา;

เต ชรายภิหตา น โสภเร, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[258]

‘‘สณฺหตุงฺคสทิสี จ นาสิกา, โสภเต สุ อภิโยพฺพนํ ปติ;

สา ชราย อุปกูลิตา วิย, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[259]

‘‘กงฺกณํว สุกตํ สุนิฏฺฐิตํ, โสภเร สุ มม กณฺณปาฬิโย;

ตา ชราย วลิภิปฺปลมฺพิตา, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[260]

‘‘ปตฺตลีมกุลวณฺณสาทิสา , โสภเร สุ ทนฺตา ปุเร มม;

เต ชราย ขณฺฑิตา จาสิตา, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[261]

‘‘กานนมฺหิ วนสณฺฑจารินี, โกกิลาว มธุรํ นิกูชิหํ;

ตํ ชราย ขลิตํ ตหิํ ตหิํ, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[262]

‘‘สณฺหกมฺพุริว สุปฺปมชฺชิตา, โสภเต สุ คีวา ปุเร มม;

สา ชราย ภคฺคา วินามิตา, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[263]

‘‘วฏฺฏปลิฆสทิโสปมา อุโภ, โสภเร สุ พาหา ปุเร มม;

ตา ชราย ยถา ปาฏลิพฺพลิตา, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[264]

‘‘สณฺหมุทฺทิกสุวณฺณมณฺฑิตา , โสภเร สุ หตฺถา ปุเร มม;

เต ชราย ยถา มูลมูลิกา, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[265]

‘‘ปีนวฏฺฏสหิภุคฺคตา อุโภ, โสภเร สุ ถนกา ปุเร มม;

เถวิกีว ลมฺพนฺติ โนทกา, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[266]

‘‘กญฺจนสฺส ผลกํว สมฺมฏฺฐํ, โสภเต สุ กาโย ปุเร มม;

โส วลีหิ สุขุมาหิ โอตโต, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[267]

‘‘นาคโภคสทิโสปมา อุโภ, โสภเร สุ อูรู ปุเร มม;

เต ชราย ยถา เวฬุนาฬิโย, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[268]

‘‘สณฺหนูปุรสุวณฺณมณฺฑิตา, โสภเร สุ ชงฺฆา ปุเร มม;

ตา ชราย ติลทณฺฑการิว, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[269]

‘‘ตูลปุณฺณสทิโสปมา อุโภ, โสภเร สุ ปาทา ปุเร มม;

เต ชราย ผุฏิตา วลีมตา, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาฯ

[270]

‘‘เอทิโส อหุ อยํ สมุสฺสโย, ชชฺชโร พหุทุขานมาลโย;

โสปเลปปติโต ชราฆโร, สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถา’’ติฯ –

อิมา คาถาโย อภาสิฯ

ตตฺถ กาฬกาติ กาฬกวณฺณาฯ ภมรวณฺณสาทิสาติ กาฬกา โหนฺตาปิ ภมรสทิสวณฺณา, สินิทฺธนีลาติ อตฺโถฯ เวลฺลิตคฺคาติ กุญฺจิตคฺคา, มูลโต ปฏฺฐาย ยาว อคฺคา กุญฺจิตา เวลฺลิตาติ อตฺโถฯ มุทฺธชาติ เกสาฯ ชรายาติ ชราเหตุ ชราย อุปหตโสภาฯ สาณวากสาทิสาติ สาณสทิสา วากสทิสา จ, สาณวากสทิสา เจว มกจิวากสทิสา จาติปิ อตฺโถฯ สจฺจวาทิวจนํ อนญฺญถาติ สจฺจวาทิโน อวิตถวาทิโน สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ‘‘สพฺพํ รูปํ อนิจฺจํ ชราภิภูต’’นฺติอาทิวจนํ อนญฺญถา ยถาภูตเมว, น ตตฺถ วิตถํ อตฺถีติฯ

