เอวํ สิขาปตฺตํ ปรหิตปฏิปตฺติํ ทีเปตฺวา อตฺตหิตปฏิปตฺติยาปิ มตฺถกํ คณฺหนฺโต ‘‘หนฺทาหํ ปรินิพฺพิสฺสํ, วิปฺปมุตฺโตมฺหิ สพฺพธี’’ติ อาหฯ ตตฺถ วิปฺปมุตฺโตมฺหิ สพฺพธีติ สพฺพโส กิเลเสหิ ภเวหิ จ วิปฺปมุตฺโต อมฺหิ, ตสฺมา เอกํเสน ปรินิพฺพายิสฺสามีติฯ

เอวํ ปน วตฺวา อากาเส ปลฺลงฺเกน นิสินฺโน เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา ปชฺชลนฺโต อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายิฯ

ขทิรวนิยเรวตตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. โคทตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา

ยถาปิ ภทฺโทติอาทิกา อายสฺมโต โคทตฺตตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินิตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ สตฺถวาหกุเล นิพฺพตฺโตฯ โคทตฺโตติ นาเมน วยปฺปตฺโต ปิตริ กาลงฺกเต กุฏุมฺพํ สณฺฐเปนฺโต ปญฺจหิ สกฏสเตหิ ภณฺฑํ อาทาย อปราปรํ สญฺจริตฺวา วาณิชฺเชน ชีวิกํ กปฺเปติ ยถาวิภวํ ปุญฺญานิปิ กโรติฯ โส เอกทิวสํ อนฺตรามคฺเค ธุเร ยุตฺตโคเณ วหิตุํ อสกฺโกนฺเต ปติเต มนุสฺเสสุ ตํ วุฏฺฐาเปตุํ อสกฺโกนฺเตสุ สยเมว คนฺตฺวา ตํ นงฺคุฏฺเฐ คาฬฺหํ วิชฺฌิฯ โคโณ ‘‘อยํ อสปฺปุริโส มม พลาพลํ อชานนฺโต คาฬฺหํ วิชฺฌตี’’ติ กุทฺโธ มนุสฺสวาจาย, ‘‘โภ โคทตฺต, อหํ เอตฺตกํ กาลํ อตฺตโน พลํ อนิคุหนฺโต ตุยฺหํ ภารํ วหิํ, อชฺช ปน อสมตฺถภาเวน ปติตํ มํ อติวิย พาธสิ, โหตุ, อิโต จวิตฺวา นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตฏฺฐาเน ตํ พาเธตุํ สมตฺโถ ปฏิสตฺตุ ภเวยฺย’’นฺติ ปตฺถนานุรูเปน อกฺโกสิฯ ตํ สุตฺวา โคทตฺโต ‘‘เอวํ นาม สตฺเต พาเธตฺวา กิํ อิมาย ชีวิกายา’’ติ สํเวคชาโต สพฺพํ วิภวํ ปหาย อญฺญตรสฺส มหาเถรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺโต นจิรสฺเสว อรหตฺตํ ปตฺวา สมาปตฺติสุเขน วีตินาเมนฺโต เอกทิวสํ อตฺตโน สนฺติกํ อุปคตานํ คหฏฺฐปพฺพชิตานํ อริยคณานํ โลกธมฺเม อารพฺภ ธมฺมํ กเถนฺโต –

[659]

‘‘ยถาปิ ภทฺโท อาชญฺโญ, ธุเร ยุตฺโต ธุรสฺสโห;

มถิโต อติภาเรน, สํยุคํ นาติวตฺตติฯ

[660]

‘‘เอวํ ปญฺญาย เย ติตฺตา, สมุทฺโท วารินา ยถา;

น ปเร อติมญฺญนฺติ, อริยธมฺโมว ปาณินํฯ

[661]

‘‘กาเล กาลวสํ ปตฺตา, ภวาภววสํ คตา;

นรา ทุกฺขํ นิคจฺฉนฺติ, เตธ โสจนฺติ มาณวาฯ

[662]

