9. สมฺมาทิฏฺฐิสุตฺตํ

[89] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ ตตฺร โข อายสฺมา สาริปุตฺโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อาวุโส ภิกฺขเว’’ติฯ ‘‘อาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ปจฺจสฺโสสุํฯ อายสฺมา สาริปุตฺโต เอตทโวจ –

‘‘‘สมฺมาทิฏฺฐิ [สมฺมาทิฏฺฐี (สี. สฺยา.)] สมฺมาทิฏฺฐี’ติ, อาวุโส, วุจฺจติฯ กิตฺตาวตา นุ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติ?

‘‘ทูรโตปิ โข มยํ, อาวุโส, อาคจฺเฉยฺยาม อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส สนฺติเก เอตสฺส ภาสิตสฺส อตฺถมญฺญาตุํฯ สาธุ วตายสฺมนฺตํเยว สาริปุตฺตํ ปฏิภาตุ เอตสฺส ภาสิตสฺส อตฺโถฯ อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส สุตฺวา ภิกฺขู ธาเรสฺสนฺตี’’ติฯ ‘‘เตน หิ, อาวุโส, สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ, ภาสิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวมาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ปจฺจสฺโสสุํฯ อายสฺมา สาริปุตฺโต เอตทโวจ –

‘‘ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก อกุสลญฺจ ปชานาติ, อกุสลมูลญฺจ ปชานาติ, กุสลญฺจ ปชานาติ, กุสลมูลญฺจ ปชานาติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํฯ กตมํ ปนาวุโส, อกุสลํ, กตมํ อกุสลมูลํ, กตมํ กุสลํ, กตมํ กุสลมูลํ? ปาณาติปาโต โข, อาวุโส, อกุสลํ, อทินฺนาทานํ อกุสลํ, กาเมสุมิจฺฉาจาโร อกุสลํ, มุสาวาโท อกุสลํ, ปิสุณา วาจา [ปิสุณวาจา (ก.)] อกุสลํ, ผรุสา วาจา [ผรุสวาจา (ก.)] อกุสลํ, สมฺผปฺปลาโป อกุสลํ, อภิชฺฌา อกุสลํ, พฺยาปาโท อกุสลํ, มิจฺฉาทิฏฺฐิ อกุสลํ – อิทํ วุจฺจตาวุโส อกุสลํฯ กตมญฺจาวุโส, อกุสลมูลํ? โลโภ อกุสลมูลํ, โทโส อกุสลมูลํ, โมโห อกุสลมูลํ – อิทํ วุจฺจตาวุโส, อกุสลมูลํฯ

‘‘กตมญฺจาวุโส , กุสลํ? ปาณาติปาตา เวรมณี กุสลํ, อทินฺนาทานา เวรมณี กุสลํ, กาเมสุมิจฺฉาจารา เวรมณี กุสลํ, มุสาวาทา เวรมณี กุสลํ, ปิสุณาย วาจาย เวรมณี กุสลํ, ผรุสาย วาจาย เวรมณี กุสลํ, สมฺผปฺปลาปา เวรมณี กุสลํ, อนภิชฺฌา กุสลํ, อพฺยาปาโท กุสลํ, สมฺมาทิฏฺฐิ กุสลํ – อิทํ วุจฺจตาวุโส, กุสลํฯ กตมญฺจาวุโส, กุสลมูลํ? อโลโภ กุสลมูลํ, อโทโส กุสลมูลํ, อโมโห กุสลมูลํ – อิทํ วุจฺจตาวุโส, กุสลมูลํฯ

‘‘ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก เอวํ อกุสลํ ปชานาติ, เอวํ อกุสลมูลํ ปชานาติ, เอวํ กุสลํ ปชานาติ, เอวํ กุสลมูลํ ปชานาติ, โส สพฺพโส ราคานุสยํ ปหาย, ปฏิฆานุสยํ ปฏิวิโนเทตฺวา, ‘อสฺมี’ติ ทิฏฺฐิมานานุสยํ สมูหนิตฺวา, อวิชฺชํ ปหาย วิชฺชํ อุปฺปาเทตฺวา, ทิฏฺเฐวธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติฯ

[90] ‘‘สาธาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ อุตฺตริ [อุตฺตริํ (สี. สฺยา. ปี.)] ปญฺหํ อปุจฺฉุํ [อปุจฺฉิํสุ (สฺยา.)] – ‘‘สิยา ปนาวุโส, อญฺโญปิ ปริยาโย ยถา อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติ?