วาสิโตว สุรภี กรณฺฑโกติ ปุปฺผคนฺธวาสจุณฺณาทีหิ วาสิโต วาสํ คาหาปิโต ปสาธนสมุคฺโค วิย สุคนฺธิฯ

ปุปฺผปูร มม อุตฺตมงฺคโชติ จมฺปกสุมนมลฺลิกาทีหิ ปุปฺเผหิ ปูริโต ปุพฺเพ มม เกสกลาโป นิมฺมโลติ อตฺโถฯ นฺติ อุตฺตมงฺคชํฯ อถ ปจฺฉา เอตรหิ สโลมคนฺธิกํ ปากติกโลมคนฺธเมว ชาตํฯ อถ วา สโลมคนฺธิกนฺติ เมณฺฑกโลเมหิ สมานคนฺธํฯ ‘‘เอฬกโลมคนฺธ’’นฺติปิ วทนฺติฯ

กานนํว สหิตํ สุโรปิตนฺติ สุฏฺฐุ โรปิตํ สหิตํ ฆนสนฺนิเวสํ อุทฺธเมว อุฏฺฐิตํ อุชุกทีฆสาขํ อุปวนํ วิยฯ โกจฺฉสูจิวิจิตคฺคโสภิตนฺติ ปุพฺเพ โกจฺเฉน สุวณฺณสูจิยา จ เกสชฏาวิชฏเนน วิจิตคฺคํ หุตฺวา โสภิตํ, ฆนภาเวน วา โกจฺฉสทิสํ หุตฺวา ปณทนฺตสูจีหิ วิจิตคฺคตาย โสภิตํฯ นฺติ อุตฺตมงฺคชํฯ วิรลํ ตหิํ ตหินฺติ ตตฺถ ตตฺถ วิรลํ วิลูนเกสํฯ

กณฺหขนฺธกสุวณฺณมณฺฑิตนฺติ สุวณฺณวชิราทีหิ วิภูสิตํ กณฺหเกสปุญฺชกํฯ เย ปน ‘‘สณฺหกณฺฑกสุวณฺณมณฺฑิต’’นฺติ ปฐนฺติ, เตสํ สณฺหาหิ สุวณฺณสูจีหิ ชฏาวิชฏเนน มณฺฑิตนฺติ อตฺโถฯ โสภเต สุเวณีหิลงฺกตนฺติ สุนฺทเรหิ ราชรุกฺขมาลา สทิเสหิ เกสเวณีหิ อลงฺกตํ หุตฺวา ปุพฺเพ วิราชเตฯ ตํ ชราย ขลิตํ สิรํ กตนฺติ ตํ ตถา โสภิตํ สิรํ อิทานิ ชราย ขลิตํ ขณฺฑิตาขณฺฑิตํ วิลูนเกสํ กตํฯ

จิตฺตการสุกตาว เลขิกาติ จิตฺตกาเรน สิปฺปินา นีลาย วณฺณธาตุยา สุฏฺฐุ กตา เลขา วิย โสภเตฯ สุ ภมุกา ปุเร มมาติ สุนฺทรา ภมุกา ปุพฺเพ มม โสภนํ คตาฯ วลิภิปฺปลมฺพิตาติ นลาฏนฺเต อุปฺปนฺนาหิ วลีหิ ปลมฺพนฺตา ฐิตาฯ

ภสฺสราติ ภาสุราฯ สุรุจิราติ สุฏฺฐุ รุจิราฯ ยถา มณีติ มณิมุทฺทิกา วิยฯ เนตฺตเหสุนฺติ สุเนตฺตา อเหสุํฯ อภินีลมายตาติ อภินีลา หุตฺวา อายตาฯ เตติ เนตฺตาฯ ชรายภิหตาติ ชราย อภิหตาฯ

