4. สุชาตาเถรีคาถาวณฺณนา

อลงฺกตา สุวสนาติอาทิกา สุชาตาย เถริยา คาถาฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินนฺตี อนุกฺกเมน สมฺภตวิโมกฺขสมฺภารา หุตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาเกตนคเร เสฏฺฐิกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺตา มาตาปิตูหิ สมานชาติกสฺส เสฏฺฐิปุตฺตสฺส ทินฺนา หุตฺวา ปติกุลํ คตาฯ ตตฺถ เตน สทฺธิํ สุขสํวาสํ วสนฺตี เอกทิวสํ อุยฺยานํ คนฺตฺวา นกฺขตฺตกีฬํ กีฬิตฺวา ปริชเนน สทฺธิํ นครํ อาคจฺฉนฺตี อญฺชนวเน สตฺถารํ ทิสฺวา ปสนฺนมานสา อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ สตฺถา ตสฺสา อนุปุพฺพิํ กถํ กเถตฺวา กลฺลจิตฺตตํ ญตฺวา อุปริ สามุกฺกํสิกํ ธมฺมเทสนํ ปกาเสสิฯ สา เทสนาวสาเน อตฺตโน กตาธิการตาย ญาณสฺส ปริปากํ คตตฺตา จ , สตฺถุ จ เทสนาวิลาเสน ยถานิสินฺนาว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา เคหํ คนฺตฺวา สามิกญฺจ มาตาปิตโร จ อนุชานาเปตฺวา สตฺถุอาณาย ภิกฺขุนุปสฺสยํ คนฺตฺวา ภิกฺขุนีนํ สนฺติเก ปพฺพชิฯ ปพฺพชิตฺวา จ อตฺตโน ปฏิปตฺติํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา อุทานวเสน –

[145]

‘‘อลงฺกตา สุวสนา, มาลินี จนฺทโนกฺขิตา;

สพฺพาภรณสญฺฉนฺนา, ทาสีคณปุรกฺขตาฯ

[146]

‘‘อนฺนํ ปานญฺจ อาทาย, ขชฺชํ โภชฺชํ อนปฺปกํ;

เคหโต นิกฺขมิตฺวาน, อุยฺยานมภิหารยิํฯ

[147]

‘‘ตตฺถ รมิตฺวา กีฬิตฺวา, อาคจฺฉนฺตี สกํ ฆรํ;

วิหารํ ทฏฺฐุํ ปาวิสิํ, สาเกเต อญฺชนํ วนํฯ

[148]

‘‘ทิสฺวาน โลกปชฺโชตํ, วนฺทิตฺวาน อุปาวิสิํ;

โส เม ธมฺมมเทเสสิ, อนุกมฺปาย จกฺขุมาฯ

[149]

‘‘สุตฺวา จ โข มเหสิสฺส, สจฺจํ สมฺปฏิวิชฺฌหํ;

ตตฺเถว วิรชํ ธมฺมํ, ผุสยิํ อมตํ ปทํฯ

[150]

‘‘ตโต วิญฺญาตสทฺธมฺมา, ปพฺพชิํ อนคาริยํ;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, อโมฆํ พุทฺธสาสน’’นฺติฯ –

อิมา คาถา อภาสิฯ

ตตฺถ อลงฺกตาติ วิภูสิตาฯ ตํ ปน อลงฺกตาการํ ทสฺเสตุํ ‘‘สุวสนา มาลินี จนฺทโนกฺขิตา’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ มาลินีติ มาลาธารินีฯ จนฺทโนกฺขิตาติ จนฺทนานุลิตฺตาฯ สพฺพาภรณสญฺฉนฺนาติ หตฺถูปคาทีหิ สพฺเพหิ อาภรเณหิ อลงฺการวเสน สญฺฉาทิตสรีราฯ

อนฺนํ ปานญฺจ อาทาย, ขชฺชํ โภชฺชํ อนปฺปกนฺติ สาลิโอทนาทิอนฺนํ, อมฺพปานาทิปานํ, ปิฏฺฐขาทนียาทิขชฺชํ, อวสิฏฺฐํ อาหารสงฺขาตํ โภชฺชญฺจ ปหูตํ คเหตฺวาฯ อุยฺยานมภิหารยินฺติ นกฺขตฺตกีฬาวเสน อุยฺยานํ อุปเนสิํฯ อนฺนปานาทิํ ตตฺถ อาเนตฺวา สห ปริชเนน กีฬนฺตี รมนฺตี ปริจาเรสินฺติ อธิปฺปาโยฯ

สาเกเต อญฺชนํ วนนฺติ สาเกตสมีเป อญฺชนวเน วิหารํ ปาวิสิํฯ

โลกปชฺโชตนฺติ ญาณปชฺโชเตน โลกสฺส ปชฺโชตภูตํฯ

ผุสยินฺติ ผุสิํ, อธิคจฺฉินฺติ อตฺโถฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

สุชาตาเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. อโนปมาเถรีคาถาวณฺณนา

อุจฺเจ กุเลติอาทิกา อโนปมาย เถริยา คาถาฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินนฺตี อนุกฺกเมน วิมุตฺติปริปาจนีเย ธมฺเม ปริพฺรูหิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาเกตนคเร มชฺฌสฺส นาม เสฏฺฐิโน ธีตา หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ ตสฺสา รูปสมฺปตฺติยา อโนปมาติ นามํ อโหสิฯ ตสฺสา วยปฺปตฺตกาเล พหู เสฏฺฐิปุตฺตา ราชมหามตฺตา ราชาโน จ ปิตุ ทูตํ ปาเหสุํ – ‘‘อตฺตโน ธีตรํ อโนปมํ เทหิ, อิทญฺจิทญฺจ เต ทสฺสามา’’ติฯ สา ตํ สุตฺวา อุปนิสฺสยสมฺปนฺนตาย ‘‘ฆราวาเสน มยฺหํ อตฺโถ นตฺถี’’ติ สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ญาณสฺส ปริปากํ คตตฺตา เทสนานุสาเรน วิปสฺสนํ อารภิตฺวา ตํ อุสฺสุกฺกาเปนฺตี มคฺคปฏิปาฏิยา ตติยผเล ปติฏฺฐาสิฯ สา สตฺถารํ ปพฺพชฺชํ ยาจิตฺวา สตฺถุอาณาย ภิกฺขุนุปสฺสยํ อุปคนฺตฺวา ภิกฺขุนีนํ สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา สตฺตเม ทิวเส อรหตฺตํ สจฺฉิกตฺวา อตฺตโน ปฏิปตฺติํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา อุทานวเสน –

[151]

‘‘อุจฺเจ กุเล อหํ ชาตา, พหุวิตฺเต มหทฺธเน;

วณฺณรูเปน สมฺปนฺนา, ธีตา มชฺฌสฺส อตฺรชาฯ

[152]