‘‘อุนฺนตา สุขธมฺเมน, ทุกฺขธมฺเมน โจนตา;

ทฺวเยน พาลา หญฺญนฺติ, ยถาภูตํ อทสฺสิโนฯ

[663]

‘‘เย จ ทุกฺเข สุขสฺมิญฺจ, มชฺเฌ สิพฺพินิมจฺจคู;

ฐิตา เต อินฺทขีโลว, น เต อุนฺนตโอนตาฯ

[664]

‘‘น เหว ลาเภ นาลาเภ, น ยเส น จ กิตฺติยา;

น นินฺทายํ ปสํสาย, น เต ทุกฺเข สุขมฺหิ จฯ

[665]

‘‘สพฺพตฺถ เต น ลิมฺปนฺติ, อุทพินฺทุว โปกฺขเร;

สพฺพตฺถ สุขิตา ธีรา, สพฺพตฺถ อปราชิตาฯ

[666]

‘‘ธมฺเมน จ อลาโภ โย, โย จ ลาโภ อธมฺมิโก;

อลาโภ ธมฺมิโก เสยฺโย, ยญฺเจ ลาโภ อธมฺมิโกฯ

[667]

‘‘ยโส จ อปฺปพุทฺธีนํ, วิญฺญูนํ อยโส จ โย;

อยโสว เสยฺโย วิญฺญูนํ, น ยโส อปฺปพุทฺธินํฯ

[668]

‘‘ทุมฺเมเธหิ ปสํสา จ, วิญฺญูหิ ครหา จ ยา;

ครหาว เสยฺโย วิญฺญูหิ, ยญฺเจ พาลปฺปสํสนาฯ

[669]

‘‘สุขญฺจ กามมยิกํ, ทุกฺขญฺจ ปวิเวกิยํ;

ปวิเวกทุกฺขํ เสยฺโย, ยญฺเจ กามมยํ สุขํฯ

[670]

‘‘ชีวิตญฺจ อธมฺเมน, ธมฺเมน มรณญฺจ ยํ;

มรณํ ธมฺมิกํ เสยฺโย, ยญฺเจ ชีเว อธมฺมิกํฯ

[671]

‘‘กามโกปปฺปหีนา เย, สนฺตจิตฺตา ภวาภเว;

จรนฺติ โลเก อสิตา, นตฺถิ เตสํ ปิยาปิยํฯ

[672]

‘‘ภาวยิตฺวาน โพชฺฌงฺเค, อินฺทฺริยานิ พลานิ จ;

ปปฺปุยฺย ปรมํ สนฺติํ, ปรินิพฺพนฺตินาสวา’’ติฯ – อิมา คาถา อภาสิ;

ตตฺถ อาชญฺโญติ, อุสภาชานีโยฯ ธุเร ยุตฺโตติ, สกฏธุเร โยชิโตฯ ธุรสฺสโหติ, ธุรวาโหฯ คาถาสุขตฺถญฺเจตฺถ ทฺวิสการโต นิทฺเทโส กโต, สกฏภารํ วหิตุํ สมตฺโถติ อตฺโถฯ มถิโต อติภาเรนาติ, อติภาเรน ครุภาเรน ปีฬิโตฯ ‘‘มทฺทิโต’’ติปิ ปาฬิ, โส เอวตฺโถฯ สํยุคนฺติ, อตฺตโน ขนฺเธ ฐปิตํ ยุคํ นาติวตฺตติ น อติกฺกาเมติ, สมฺมา โย อุทฺธริตฺวา ธุรํ ฉฑฺเฑตฺวา น ติฏฺฐติฯ เอวนฺติ ยถา โส โธรยฺโห อตฺตโน ภทฺราชานียตาย อตฺตโน ธีรวีรตาย อตฺตโน ภารํ นาติวตฺตติ น ปริจฺจชติ, เอวํ เย วารินา วิย มหาสมุทฺโท โลกิยโลกุตฺตราย ปญฺญาย ติตฺตา ธาตา ปริปุณฺณา, เต ปเร นิหีนปญฺเญ น อติมญฺญนฺติ, น ปริภวนฺติฯ ตตฺถ การณมาห ‘‘อริยธมฺโมว ปาณิน’’นฺติ, ปาณินํ สตฺเตสุ อยํ อริยานํ ธมฺโม ยทิทํ เตสํ ปญฺญาย ปาริปูริํ คตตฺตา ลาภาทินา อตฺตานุกฺกํสนํ วิย อลาภาทินา ปเรสํ อวมฺภนํฯ