‘‘สิยา, อาวุโสฯ ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก อาหารญฺจ ปชานาติ, อาหารสมุทยญฺจ ปชานาติ, อาหารนิโรธญฺจ ปชานาติ, อาหารนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํฯ กตโม ปนาวุโส, อาหาโร, กตโม อาหารสมุทโย, กตโม อาหารนิโรโธ, กตมา อาหารนิโรธคามินี ปฏิปทา? จตฺตาโรเม, อาวุโส, อาหารา ภูตานํ วา สตฺตานํ ฐิติยา, สมฺภเวสีนํ วา อนุคฺคหายฯ

กตเม จตฺตาโร? กพฬีกาโร อาหาโร โอฬาริโก วา สุขุโม วา, ผสฺโส ทุติโย, มโนสญฺเจตนา ตติยา, วิญฺญาณํ จตุตฺถํฯ ตณฺหาสมุทยา อาหารสมุทโย, ตณฺหานิโรธา อาหารนิโรโธ, อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค อาหารนิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต , สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ’ฯ

‘‘ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก เอวํ อาหารํ ปชานาติ, เอวํ อาหารสมุทยํ ปชานาติ, เอวํ อาหารนิโรธํ ปชานาติ, เอวํ อาหารนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ, โส สพฺพโส ราคานุสยํ ปหาย, ปฏิฆานุสยํ ปฏิวิโนเทตฺวา, ‘อสฺมี’ติ ทิฏฺฐิมานานุสยํ สมูหนิตฺวา, อวิชฺชํ ปหาย วิชฺชํ อุปฺปาเทตฺวา, ทิฏฺเฐวธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติฯ

[91] ‘‘สาธาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ อุตฺตริ ปญฺหํ อปุจฺฉุํ – ‘‘สิยา ปนาวุโส, อญฺโญปิ ปริยาโย ยถา อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติ?

‘‘สิยา, อาวุโสฯ ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก ทุกฺขญฺจ ปชานาติ, ทุกฺขสมุทยญฺจ ปชานาติ, ทุกฺขนิโรธญฺจ ปชานาติ, ทุกฺขนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํฯ กตมํ ปนาวุโส, ทุกฺขํ, กตโม ทุกฺขสมุทโย, กตโม ทุกฺขนิโรโธ, กตมา ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา? ชาติปิ ทุกฺขา, ชราปิ ทุกฺขา, มรณมฺปิ ทุกฺขํ, โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาปิ ทุกฺขา, อปฺปิเยหิ สมฺปโยโคปิ ทุกฺโข, ปิเยหิ วิปฺปโยโคปิ ทุกฺโข, ยมฺปิจฺฉํ น ลภติ ตมฺปิ ทุกฺขํ, สํขิตฺเตน ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา [ปญฺจุปาทานกฺขนฺธาปิ (ก.)] ทุกฺขา – อิทํ วุจฺจตาวุโส, ทุกฺขํฯ

กตโม จาวุโส, ทุกฺขสมุทโย? ยายํ ตณฺหา โปโนพฺภวิกา นนฺทีราคสหคตา [โปโนภวิกา (สี. ปี.)] ตตฺรตตฺราภินนฺทินี [นนฺทิราคสหคตา (สี. ปี.)], เสยฺยถิทํ, กามตณฺหา ภวตณฺหา วิภวตณฺหา – อยํ วุจฺจตาวุโส, ทุกฺขสมุทโยฯ กตโม จาวุโส, ทุกฺขนิโรโธ? โย ตสฺสาเยว ตณฺหาย อเสสวิราคนิโรโธ จาโค ปฏินิสฺสคฺโค มุตฺติ อนาลโย – อยํ วุจฺจตาวุโส, ทุกฺขนิโรโธฯ กตมา จาวุโส, ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา? อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค, เสยฺยถิทํ, สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิ – อยํ วุจฺจตาวุโส, ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทาฯ

‘‘ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก เอวํ ทุกฺขํ ปชานาติ, เอวํ ทุกฺขสมุทยํ ปชานาติ, เอวํ ทุกฺขนิโรธํ ปชานาติ, เอวํ ทุกฺขนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ, โส สพฺพโส ราคานุสยํ ปหาย, ปฏิฆานุสยํ ปฏิวิโนเทตฺวา, ‘อสฺมี’ติ ทิฏฺฐิมานานุสยํ สมูหนิตฺวา, อวิชฺชํ ปหาย วิชฺชํ อุปฺปาเทตฺวา, ทิฏฺเฐวธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติฯ

[92] ‘‘สาธาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ อุตฺตริ ปญฺหํ อปุจฺฉุํ – ‘‘สิยา ปนาวุโส, อญฺโญปิ ปริยาโย ยถา อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติ?

