เมนู

6. ฉกฺกนิปาโต

1. อุรุเวลกสฺสปตฺเถรคาถาวณฺณนา

ฉกฺกนิปาเต ทิสฺวาน ปาฏิหีรานีติอาทิกา อายสฺมโต อุรุเวลกสฺสปตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา, วยปฺปตฺโต สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ มหาปริสานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา, สยมฺปิ ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถตฺวา มหาทานํ ทตฺวา ปณิธานมกาสิฯ ภควา จสฺส อนนฺตรายตํ ทิสฺวา, ‘‘อนาคเต โคตมพุทฺธสฺส สาสเน มหาปริสานํ อคฺโค ภวิสฺสตี’’ติ พฺยากาสิฯ

โส ตตฺถ ยาวชีวํ ปุญฺญานิ กตฺวา ตโต จวิตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิโต ทฺวานวุติกปฺปมตฺถเก ผุสฺสสฺส ภควโต เวมาติกกนิฏฺฐภาตา หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ อญฺเญปิสฺส ทฺเว กนิฏฺฐภาตโร อเหสุํฯ เต ตโยปิ พุทฺธปฺปมุขํ สงฺฆํ ปรมาย ปูชาย ปูเชตฺวา ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อมฺหากํ ภควโต นิพฺพตฺติโต ปุเรตรเมว พาราณสิยํ พฺราหฺมณกุเล ภาตโร หุตฺวา, อนุกฺกเมน นิพฺพตฺตา โคตฺตวเสน ตโยปิ กสฺสปา เอว นาม ชาตาฯ เต วยปฺปตฺตา ตโย เวเท อุคฺคณฺหิํสุฯ เตสํ เชฏฺฐภาติกสฺส ปญฺจ มาณวกสตานิ ปริวาโร, มชฺฌิมสฺส ตีณิ, กนิฏฺฐสฺส ทฺเวฯ เต อตฺตโน คนฺเถ สารํ โอโลเกนฺตา ทิฏฺฐธมฺมิกเมว อตฺถํ ทิสฺวา ปพฺพชฺชํ โรเจสุํฯ เตสุ เชฏฺฐภาตา อตฺตโน ปริวาเรน สทฺธิํ อุรุเวลํ คนฺตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา อุรุเวลกสฺสโป นาม ชาโต มหาคงฺคานทีวงฺเก ปพฺพชิโต นทีกสฺสโป นาม ชาโต, คยาสีเส ปพฺพชิโต คยากสฺสโป นาม ชาโตฯ

เอวํ เตสุ อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา ตตฺถ ตตฺถ วสนฺเตสุ พหูนํ ทิวสานํ อจฺจเยน อมฺหากํ โพธิสตฺโต มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมิตฺวา, ปฏิวิทฺธสพฺพญฺญุตญฺญาโณ อนุกฺกเมน ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตตฺวา, ปญฺจวคฺคิยตฺเถเร อรหตฺเต ปติฏฺฐาเปตฺวา ยสปฺปมุเข ปญฺจปญฺญาส สหายเก วิเนตฺวา สฏฺฐิ อรหนฺเต ‘‘จรถ, ภิกฺขเว, จาริก’’นฺติ วิสฺสชฺเชตฺวา, ภทฺทวคฺคิเย วิเนตฺวา อุรุเวลกสฺสปสฺส วสนฏฺฐานํ คนฺตฺวา วสนตฺถาย อคฺยาคารํ ปวิสิตฺวา , ตตฺถ กตนาคทมนํ อาทิํ กตฺวา อฑฺฒุฑฺฒสหสฺเสหิ ปาฏิหาริเยหิ อุรุเวลกสฺสปํ สปริสํ วิเนตฺวา ปพฺพาเชสิฯ ตสฺส ปพฺพชิตภาวํ ญตฺวา อิตเรปิ ทฺเว ภาตโร สปริสา อาคนฺตฺวา สตฺถุ สนฺติเก ปพฺพชิํสุฯ สพฺเพว เอหิภิกฺขู อิทฺธิมยปตฺตจีวรธรา อเหสุํฯ