เอวํ ปญฺญาปาริปูริยา อริยานํ สุขวิหารํ ทสฺเสตฺวา ตทภาวโต อนริยานํ ทุกฺขวิหารํ ทสฺเสตุํ ‘‘กาเล’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ กาเลติ ลาภาลาภาทินา สมงฺคีภูตกาเลฯ กาลวสํ ปตฺตาติ ลาภาทิกาลสฺส จ วสํ อุปคตา, ลาภาทินา โสมนสฺสิตา อลาภาทินา จ โทมนสฺสิตาติ อตฺโถฯ ภวาภววสํ คตาติ ภวสฺส อภวสฺส จ วสํ อุปคตา วุทฺธิหานิโย อนุวตฺตนฺตา เตฯ นรา ทุกฺขํ นิคจฺฉนฺติ, เตธ โสจนฺติ มาณวาติ เต นรา ‘‘มาณวา’’ติ ลทฺธนามา สตฺตา ลาภาลาภาทิวเสน วุทฺธิหานิวเสน อนุโรธปฏิวิโรธํ อาปนฺนา อิธโลเก โสจนฺติ, ปรโลเก จ นิรยาทิทุกฺขํ คจฺฉนฺติ ปาปุณนฺตีติ อตฺโถฯ

‘‘อุนฺนตา’’ติอาทินาปิ โลกธมฺมวเสน สตฺตานํ อนตฺถปฺปตฺติเมว ทสฺเสติฯ ตตฺถ อุนฺนตา สุขธมฺเมนาติ สุขเหตุนา สุขปจฺจเยน โภคสมฺปตฺติอาทินา อุนฺนติํ คตา, โภคมทาทินา มตฺตาติ อตฺโถฯ ทุกฺขธมฺเมน โจนตาติ ทุกฺขเหตุนา ทุกฺขปจฺจเยน โภควิปตฺติอาทินา นิหีนตํ คตา ทาลิทฺทิยาทินา กาปญฺญตํ ปตฺตาฯ ทฺวเยนาติ ยถาวุตฺเตน อุนฺนติโอนติทฺวเยน ลาภาลาภาทิทฺวเยน วา พาลปุถุชฺชนา หญฺญนฺติ, อนุโรธปฏิวิโรธวเสน วิพาธียนฺติ ปีฬิยนฺติฯ กสฺมา? ยถาภูตํ อทสฺสิโน ยสฺมา เต ธมฺมสภาวํ ยาถาวโต นพฺภญฺญํสุ, ปริญฺญาตกฺขนฺธา ปหีนกิเลสา จ น โหนฺติ, ตสฺมาติ อตฺโถฯ ‘‘ยถาภูตํ อทสฺสนา’’ติปิ ปฐนฺติ, อทสฺสนเหตูติ อตฺโถฯ เย จ ทุกฺเข สุขสฺมิญฺจ, มชฺเฌ สิพฺพินิมจฺจคูติ เย ปน อริยา ทุกฺขเวทนาย สุขเวทนาย มชฺฌตฺตตาเวทนาย จ ตปฺปฏิพทฺธํ ฉนฺทราคภูตํ สิพฺพินิํ ตณฺหํ อคฺคมคฺคาธิคเมน อจฺจคู อติกฺกมิํสุ, เต อินฺทขีโล วิย วาเตหิ โลกธมฺเมหิ อสมฺปกมฺปิยา ฐิตา, น เต อุนฺนตโอนตา, กทาจิปิ อุนฺนตา วา โอนตา วา น โหนฺติ สพฺพโส อนุนยปฏิฆาภาวโตฯ