สณฺหตุงฺคสทิสี จาติ สณฺหา ตุงฺคา เสสมุขาวยวานํ อนุรูปา จฯ โสภเตติ วฏฺเฏตฺวา ฐปิตหริตาลวฏฺฏิ วิย มม นาสิกา โสภเตฯ สุ อภิโยพฺพนํ ปตีติ สุนฺทเร อภินวโยพฺพนกาเล สา นาสิกา อิทานิ ชราย นิวาริตโสภตาย ปริเสทิตา วิย วรตฺตา วิย จ ชาตาฯ

กงฺกณํว สุกตํ สุนิฏฺฐิตนฺติ สุปริกมฺมกตํ สุวณฺณกงฺกณํ วิย วฏฺฏุลภาวํ สนฺธาย วทติฯ โสภเรติ โสภนฺเตฯ ‘‘โสภนฺเต’’ติ วา ปาโฐฯ สุอิติ นิปาตมตฺตํฯ กณฺณปาฬิโยติ กณฺณคนฺธาฯ วลิภิปฺปลมฺพิตาติ ตหิํ ตหิํ อุปฺปนฺนวลีหิ วลิตา หุตฺวา วฏฺฏนิยา ปณามิตวตฺถขนฺธา วิย ภสฺสนฺตา โอลมฺพนฺติฯ

ปตฺตลีมกุลวณฺณสาทิสาติ กทลิมกุลสทิสวณฺณสณฺฐานาฯ ขณฺฑิตาติ เภทนปตเนหิ ขณฺฑิตา ขณฺฑภาวํ คตาฯ อสิตาติ วณฺณเภเทน อสิตภาวํ คตาฯ

กานนมฺหิ วนสณฺฑจารินี, โกกิลาว มธุรํ นิกูชิหนฺติ วนสณฺเฑ โคจรจรเณน วนสณฺฑจารินี กานเน อนุสํคีตนิวาสินี โกกิลา วิย มธุราลาปํ นิกูชิหํฯ นฺติ นิกูชิตํ อาลาปํฯ ขลิตํ ตหิํ ตหินฺติ ขณฺฑทนฺตาทิภาเวน ตตฺถ ตตฺถ ปกฺขลิตํ ชาตํฯ

สณฺหกมฺพุริว สุปฺปมชฺชิตาติ สุฏฺฐุ ปมชฺชิตา สณฺหา สุวณฺณสงฺขา วิยฯ ภคฺคา วินามิตาติ มํสปริกฺขเยน วิภูตสิราชาลตาย ภคฺคา หุตฺวา วินตาฯ

วฏฺฏปลิฆสทิโสปมาติ วฏฺเฏน ปลิฆทณฺเฑน สมสมาฯ ตาติ ตา อุโภปิ พาหาโยฯ ยถา ปาฏลิพฺพลิตาติ ชชฺชรภาเวน ปลิตปาฏลิสาขาสทิสาฯ

สณฺหมุทฺทิกสุวณฺณมณฺฑิตาติ สุวณฺณมยาหิ มฏฺฐภาสุราหิ มุทฺทิกาหิ วิภูสิตาฯ ยถา มูลมูลิกาติ มูลกกณฺฑสทิสาฯ

ปีนวฏฺฏสหิตุคฺคตาติ ปีนา วฏฺฏา อญฺญมญฺญํ สหิตาว หุตฺวา อุคฺคตา อุทฺธมุขาฯ โสภเต สุ ถนกา ปุเร มมาติ มม อุโภปิ ถนา ยถาวุตฺตรูปา หุตฺวา สุวณฺณกลสิโย วิย โสภิํสุฯ ปุถุตฺเต หิ อิทํ เอกวจนํ, อตีตตฺเถ จ วตฺตมานวจนํฯ เถวิกีว ลมฺพนฺติ โนทกาติ เต อุโภปิ เม ถนา โนทกา คลิตชลา เวณุทณฺฑเก ฐปิตอุทกภสฺมา วิย ลมฺพนฺติฯ