สตฺถา ตํ สมณสหสฺสํ อาทาย คยาสีสํ คนฺตฺวา ปิฏฺฐิปาสาเณ นิสินฺโน อาทิตฺตปริยายเทสนาย สพฺเพ อรหตฺเต ปติฏฺฐาเปสิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร 2.54.251-295) –

‘‘ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน, สพฺพโลกวิทู มุนิ;

อิโต สตสหสฺสมฺหิ, กปฺเป อุปฺปชฺชิ จกฺขุมาฯ

‘‘โอวาทโก วิญฺญาปโก, ตารโก สพฺพปาณินํ;

เทสนากุสโล พุทฺโธ, ตาเรสิ ชนตํ พหุํฯ

‘‘อนุกมฺปโก การุณิโก, หิเตสี สพฺพปาณินํ;

สมฺปตฺเต ติตฺถิเย สพฺเพ, ปญฺจสีเล ปติฏฺฐปิฯ

‘‘เอวํ นิรากุลํ อาสิ, สุญฺญตํ ติตฺถิเยหิ จ;

วิจิตฺตํ อรหนฺเตหิ, วสีภูเตหิ ตาทิภิฯ

‘‘รตนานฏฺฐปญฺญาสํ, อุคฺคโต โส มหามุนิ;

กญฺจนคฺฆิยสงฺกาโส, พาตฺติํสวรลกฺขโณฯ

‘‘วสฺสสตสหสฺสานิ, อายุ วิชฺชติ ตาวเท;

ตาวตา ติฏฺฐมาโน โส, ตาเรสิ ชนตํ พหุํฯ

‘‘ตทาหํ หํสวติยา, พฺราหฺมโณ สาธุสมฺมโต;

อุเปจฺจ โลกปชฺโชตํ, อสฺโสสิํ ธมฺมเทสนํฯ

‘‘ตทา มหาปริสติํ, มหาปริสสาวกํ;

ฐเปนฺตํ เอตทคฺคมฺหิ, สุตฺวาน มุทิโต อหํฯ

‘‘มหตา ปริวาเรน, นิมนฺเตตฺวา มหาชินํ;

พฺราหฺมณานํ สหสฺเสน, สหทานมทาสหํฯ

‘‘มหาทานํ ททิตฺวาน, อภิวาทิย นายกํ;

เอกมนฺตํ ฐิโต หฏฺโฐ, อิทํ วจนมพฺรวิํฯ

‘‘ตยิ สทฺธาย เม วีร, อธิการคุเณน จ;

ปริสา มหตี โหตุ, นิพฺพตฺตสฺส ตหิํ ตหิํฯ

‘‘ตทา อโวจ ปริสํ, คชคชฺชิตสุสฺสโร;

กรวีกรุโต สตฺถา, เอตํ ปสฺสถ พฺราหฺมณํฯ

‘‘เหมวณฺณํ มหาพาหุํ, กมลานนโลจนํ;

อุทคฺคตนุชํ หฏฺฐํ, สทฺธวนฺตํ คุเณ มมฯ

‘‘เอส ปตฺถยเต ฐานํ, สีหโฆสสฺส ภิกฺขุโน;

อนาคตมฺหิ อทฺธาเน, ลจฺฉเส ตํ มโนรถํฯ

‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, โอกฺกากกุลสมฺภโว;

โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ

‘‘ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท, โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต;

กสฺสโป นาม โคตฺเตน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวโกฯ

‘‘อิโต ทฺเวนวุเต กปฺเป, อหุ สตฺถา อนุตฺตโร;

อนูปโม อสทิโส, ผุสฺโส โลกคฺคนายโกฯ

‘‘โส จ สพฺพํ ตมํ หนฺตฺวา, วิชเฏตฺวา มหาชฏํ;

วสฺสเต อมตํ วุฏฺฐิํ, ตปฺปยนฺโต สเทวกํฯ

‘‘ตทา หิ พาราณสิยํ, ราชาปจฺจา อหุมฺหเส;

ภาตโรมฺห ตโย สพฺเพ, สํวิสฏฺฐาว ราชิโนฯ

‘‘วีรงฺครูปา พลิโน, สงฺคาเม อปราชิตา;