เอวํ เวทนาธิฏฺฐานํ อรหโต อนุปเลปํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ โลกธมฺเม วิภชิตฺวา สพฺพตฺถกเมวสฺส อนุปเลปํ ทสฺเสนฺโต ‘‘น เหวา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ ลาเภติ จีวราทีนํ ปจฺจยานํ ปฏิลาเภฯ อลาเภติ เตสํเยว อปฺปฏิลาเภ อปคเมฯ น ยเสติ ปริวารหานิยํ อกิตฺติยญฺจฯ กิตฺติยาติ ปรมฺมุขา กิตฺตเน ปตฺถฏยสตายํฯ นินฺทายนฺติ สมฺมุขา ครหายํฯ ปสํสายนฺติ, ปจฺจกฺขโต คุณาภิตฺถวเนฯ ทุกฺเขติ ทุกฺเข อุปฺปนฺเนฯ สุเขติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ

สพฺพตฺถาติ สพฺพสฺมิํ ยถาวุตฺเต อฏฺฐวิเธปิ โลกธมฺเม, สพฺพตฺถ วา รูปาทิเก วิสเย เต ขีณาสวา น ลิมฺปนฺติ สพฺพโส ปหีนกิเลสตฺตาฯ ยถา กิํ? อุทพินฺทุว โปกฺขเร ยถา กมลทเล ชลพินฺทุ อลฺลียิตฺวา ฐิตมฺปิ เตน น ลิมฺปติ, ชลพินฺทุนา จ กมลทลํ, อญฺญทตฺถุ วิสํสฏฺฐเมว, เอวเมเตปิ อุปฏฺฐิเต ลาภาทิเก, อาปาถคเต รูปาทิอารมฺมเณ จ วิสํสฏฺฐา เอวํฯ

ตโต เอว ธีรา ปณฺฑิตา สพฺพตฺถ ลาภาทีสุ ญาณมุเขน ปิยนิมิตฺตานํ โสกาทีนญฺจ อภาวโต สุขิตา ลาภาทีหิ จ อนภิภวนียโต สพฺพตฺถ อปราชิตาว โหนฺติฯ

อิทานิ ลาภาลาภาทีสุ เสยฺยํ นิทฺธาเรตฺวา ทสฺเสนฺโต ‘‘ธมฺเมนา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ ธมฺเมน จ อลาโภ โยติ โย ธมฺมํ รกฺขนฺตสฺส ตํนิมิตฺตํ อลาโภ ลาภาภาโว, ลาภหานิฯ โย จ ลาโภ อธมฺมิโก อธมฺเมน อญฺญาเยน พุทฺธปฏิกุฏฺเฐน วิธินา อุปฺปนฺโน, เตสุ ทฺวีสุ อลาโภ ธมฺมิโก ธมฺมาวโห เสยฺโย, ยาทิสํ ลาภํ ปริวชฺชนฺตสฺส อกุสลา ธมฺมา ปริหายนฺติ, กุสลา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ, ตาทิโส อลาโภ ปาสํสตโร อตฺถาวโหฯ ยญฺเจ ลาโภ อธมฺมิโกติ โย ลาโภ อธมฺเมน อุปฺปนฺโน, โส น เสยฺโยติ อธิปฺปาโยฯ