กญฺจนผลกํว สมฺมฏฺฐนฺติ ชาติหิงฺคุลเกน มกฺขิตฺวา จิรปริมชฺชิตโสวณฺณผลกํ วิย โสภเตฯ โส วลีหิ สุขุมาหิ โอตโตติ โส มม กาโย อิทานิ สุขุมาหิ วลีหิ ตหิํ ตหิํ วิตโต วลิตฺตจตํ อาปนฺโนฯ

นาคโภคสทิโสปมาติ หตฺถินาคสฺส หตฺเถน สมสมาฯ หตฺโถ หิ อิธ ภุญฺชติ เอเตนาติ โภโคติ วุตฺโตฯ เตติ อูรุโยฯ ยถา เวฬุนาฬิโยติ อิทานิ เวฬุปพฺพสทิสา อเหสุํฯ

สณฺหนูปุรสุวณฺณมณฺฑิตาติ สินิทฺธมฏฺเฐหิ สุวณฺณนูปุเรหิ วิภูสิตาฯ ชงฺฆาติ อฏฺฐิชงฺฆาโยฯ ตาติ ตา ชงฺฆาโยฯ ติลทณฺฑการิวาติ อปฺปมํสโลหิตตฺตา กิสภาเวน ลูนาวสิฏฺฐวิสุกฺขติลทณฺฑกา วิย อเหสุํฯ ร-กาโร ปทสนฺธิกโรฯ

ตูลปุณฺณสทิโสปมาติ มุทุสินิทฺธภาเวน สิมฺพลิตูลปุณฺณปลิคุณฺฐิตอุปาหนสทิสาฯ เต มม ปาทา อิทานิ ผุฏิตา ผลิตา, วลีมตา วลิมนฺโต ชาตาฯ

เอทิโสติ เอวรูโปฯ อหุ อโหสิ ยถาวุตฺตปฺปกาโรฯ อยํ สมุสฺสโยติ อยํ มม กาโยฯ ชชฺชโรติ สิถิลาพนฺโธ พหุทุขานมาลโยติ ชราทิเหตุกานํ พหูนํ ทุกฺขานํ อาลยภูโตฯ โสปเลปปติโตติ โส อยํ สมุสฺสโย อปเลปปติโต อภิสงฺขาราเลปปริกฺขเยน ปติโต ปาตาภิมุโขติ อตฺโถฯ โสปิ อเลปปติโตติ วา ปทวิภาโค, โส เอวตฺโถฯ ชราฆโรติ ชิณฺณฆรสทิโสฯ ชราย วา ฆรภูโต อโหสิฯ ตสฺมา สจฺจวาทิโน ธมฺมานํ ยถาภูตํ สภาวํ สมฺมเทว ญตฺวา กถนโต อวิตถวาทิโน สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส มม สตฺถุวจนํ อนญฺญถาฯ

เอวํ อยํ เถรี อตฺตโน อตฺตภาเว อนิจฺจตาย สลฺลกฺขณมุเขน สพฺเพสุปิ เตภูมกธมฺเมสุ อนิจฺจตํ อุปธาเรตฺวา ตทนุสาเรน ตตฺถ ทุกฺขลกฺขณํ อนตฺตลกฺขณญฺจ อาโรเปตฺวา วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปนฺตี มคฺคปฏิปาฏิยา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถรี 2.4.204-219) –

‘‘โย รํสิผุสิตาเวโฬ, ผุสฺโส นาม มหามุนิ;

ตสฺสาหํ ภคินี อาสิํ, อชายิํ ขตฺติเย กุเลฯ

‘‘ตสฺส ธมฺมํ สุณิตฺวาหํ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา;

มหาทานํ ททิตฺวาน, ปตฺถยิํ รูปสมฺปทํฯ

‘‘เอกติํเส อิโต กปฺเป, สิขี โลกคฺคนายโก;

อุปฺปนฺโน โลกปชฺโชโต, ติโลกสรโณ ชิโนฯ

‘‘ตทารุณปุเร รมฺเม, พฺรหฺมญฺญกุลสมฺภวา;