ตทา กุปิตปจฺจนฺโต, อมฺเห อาห มหีปติฯ

‘‘เอถ คนฺตฺวาน ปจฺจนฺตํ, โสเธตฺวา อฏฺฏวีพลํ;

เขมํ วิชิริตํ กตฺวา, ปุน เทถาติ ภาสถฯ

‘‘ตโต มยํ อโวจุมฺห, ยทิ เทยฺยาสิ นายกํ;

อุปฏฺฐานาย อมฺหากํ, สาธยิสฺสาม โว ตโตฯ

‘‘ตโต มยํ ลทฺธวรา, ภูมิปาเลน เปสิตา;

นิกฺขิตฺตสตฺถํ ปจฺจนฺตํ, กตฺวา ปุนรุเปจฺจ ตํฯ

‘‘ยาจิตฺวา สตฺถุปฏฺฐานํ, ราชานํ โลกนายกํ;

มุนิวีรํ ลภิตฺวาน, ยาวชีวํ ยชิมฺห ตํฯ

‘‘มหคฺฆานิ จ วตฺถานิ, ปณีตานิ รสานิ จ;

เสนาสนานิ รมฺมานิ, เภสชฺชานิ หิตานิ จฯ

‘‘ทตฺวา สสงฺฆมุนิโน, ธมฺเมนุปฺปาทิตานิ โน;

สีลวนฺโต การุณิกา, ภาวนายุตฺตมานสาฯ

‘‘สทฺธา ปริจริตฺวาน, เมตฺตจิตฺเตน นายกํ;

นิพฺพุเต ตมฺหิ โลกคฺเค, ปูชํ กตฺวา ยถาพลํฯ

‘‘ตโต จุตา สนฺตุสิตํ, คตา ตตฺถ มหาสุขํ;

อนุภูตา มยํ สพฺเพ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ

‘‘มายากาโร ยถา รงฺเค, ทสฺเสสิ วิกติํ พหุํ;

ตถา ภเว ภมนฺโตหํ, วิเทหาธิปตี อหุํฯ

‘‘คุณาเจลสฺส วากฺเยน, มิจฺฉาทิฏฺฐิคตาสโย;

นรกํ มคฺคมารูฬฺโห, รุจาย มม ธีตุยาฯ

‘‘โอวาทํ นาทิยิตฺวาน, พฺรหฺมุนา นารเทนหํ;

พหุธา สํสิโต สนฺโต, ทิฏฺฐิํ หิตฺวาน ปาปิกํฯ

‘‘ปูรยิตฺวา วิเสเสน, ทส กมฺมปถานิหํ;

หิตฺวาน เทหมคมิํ, สคฺคํ สภวนํ ยถาฯ

‘‘ปจฺฉิเม ภเว สมฺปตฺเต, พฺรหฺมพนฺธุ อโหสหํ;

พาราณสิยํ ผีตายํ, ชาโต วิปฺปมหากุเลฯ

‘‘มจฺจุพฺยาธิชราภีโต, โอคาเหตฺวา มหาวนํ;

นิพฺพานํ ปทเมสนฺโต, ชฏิเลสุ ปริพฺพชิํฯ

‘‘ตทา ทฺเว ภาตโร มยฺหํ, ปพฺพชิํสุ มยา สห;

อุรุเวลายํ มาเปตฺวา, อสฺสมํ นิวสิํ อหํฯ

‘‘กสฺสโป นาม โคตฺเตน, อุรุเวลนิวาสิโก;

ตโต เม อาสิ ปญฺญตฺติ, อุรุเวลกสฺสโป อิติฯ

‘‘นทีสกาเส ภาตา เม, นทีกสฺสปสวฺหโย;

อาสี สกาสนาเมน, คยายํ คยากสฺสโปฯ

‘‘ทฺเว สตานิ กนิฏฺฐสฺส, ตีณิ, มชฺฌสฺส ภาตุโน;

มม ปญฺจ สตานูนา, สิสฺสา สพฺเพ มมานุคาฯ

‘‘ตทา อุเปจฺจ มํ พุทฺโธ, กตฺวาน วิวิธานิ เม;

