12. จนฺทาเถรีคาถาวณฺณนา

ทุคฺคตาหํ ปุเร อาสินฺติอาทิกา จนฺทาย เถริยา คาถาฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินนฺตี อนุกฺกเมน สมฺภตวิโมกฺขสมฺภารา ปริปกฺกญาณา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท อญฺญตรสฺมิํ พฺราหฺมณคาเม อปญฺญาตสฺส พฺราหฺมณสฺส เคเห ปฏิสนฺธิํ คณฺหิฯ ตสฺสา นิพฺพตฺติโต ปฏฺฐายํ ตํ กุลํ โภเคหิ ปริกฺขยํ คตํฯ สา อนุกฺกเมน วิญฺญุตํ ปตฺวา ทุกฺเขน ชีวติฯ อถ ตสฺมิํ เคเห อหิวาตโรโค อุปฺปชฺชิฯ เตนสฺสา สพฺเพปิ ญาตกา มรณพฺยสนํ ปาปุณิํสุฯ สา ญาติกฺขเย ชาเต อญฺญตฺถ ชีวิตุํ อสกฺโกนฺตี กปาลหตฺถา กุเล กุเล วิจริตฺวา ลทฺธลทฺเธน ภิกฺขาหาเรน ยาเปนฺตี เอกทิวสํ ปฏาจาราย เถริยา ภตฺตวิสฺสคฺคฏฺฐานํ อคมาสิฯ ภิกฺขุนิโย ตํ ทุกฺขิตํ ขุทฺทาภิภูตํ ทิสฺวาน สญฺชาตการุญฺญา ปิยสมุทาจาเรน สงฺคเหตฺวา ตตฺถ วิชฺชมาเนน อุปจารมโนหเรน อาหาเรน สนฺตปฺเปสุํฯ สา ตาสํ อาจารสีเล ปสีทิตฺวา เถริยา สนฺติกํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ ตสฺสา เถรี ธมฺมํ กเถสิฯ สา ตํ ธมฺมํ สุตฺวา สาสเน อภิปฺปสนฺนา สํสาเร จ สญฺชาตสํเวคา ปพฺพชิ ฯ ปพฺพชิตฺวา จ เถริยา โอวาเท ฐตฺวา วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา ภาวนํ อนุยุญฺชนฺตี กตาธิการตาย ญาณสฺส จ ปริปากํ คตตฺตา น จิรสฺเสว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา อตฺตโน ปฏิปตฺติํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา –

[122]

‘‘ทุคฺคตาหํ ปุเร อาสิํ, วิธวา จ อปุตฺติกา;

วินา มิตฺเตหิ ญาตีหิ, ภตฺตโจฬสฺส นาธิคํฯ

[123]

‘‘ปตฺตํ ทณฺฑญฺจ คณฺหิตฺวา, ภิกฺขมานา กุลา กุลํ;

สีตุณฺเหน จ ฑยฺหนฺตี, สตฺต วสฺสานิ จาริหํฯ

[124]

‘‘ภิกฺขุนิํ ปุน ทิสฺวาน, อนฺนปานสฺส ลาภินิํ;

อุปสงฺกมฺมํ อโวจํ, ปพฺพชฺชํ อนคาริยํฯ

[125]

‘‘สา จ มํ อนุกมฺปาย, ปพฺพาเชสิ ปฏาจารา;

ตโต มํ โอวทิตฺวาน, ปรมตฺเถ นิโยชยิฯ

[126]

‘‘ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา, อกาสิํ อนุสาสนิํ;

อโมโฆ อยฺยาโยวาโท, เตวิชฺชามฺหิ อนาสวา’’ติฯ –

อุทานวเสน อิมา คาถา อภาสิฯ

ตตฺถ ทุคฺคตาติ ทลิทฺทาฯ ปุเรติ ปพฺพชิตโต ปุพฺเพฯ ปพฺพชิตกาลโต ปฏฺฐาย หิ อิธ ปุคฺคโล โภเคหิ อฑฺโฒ วา ทลิทฺโท วาติ น วตฺตพฺโพฯ คุเณหิ ปน อยํ เถรี อฑฺฒาเยวฯ เตนาห ‘‘ทุคฺคตาหํ ปุเร อาสิ’’นฺติฯ วิธวาติ ธโว วุจฺจติ สามิโก, ตทภาวา วิธวา, มตปติกาติ อตฺโถฯ อปุตฺติกาติ ปุตฺตรหิตาฯ วินา มิตฺเตหีติ มิตฺเตหิ พนฺธเวหิ จ ปริหีนา รหิตาฯ ภตฺตโจฬสฺส นาธิคนฺติ ภตฺตสฺส โจฬสฺส จ ปาริปูริํ นาธิคจฺฉิํ, เกวลํ ปน ภิกฺขาปิณฺฑสฺส ปิโลติกาขณฺฑสฺส จ วเสน ฆาสจฺฉาทนมตฺตเมว อลตฺถนฺติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห ‘‘ปตฺตํ ทณฺฑญฺจ คณฺหิตฺวา’’ติอาทิฯ