ยโส จ อปฺปพุทฺธีนํ, วิญฺญูนํ อยโส จ โยติ โย อปฺปพุทฺธีนํ ทุปฺปญฺญานํ วเสน ปุคฺคลสฺส ยโส ลพฺภติ, โย จ วิญฺญูนํ ปณฺฑิตานํ วเสน อยโส ยสหานิฯ อิเมสุ ทฺวีสุ อยโสว เสยฺโย วิญฺญูนํฯ เต หิสฺส ยถา อกุสลา ธมฺมา ปริหายนฺติ, กุสลา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ, เอวํ ยสหานิํ อิจฺเฉยฺยุํ, ตถา จ ภพฺพชาติโก ตํ อคุณํ ปหาย คุเณ ปติฏฺเฐยฺยฯ น ยโส อปฺปพุทฺธีนนฺติ ทุปฺปญฺญานํ วเสน ยโส เสยฺโย โหติ, เต หิ อภูตคุณาภิพฺยาหารวเสนาปิ นํ อุปฺปาเทยฺยุํ, โส จสฺส อิธ เจว วิญฺญูครหาทินา สมฺปราเย จ ทุคฺคติยํ ทุกฺขปริกฺกิเลสาทินา อนตฺถาวโหฯ เตนาห ภควา – ‘‘ลาโภ สิโลโก สกฺกาโร, มิจฺฉาลทฺโธ จ โย ยโส’’ติ (สุ. นิ. 440) ‘‘สกฺกาโร กาปุริสํ หนฺตี’’ติ (จูฬว. 335; อ. นิ. 4.68) จฯ

ทุมฺเมเธหีติ, นิปฺปญฺเญหิฯ ยญฺเจ พาลปฺปสํสนาติ พาเลหิ อวิทฺทสูหิ ยา นาม ปสํสนาฯ

กามมยิกนฺติ วตฺถุกามมยํ, กามคุเณ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํฯ ทุกฺขญฺจ ปวิเวกิยนฺติ ปวิเวกโต นิพฺพตฺตํ กายกิลมถวเสน ปวตฺตํ วิสมาสนุปตาปาทิเหตุกํ กายิกํ ทุกฺขํ, ตํ ปน นิรามิสวิวฏฺฏูปนิสฺสยตาย วิญฺญูนํ ปาสํสาฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ปวิเวกทุกฺขํ เสยฺโย’’ติฯ

ชีวิตญฺจ อธมฺเมนาติ อธมฺเมน ชีวิกกปฺปนํ ชีวิตเหตุ อธมฺมจรณํฯ ธมฺเมน มรณํ นาม ‘‘อิมํ นาม ปาปํ อกโรนฺตํ ตํ มาเรสฺสามี’’ติ เกนจิ วุตฺเต มาเรนฺเตปิ ตสฺมิํ ปาปํ อกตฺวา ธมฺมํ อวิโกเปนฺตสฺส ธมฺมเหตุมรณํ ธมฺมิกํ เสยฺโยติ ตาทิสํ มรณํ ธมฺมโต อนเปตตฺตา ธมฺมิกํ สคฺคสมฺปาปนโต นิพฺพานุปนิสฺสยโต จ วิญฺญูนํ ปาสํสตรํฯ ตถา หิ วุตฺตํ –

‘‘จเช ธนํ องฺควรสฺส เหตุ, องฺคํ จเช ชีวิตํ รกฺขมาโน;

องฺคํ ธนํ ชีวิตญฺจาปิ สพฺพํ, จเช นโร ธมฺมมนุสฺสรนฺโต’’ติฯ (ชา. 2.21.470);

ยญฺเจ ชีเว อธมฺมิกนฺติ ปุริโส ยํ ธมฺมโต อเปตํ ชีวิกํ ชีเวยฺย, ตํ น เสเวยฺย วิญฺญูหิ ครหิตตฺตา อปายสมฺปาปนโต จาติ อธิปฺปาโยฯ

อิทานิ ยถาวุตฺตํ ขีณาสวานํ อนุปเลปํ การณโต ทสฺเสนฺโต ‘‘กามโกปปหีนา’’ติอาทิคาถมาหฯ

ตตฺถ กามโกปปหีนาติ อริยมคฺเคน สพฺพโสว ปหีนา อนุโรธปฏิวิโรธาฯ สนฺตจิตฺตา ภวาภเวติ ขุทฺทเก เจว มหนฺเต จ ภเว อนวเสสปหีนกิเลสปริฬาหตาย วูปสนฺตจิตฺตาฯ โลเกติ ขนฺธาทิโลเกฯ อสิตาติ ตณฺหาทิฏฺฐินิสฺสยวเสน อนิสฺสิตาฯ นตฺถิ เตสํ ปิยาปิยนฺติ เตสํ ขีณาสวานํ กตฺถจิ ลาภาทิเก รูปาทิวิสเย จ ปิยํ วา อปิยํ วา นตฺถิ, ตํนิมิตฺตานํ กิเลสานํ สพฺพโส สมุจฺฉินฺนตฺตาฯ