ปาฏิหีรานิ โลกคฺโค, วิเนสิ นรสารถิฯ

‘‘สหสฺสปริวาเรน, อโหสิํ เอหิภิกฺขุโก;

เตเหว สห สพฺเพหิ, อรหตฺตมปาปุณิํฯ

‘‘เต เจวญฺเญ จ พหโว, สิสฺสา มํ ปริวารยุํ;

ภาสิตุญฺจ สมตฺโถหํ, ตโต มํ อิสิสตฺตโมฯ

‘‘มหาปริสภาวสฺมิํ, เอตทคฺเค ฐเปสิ มํ;

อโห พุทฺเธ กตํ การํ, สผลํ เม อชายถฯ

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ

อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตโน ปฏิปตฺติํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา สีหนาทํ นทนฺโต –

[375]

‘‘ทิสฺวาน ปาฏิหีรานิ, โคตมสฺส ยสสฺสิโน;

น ตาวาหํ ปณิปติํ, อิสฺสามาเนน วญฺจิโตฯ

[376]

‘‘มม สงฺกปฺปมญฺญาย, โจเทสิ นรสารถิ;

ตโต เม อาสิ สํเวโค, อพฺภุโต โลมหํสโนฯ

[377]

‘‘ปุพฺเพ ชฏิลภูตสฺส, ยา เม สิทฺธิ ปริตฺติกา;

ตาหํ ตทา นิรากตฺวา, ปพฺพชิํ ชินสาสเนฯ

[378]

‘‘ปุพฺเพ ยญฺเญน สนฺตุฏฺโฐ, กามธาตุปุรกฺขโต;

ปจฺฉา ราคญฺจ โทสญฺจ, โมหญฺจาปิ สมูหนิํฯ

[379]

‘‘ปุพฺเพนิวาสํ ชานามิ, ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;

อิทฺธิมา ปรจิตฺตญฺญู, ทิพฺพโสตญฺจ ปาปุณิํฯ

[380]

‘‘ยสฺส จตฺถาย ปพฺพชิโต, อคารสฺมานคาริยํ;

โส เม อตฺโถ อนุปฺปตฺโต, สพฺพสํโยชนกฺขโย’’ติฯ –

อิมา ฉ คาถา อภาสิฯ

ตตฺถ ทิสฺวาน ปาฏิหีรานีติ นาคราชทมนาทีนิ อฑฺฒุฑฺฒสหสฺสานิ ปาฏิหาริยานิ ทิสฺวาฯ ‘‘ปาฏิหีรํ, ปาฏิเหรํ, ปาฏิหาริย’’นฺติ หิ อตฺถโต เอกํ, พฺยญฺชนเมว นานํฯ ยสสฺสิโน’’ติ ‘‘อิติปิ โส ภควา’’ติอาทินา สเทวเก โลเก ยถาภุจฺจํ ปตฺถฏกิตฺติสทฺทสฺสฯ น ตาวาหํ ปณิปตินฺติ ยาว มํ ภควา ‘‘เนว โข ตฺวํ, กสฺสป, อรหา, นาปิ อรหตฺตมคฺคํ สมาปนฺโน, สาปิ เต ปฏิปทา นตฺถิ, ยาย ตฺวํ อรหา วา อสฺส, อรหตฺตมคฺคํ วา สมาปนฺโน’’ติ น ตชฺเชสิ, ตาว อหํ น ปณิปาตนํ อกาสิํฯ กิํการณา? อิสฺสามาเนน วญฺจิโต, ‘‘อิมสฺส มยิ สาวกตฺตํ อุปคเต มม ลาภสกฺกาโร ปริหายิสฺสติ, อิมสฺส เอว วฑฺฒิสฺสตี’’ติ เอวํ ปรสมฺปตฺติอสหนลกฺขณาย อิสฺสาย เจว, ‘‘อหํ คณปาโมกฺโข พหุชนสมฺมโต’’ติ เอวํ อพฺภุนฺนติลกฺขเณน มาเนน จ วญฺจิโต, ปลมฺภิโต หุตฺวาติ อตฺโถฯ

