7. (อปร)-โคตมตฺเถรคาถาวณฺณนา

วิชาเนยฺย สกํ อตฺถนฺติอาทิกา อายสฺมโต อปรสฺส โคตมตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินิตฺวา อมฺหากํ ภควโต อุปฺปตฺติโต ปุเรตรเมว สาวตฺถิยํ อุทิจฺจพฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต ติณฺณํ เวทานํ ปารคู หุตฺวา, วาทมคฺคํ อุคฺคเหตฺวา อตฺตโน วาทสฺส อุปริ อุตฺตริํ วทนฺตํ อลภนฺโต เตหิ เตหิ วิคฺคาหิกกถํ อนุยุตฺโต วิจรติฯ อถ อมฺหากํ ภควา โลเก อุปฺปชฺชิตฺวา ปวตฺติตวรธมฺมจกฺโก อนุปุพฺเพน ยสาทิเก เวเนยฺเย วิเนตฺวา อนาถปิณฺฑิกสฺส อภิยาจนาย สาวตฺถิํ อุปคจฺฉิฯ ตทา สตฺถุ เชตวนปฏิคฺคเห ปฏิลทฺธสทฺโธ สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิฯ สตฺถา อญฺญตรํ ปิณฺฑจาริกํ ภิกฺขุํ อาณาเปสิ – ‘‘ภิกฺขุ, อิมํ ปพฺพาเชหี’’ติฯ โส เตน ปพฺพาชิยมาโน ขุรคฺเคเยว อรหตฺตํ ปาปุณิตฺวา โกสลชนปทํ คนฺตฺวา ตตฺถ จิรํ วสิตฺวา ปุน สาวตฺถิํ ปจฺจาคมิฯ ตํ พหู ญาตกา พฺราหฺมณมหาสาลา อุปสงฺกมิตฺวา ปยิรุปาสิตฺวา นิสินฺนา ‘‘อิมสฺมิํ โลเก พหู สมณพฺราหฺมณา สํสาเร สุทฺธิวาทา, เตสุ กตเมสํ นุ โข วาโท นิยฺยานิโก, กถํ ปฏิปชฺชนฺโต สํสารโต สุชฺฌตี’’ติ ปุจฺฉิํสุฯ เถโร เตสํ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต –

[587]

‘‘วิชาเนยฺย สกํ อตฺถํ, อวโลเกยฺยาถ ปาวจนํ;

ยญฺเจตฺถ อสฺส ปติรูปํ, สามญฺญํ อชฺฌูปคตสฺสฯ

[588]

‘‘มิตฺตํ อิธ จ กลฺยาณํ, สิกฺขา วิปุลํ สมาทานํ;

สุสฺสูสา จ ครูนํ, เอตํ สมณสฺส ปติรูปํฯ

[589]

‘‘พุทฺเธสุ สคารวตา, ธมฺเม อปจิติ ยถาภูตํ;

สงฺเฆ จ จิตฺตีกาโร, เอตํ สมณสฺส ปติรูปํฯ

[590]

‘‘อาจารโคจเร ยุตฺโต, อาชีโว โสธิโต อคารยฺโห;

จิตฺตสฺส จ สณฺฐปนํ, เอตํ สมณสฺส ปติรูปํฯ

[591]

‘‘จาริตฺตํ อถ วาริตฺตํ, อิริยาปถิยํ ปสาทนิยํ;

อธิจิตฺเต จ อาโยโค, เอตํ สมณสฺส ปติรูปํฯ

[592]

‘‘อารญฺญกานิ เสนาสนานิ, ปนฺตานิ อปฺปสทฺทานิ;

ภชิตพฺพานิ มุนินา, เอตํ สมณสฺส ปติรูปํฯ

[593]

‘‘สีลญฺจ พาหุสจฺจญฺจ, ธมฺมานํ ปวิจโย ยถาภูตํ;

สจฺจานํ อภิสมโย, เอตํ สมณสฺส ปติรูปํฯ

[594]

‘‘ภาเวยฺย จ อนิจฺจนฺติ, อนตฺตสญฺญํ อสุภสญฺญญฺจ;

โลกมฺหิ จ อนภิรติํ, เอตํ สมณสฺส ปติรูปํฯ

[595]