9. นวกนิปาโต

1. ภูตตฺเถรคาถาวณฺณนา

นวกนิปาเต ยทา ทุกฺขนฺติอาทิกา อายสฺมโต ภูตตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ ปุญฺญํ อุปจินนฺโต สิทฺธตฺถสฺส ภควโต กาเล พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา เสโนติ ลทฺธนาโม วิญฺญุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ สตฺถารํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ‘‘อุสภํ ปวร’’นฺติอาทินา จตูหิ คาถาหิ อภิตฺถวิฯ

โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาเกตนครสฺส ทฺวารคาเม มหาวิภวสฺส เสฏฺฐิสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ ตสฺส กิร เสฏฺฐิโน ชาตา ชาตา ทารกา พทฺธาฆาเตน เอเกน ยกฺเขน ขาทิตา, อิมสฺส ปน ปจฺฉิมภวิกตฺตา ภูตา อารกฺขํ คณฺหิํสุฯ ยกฺโข ปน เวสฺสวณสฺส อุปฏฺฐานํ คโต, ปุน นาคมาสิฯ นามกรณทิวเส จสฺส ‘‘เอวํ กเต อมนุสฺสา อนุกมฺปนฺตา ปริหเรยฺยุ’’นฺติ ภูโตติ นามํ อกํสุฯ โส ปน อตฺตโน ปุญฺญพเลน อนนฺตราโย วฑฺฒิ, ตสฺส ‘‘ตโย ปาสาทา อเหสุ’’นฺติอาทิ สพฺพํ ยสสฺส กุลปุตฺตสฺส วิภวกิตฺตเน วิย เวทิตพฺพํฯ โส วิญฺญุตํ ปตฺโต สตฺถริ สาเกเต วสนฺเต อุปาสเกหิ สทฺธิํ วิหารํ คโตฯ สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา อชกรณิยา นาม นทิยา ตีเร เลเณ วสนฺโต วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา นจิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร 1.7.20-28) –

‘‘อุสภํ ปวรํ วีรํ, มเหสิํ วิชิตาวินํ;

สุวณฺณวณฺณํ สมฺพุทฺธํ, โก ทิสฺวา นปฺปสีทติฯ

‘‘หิมวา วาปริเมยฺโย, สาคโรว ทุรุตฺตโร;

ตเถว ฌานํ พุทฺธสฺส, โก ทิสฺวา นปฺปสีทติฯ

‘‘วสุธา ยถาปฺปเมยฺยา, จิตฺตา วนวฏํสกา;

ตเถว สีลํ พุทฺธสฺส, โก ทิสฺวา นปฺปสีทติฯ