มม สงฺกปฺปมญฺญายาติ มยฺหํ มิจฺฉาสงฺกปฺปํ ชานิตฺวา, ยํ ยํ ภควา อุตฺตริ มนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ ทสฺเสติ, ตํ ตํ ทิสฺวา ‘‘มหิทฺธิโก โข มหาสมโณ มหานุภาโว’’ติ จินฺเตตฺวาปิ ‘‘น ตฺเวว โข อรหา ยถา อห’’นฺติ เอวํ ปวตฺตํ มิจฺฉาวิตกฺกํ ชานนฺโตปิ ญาณปริปากํ อาคเมนฺโต อชฺฌุเปกฺขิตฺวา ปจฺฉา เนรญฺชราย มชฺเฌ สมนฺตโต อุทกํ อุสฺสาเรตฺวา เรณุหตาย ภูมิยา จงฺกมิตฺวา เตน อาภตนาวาย ฐิโต ตทาปิ ‘‘มหิทฺธิโก’’ติอาทิกํ จินฺเตตฺวา ปุน ‘‘น ตฺเวว โข อรหา ยถา อห’’นฺติ ปวตฺติตํ มิจฺฉาสงฺกปฺปํ ญตฺวาติ อตฺโถฯ โจเทสิ นรสารถีติ ตทา เม ญาณปริปากํ ญตฺวา ‘‘เนว โข ตฺวํ อรหา’’ติอาทินา ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา มํ โจเทสิ นิคฺคณฺหิฯ

ตโต เม อาสิ สํเวโค, อพฺภุโต โลมหํสโนติ ตโต ยถาวุตฺตโจทนาเหตุ เอตฺตกํ กาลํ อภูตปุพฺพตาย อพฺภุโต โลมหํสนวเสน ปวตฺติยา โลมหํสโน ‘‘อนรหาว สมาโน ‘อรหา’ติ มญฺญิ’’นฺติ สํเวโค สโหตฺตปฺโป ญาณุปฺปาโท มยฺหํ อโหสิฯ

ชฏิลภูตสฺสาติ ตาปสภูตสฺสฯ สิทฺธีติ ลาภสกฺการสมิทฺธิฯ ปริตฺติกาติ อปฺปมตฺติกาฯ ตาหนฺติ ตํ อหํฯ ตทาติ ภควโต โจทนาย สํเวคุปฺปตฺติกาเลฯ นิรากตฺวาติ อปเนตฺวา ฉฑฺเฑตฺวา, อนเปกฺโข หุตฺวาติ อตฺโถฯ ‘‘อิทฺธีติ ภาวนามยอิทฺธี’’ติ วทนฺติฯ ตทยุตฺตํ ตทา ตสฺส อฌานลาภีภาวโตฯ ตถา หิ วุตฺตํ ‘‘กามธาตุปุรกฺขโต’’ติฯ

ยญฺเญน สนฺตุฏฺโฐติ ‘‘ยญฺญํ ยชิตฺวา สคฺคสุขํ อนุภวิสฺสามิ, อลเมตฺตาวตา’’ติ ยญฺญยชเนน สนฺตุฏฺโฐ นิฏฺฐิตกิจฺจสญฺญีฯ กามธาตุปุรกฺขโตติ กามสุคติํ อารพฺภ อุปฺปนฺนตณฺโห ยญฺญยชเนน กามโลกํ ปุรกฺขตฺวา ฐิโตฯ โส เจ ยญฺโญ ปาณาติปาตปฏิสํยุตฺโต โหติ, น เตน สุคติํ สกฺกา ลทฺธุํฯ น หิ อกุสลสฺส อิฏฺโฐ กนฺโต วิปาโก นิพฺพตฺตติฯ ยา ปน ตตฺถ ทานาทิกุสลเจตนา, ตาย สติ ปจฺจยสมวาเย สุคติํ คจฺเฉยฺยฯ ปจฺฉาติ ตาปสปพฺพชฺชาโต ปจฺฉา สตฺถุ โอวาเทน ตาปสลทฺธิํ ปหาย จตุสจฺจกมฺมฏฺฐานานุโยคกาเลฯ สมูหนินฺติ วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา มคฺคปฏิปาฏิยา ราคญฺจ โทสญฺจ โมหญฺจ อนวเสสโต สมุคฺฆาเตสิํฯ