วิมุตฺตจิตฺตํ กุปิตา, ภิกฺขุนิํ อภิสาปยิํฯ

‘‘เวสิกาว อนาจารา, ชินสาสนทูสิกา;

เอวํ อกฺโกสยิตฺวาน, เตน ปาเปน กมฺมุนาฯ

‘‘ทารุณํ นิรยํ คนฺตฺวา, มหาทุกฺขสมปฺปิตา;

ตโต จุตา มนุสฺเสสุ, อุปปนฺนา ตปสฺสินีฯ

‘‘ทสชาติสหสฺสานิ, คณิกตฺตมการยิํ;

ตมฺหา ปาปา น มุจฺจิสฺสํ, ภุตฺวา ทุฏฺฐวิสํ ยถาฯ

‘‘พฺรหฺมจริยมเสวิสฺสํ, กสฺสเป ชินสาสเน;

เตน กมฺมวิปาเกน, อชายิํ ติทเส ปุเรฯ

‘‘ปจฺฉิเม ภเว สมฺปตฺเต, อโหสิํ โอปปาติกา;

อมฺพสาขนฺตเร ชาตา, อมฺพปาลีติ เตนหํฯ

‘‘ปริวุตา ปาณโกฏีหิ, ปพฺพชิํ ชินสาสเน;

ปตฺตาหํ อจลํ ฐานํ, ธีตา พุทฺธสฺส โอรสาฯ

‘‘อิทฺธีสุ จ วสี โหมิ, โสตธาตุวิสุทฺธิยา;

เจโตปริยญาณสฺส, วสี โหมิ มหามุนิฯ

‘‘ปุพฺเพนิวาสํ ชานามิ, ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;

สพฺพาสวปริกฺขีณา, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวฯ

‘‘อตฺถธมฺมนิรุตฺตีสุ, ปฏิภาเน ตเถว จ;

ญาณํ เม วิมลํ สุทฺธํ, พุทฺธเสฏฺฐสฺส วาหสาฯ

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ, ภวา สพฺเพ สมูหตา;

นาคีว พนฺธนํ เฉตฺวา, วิหรามิ อนาสวาฯ

‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ, พุทฺธเสฏฺฐสฺส สนฺติเก;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺฐิเม;

ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ

อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตโน ปฏิปตฺติํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา อุทานวเสน ตา เอว คาถา ปจฺจุทาหาสีติฯ

อมฺพปาลีเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. โรหินีเถรีคาถาวณฺณนา

สมณาติ โภติ สุปีติอาทิกา โรหินิยา เถริยา คาถาฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินนฺตี อิโต เอกนวุติกปฺเป วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺวา, เอกทิวสํ พนฺธุมตีนคเร ภควนฺตํ ปิณฺฑาย จรนฺตํ ทิสฺวา ปตฺตํ คเหตฺวา ปูวสฺส ปูเรตฺวา ภควโต ทตฺวา ปีติโสมนสฺสชาตา ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิฯ สา เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺตี อนุกฺกเมน อุปจิตวิโมกฺขสมฺภารา หุตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เวสาลิยํ มหาวิภวสฺส พฺราหฺมณสฺส เคเห นิพฺพตฺติตฺวา โรหินีติ ลทฺธนามา วิญฺญุตํ ปตฺวา, สตฺถริ เวสาลิยํ วิหรนฺเต วิหารํ คนฺตวา ธมฺมํ สุตฺวา โสตาปนฺนา หุตฺวา มาตาปิตูนํ ธมฺมํ เทเสตฺวา สาสเน ปสาทํ อุปฺปาเทตฺวา เต อนุชานาเปตฺวา สยํ ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺตี น จิรสฺเสว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ –

‘‘นคเร พนฺธุมติยา, วิปสฺสิสฺส มเหสิโน;

ปิณฺฑาย วิจรนฺตสฺส, ปูเวทาสิมหํ ตทาฯ

‘‘เตน กมฺเมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;

ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, ตาวติํสมคจฺฉหํฯ