ตตฺถ ปตฺตนฺติ มตฺติกาภาชนํฯ ทณฺฑนฺติ โคณสุนขาทิปริหรณทณฺฑกํฯ กุลา กุลนฺติ กุลโต กุลํฯ สีตุณฺเหน จ ฑยฺหนฺตีติ วสนเคหาภาวโต สีเตน จ อุณฺเหน จ ปีฬิยมานาฯ

ภิกฺขุนินฺติ ปฏาจาราเถริํ สนฺธาย วทติฯ ปุนาติ ปจฺฉา, สตฺตสํวจฺฉรโต อปรภาเคฯ

ปรมตฺเถติ ปรเม อุตฺตเม อตฺเถ, นิพฺพานคามินิยา ปฏิปทาย นิพฺพาเน จฯ นิโยชยีติ กมฺมฏฺฐานํ อาจิกฺขนฺตี นิโยเชสิฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

จนฺทาเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปญฺจกนิปาตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. ฉกฺกนิปาโต

1. ปญฺจสตมตฺตาเถรีคาถาวณฺณนา

ฉกฺกนิปาเต ยสฺส มคฺคํ น ชานาสีติอาทิกา ปญฺจสตมตฺตานํ เถรีนํ คาถาฯ อิมาปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินนฺติโย อนุกฺกเมน อุปจิตวิโมกฺขสมฺภารา หุตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท ตตฺถ ตตฺถ กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺตา มาตาปิตูหิ ปติกุลํ อานีตา ตตฺถ ตตฺถ ปุตฺเต ลภิตฺวา ฆราวาสํ วสนฺติโย สมานชาติกสฺส ตาทิสสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา สพฺพาว มตปุตฺตา หุตฺวา, ปุตฺตโสเกน อภิภูตา ปฏาจาราย เถริยา สนฺติกํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา นิสินฺนา อตฺตโน โสกการณํ อาโรเจสุํฯ เถรี ตาสํ โสกํ วิโนเทนฺตี –

[127]

‘‘ยสฺส มคฺคํ น ชานาสิ, อาคตสฺส คตสฺส วา;

ตํ กุโต จาคตํ สตฺตํ, มม ปุตฺโตติ โรทสิฯ

[128]

‘‘มคฺคญฺจ โขสฺส ชานาสิ, อาคตสฺส คตสฺส วา;

น นํ สมนุโสเจสิ, เอวํธมฺมา หิ ปาณิโนฯ

[129]

‘‘อยาจิโต ตตาคจฺฉิ, นานุญฺญาโต อิโต คโต;

กุโตจิ นูน อาคนฺตฺวา, วสิตฺวา กติปาหกํ;

อิโตปิ อญฺเญน คโต, ตโตปญฺเญน คจฺฉติฯ

[130]

‘‘เปโต มนุสฺสรูเปน, สํสรนฺโต คมิสฺสติ;

ยถาคโต ตถา คโต, กา ตตฺถ ปริเทวนา’’ติฯ –

อิมาหิ จตูหิ คาถาหิ ธมฺมํ เทเสสิฯ

ตา ตสฺสา ธมฺมํ สุตฺวา สญฺชาตสํเวคา เถริยา สนฺติเก ปพฺพชิํสุฯ ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺติโย วิมุตฺติปริปาจนียานํ ธมฺมานํ ปริปากํ คตตฺตา น จิรสฺเสว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺเต ปติฏฺฐหิํสุฯ อถ ตา อธิคตารหตฺตา อตฺตโน ปฏิปตฺติํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา อุทานวเสน ‘‘ยสฺส มคฺคํ น ชานาสี’’ติอาทิกาหิ โอวาทคาถาหิ สทฺธิํ –

[131]