ยสฺมา ปนายํ เถโร อริยมคฺเคน ราคาทโย สมูหนนฺโตเยว ฉฬภิญฺโญ อโหสิ, ตสฺมา ตํ อตฺตโน ฉฬภิญฺญภาวํ ทสฺเสนฺโต ‘‘ปุพฺเพนิวาสํ ชานามี’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ ปุพฺเพนิวาสํ ชานามีติ อตฺตโน ปเรสญฺจ ปุพฺเพนิวาสํ อตีตาสุ ชาตีสุ นิพฺพตฺตกฺขนฺเธ ขนฺธปฏิพทฺเธ จ ปุพฺเพนิวาสญาเณน หตฺถตเล อามลกํ วิย ปจฺจกฺขโต ชานามิ พุชฺฌามิฯ ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตนฺติ ทิพฺพจกฺขุญาณํ วิโสธิตํ, ปกติจกฺขุนา อาปาถคตํ ปกติรูปํ วิย ทิพฺพํ มานุสมฺปิ ทูรํ ติโรฏฺฐิตํ อติสุขุมญฺจ รูปํ วิภาเวตุํ สมตฺถญาณํ ภาวนาย มยา วิสุทฺธํ กตฺวา ปฏิลทฺธนฺติ อตฺโถฯ อิทฺธิมาติ อธิฏฺฐานิทฺธิวิกุพฺพนิทฺธิอาทีหิ อิทฺธีหิ อิทฺธิมา, อิทฺธิวิธญาณลาภีติ อตฺโถฯ สราคาทิเภทสฺส ปเรสํ จิตฺตสฺส ชานนโต ปรจิตฺตญฺญู, เจโตปริยญาณลาภีติ วุตฺตํ โหติฯ ทิพฺพโสตญฺจ ปาปุณินฺติ ทิพฺพโสตญาณญฺจ ปฏิลภิํฯ

โส เม อตฺโถ อนุปฺปตฺโต, สพฺพสํโยชนกฺขโยติ โย สพฺเพสํ สํโยชนานํ ขยภูโต ขเยน วา ลทฺธพฺโพ, โส สทตฺโถ ปรมตฺโถ จ มยา อริยมคฺคาธิคเมน อธิคโตติฯ เอวเมตาย คาถาย เถรสฺส อญฺญาพฺยากรณํ อโหสีติ เวทิตพฺโพฯ

อุรุเวลกสฺสปตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. เตกิจฺฉการิตฺเถรคาถาวณฺณนา

อติหิตา วีหีติอาทิกา อายสฺมโต เตกิจฺฉการิตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต อิโต เอกนวุเต กปฺเป วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺวา เวชฺชสตฺเถ นิปฺผตฺติํ คโตฯ วิปสฺสิสฺส ภควโต อุปฏฺฐากํ อโสกํ นาม เถรํ พฺยาธิตํ อโรคมกาสิ, อญฺเญสญฺจ สตฺตานํ โรคาภิภูตานํ อนุกมฺปาย เภสชฺชํ สํวิทหิฯ

โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สุพุทฺธสฺส นาม พฺราหฺมณสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ ตสฺส ติกิจฺฉเกหิ คพฺภกาเล ปริสฺสยํ อปหริตฺวา ปริปาลิตตาย เตกิจฺฉการีติ นามํ อกํสุฯ โส อตฺตโน กุลานุรูปานิ วิชฺชาฏฺฐานานิ สิปฺปานิ จ สิกฺขนฺโต วฑฺฒติฯ ตทา จาณกฺโก สุพุทฺธสฺส ปญฺญาเวยฺยตฺติยํ กิริยาสุ อุปายโกสลฺลญฺจ ทิสฺวา, ‘‘อยํ อิมสฺมิํ ราชกุเล ปติฏฺฐํ ลภนฺโต มํ อภิภเวยฺยา’’ติ อิสฺสาปกโต รญฺญา จนฺทคุตฺเตน ตํ พนฺธนาคาเร ขิปาเปสิฯ