อิทานิ ยาย ภาวนาย เต เอวรูปา ชาตา, ตํ ทสฺเสตฺวา อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา เทสนาย กูฏํ คณฺหนฺโต ‘‘ภาวยิตฺวานา’’ติ โอสานคาถมาหฯ ตตฺถ ปปฺปุยฺยาติ, ปาปุณิตฺวาฯ เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวฯ อิมา เอว จ คาถา เถรสฺส อญฺญาพฺยากรณาปิ อเหสุํฯ

โคทตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

จุทฺทสกนิปาตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

15. โสฬสกนิปาโต

1. อญฺญาสิโกณฺฑญฺญตฺเถรคาถาวณฺณนา

โสฬสกนิปาเต เอส ภิยฺโยติอาทิกา อายสฺมโต อญฺญาสิโกณฺฑญฺญตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวตีนคเร คหปติมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺวา เอกทิวสํ สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ อตฺตโน สาสเน ปฐมํ ปฏิวิทฺธธมฺมรตฺตญฺญูนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา สยมฺปิ ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถนฺโต สตสหสฺสภิกฺขุปริวารสฺส สตฺถุโน สตฺตาหํ มหาทานํ ปวตฺเตตฺวา ปณิธานํ อกาสิฯ สตฺถาปิสฺส อนนฺตรายตํ ทิสฺวา ภาวินิํ สมฺปตฺติํ พฺยากาสิฯ โส ยาวชีวํ ปุญฺญานิ กตฺวา สตฺถริ ปรินิพฺพุเต เจติเย ปติฏฺฐาปิยมาเน อนฺโตเจติเย รตนฆรํ กาเรสิ, เจติยํ ปริวาเรตฺวา สหสฺสรตนคฺฆิยานิ จ กาเรสิฯ

โส เอวํ ปุญฺญานิ กตฺวา, ตโต จวิตฺวา, เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล มหากาโล นาม กุฏุมฺพิโก หุตฺวา อฏฺฐกรีสมตฺเต เขตฺเต สาลิคพฺภํ ผาเลตฺวา, คหิตสาลิตณฺฑุเลหิ อสมฺภินฺนขีรปายาสํ สมฺปาเทตฺวา, ตตฺถ มธุสปฺปิสกฺกราทโย ปกฺขิปิตฺวา, พุทฺธปฺปมุขสฺส สงฺฆสฺส อทาสิฯ สาลิคพฺภํ ผาเลตฺวา คหิตคหิตฏฺฐานํ ปุน ปูรติ, ปุถุกกาเล ปุถุกคฺคํ นาม อทาสิฯ ลายเน ลายนคฺคํ, เวณิกรเณ เวณคฺคํ, กลาปาทิกรเณ กลาปคฺคํ, ขลคฺคํ, ภณฺฑคฺคํ, มินคฺคํ, โกฏฺฐคฺคนฺติ; เอวํ เอกสสฺเส นว วาเร อคฺคทานํ นาม อทาสิฯ ตมฺปิ สสฺสํ อติเรกตรํ สมฺปนฺนํ อโหสิฯ

เอวํ ยาวชีวํ ปุญฺญานิ กตฺวา, ตโต จุโต เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา เทเวสุ จ มนุสฺเสสุ จ สํสรนฺโต, อมฺหากํ ภควโต อุปฺปตฺติโต ปุเรตรเมว กปิลวตฺถุนครสฺส อวิทูเร โทณวตฺถุนามเก พฺราหฺมณคาเม พฺราหฺมณมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติฯ ตสฺส โกณฺฑญฺโญติ โคตฺตโต อาคตํ นามํ อโหสิฯ โส วยปฺปตฺโต ตโย เวเท อุคฺคเหตฺวา ลกฺขณมนฺเตสุ จ ปารํ อคมาสิฯ