‘‘สิยา, อาวุโสฯ ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก ชรามรณญฺจ ปชานาติ, ชรามรณสมุทยญฺจ ปชานาติ, ชรามรณนิโรธญฺจ ปชานาติ, ชรามรณนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํฯ กตมํ ปนาวุโส, ชรามรณํ, กตโม ชรามรณสมุทโย, กตโม ชรามรณนิโรโธ, กตมา ชรามรณนิโรธคามินี ปฏิปทา? ยา เตสํ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหิ ตมฺหิ สตฺตนิกาเย ชรา ชีรณตา ขณฺฑิจฺจํ ปาลิจฺจํ วลิตฺตจตา อายุโน สํหานิ อินฺทฺริยานํ ปริปาโก – อยํ วุจฺจตาวุโส, ชราฯ

กตมญฺจาวุโส, มรณํ? ยา [ยํ (ปี. ก.), สติปฏฺฐานสุตฺเตปิ] เตสํ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหา ตมฺหา สตฺตนิกายา จุติ จวนตา เภโท อนฺตรธานํ มจฺจุ มรณํ กาลํกิริยา ขนฺธานํ เภโท, กเฬวรสฺส นิกฺเขโป, ชีวิตินฺทฺริยสฺสุปจฺเฉโท – อิทํ วุจฺจตาวุโส, มรณํฯ อิติ อยญฺจ ชรา อิทญฺจ มรณํ – อิทํ วุจฺจตาวุโส, ชรามรณํฯ ชาติสมุทยา ชรามรณสมุทโย, ชาตินิโรธา ชรามรณนิโรโธ, อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ชรามรณนิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก เอวํ ชรามรณํ ปชานาติ, เอวํ ชรามรณสมุทํ ปชานาติ, เอวํ ชรามรณนิโรธํ ปชานาติ, เอวํ ชรามรณนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ, โส สพฺพโส ราคานุสยํ ปหาย…เป.… ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติฯ

[93] ‘‘สาธาวุโส’’ติ โข…เป.… อปุจฺฉุํ – สิยา ปนาวุโส…เป.… ‘‘สิยา, อาวุโสฯ ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก ชาติญฺจ ปชานาติ, ชาติสมุทยญฺจ ปชานาติ, ชาตินิโรธญฺจ ปชานาติ, ชาตินิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํฯ กตมา ปนาวุโส, ชาติ, กตโม ชาติสมุทโย, กตโม ชาตินิโรโธ, กตมา ชาตินิโรธคามินี ปฏิปทา? ยา เตสํ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหิ ตมฺหิ สตฺตนิกาเย ชาติ สญฺชาติ โอกฺกนฺติ อภินิพฺพตฺติ ขนฺธานํ ปาตุภาโว, อายตนานํ ปฏิลาโภ – อยํ วุจฺจตาวุโส, ชาติฯ ภวสมุทยา ชาติสมุทโย, ภวนิโรธา ชาตินิโรโธ, อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ชาตินิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก เอวํ ชาติํ ปชานาติ, เอวํ ชาติสมุทยํ ปชานาติ, เอวํ ชาตินิโรธํ ปชานาติ, เอวํ ชาตินิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ, โส สพฺพโส ราคานุสยํ ปหาย…เป.… ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติฯ

[94] ‘‘สาธาวุโส’’ติ โข…เป.… อปุจฺฉุํ – สิยา ปนาวุโส…เป.… ‘‘สิยา, อาวุโสฯ ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก ภวญฺจ ปชานาติ, ภวสมุทยญฺจ ปชานาติ, ภวนิโรธญฺจ ปชานาติ, ภวนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํฯ กตโม ปนาวุโส, ภโว, กตโม ภวสมุทโย, กตโม ภวนิโรโธ, กตมา ภวนิโรธคามินี ปฏิปทา? ตโยเม, อาวุโส, ภวา – กามภโว, รูปภโว, อรูปภโวฯ อุปาทานสมุทยา ภวสมุทโย, อุปาทานนิโรธา ภวนิโรโธ, อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภวนิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก เอวํ ภวํ ปชานาติ, เอวํ ภวสมุทยํ ปชานาติ, เอวํ ภวนิโรธํ ปชานาติ, เอวํ ภวนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ, โส สพฺพโส ราคานุสยํ ปหาย…เป.… ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติฯ

[95] ‘‘สาธาวุโส’’ติ โข…เป.… อปุจฺฉุํ – สิยา ปนาวุโส…เป.… ‘‘สิยา, อาวุโสฯ ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก อุปาทานญฺจ ปชานาติ, อุปาทานสมุทยญฺจ ปชานาติ, อุปาทานนิโรธญฺจ ปชานาติ, อุปาทานนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํฯ กตมํ ปนาวุโส, อุปาทานํ, กตโม อุปาทานสมุทโย, กตโม อุปาทานนิโรโธ, กตมา อุปาทานนิโรธคามินี ปฏิปทา? จตฺตาริมานิ, อาวุโส, อุปาทานานิ – กามุปาทานํ, ทิฏฺฐุปาทานํ, สีลพฺพตุปาทานํ, อตฺตวาทุปาทานํฯ

ตณฺหาสมุทยา อุปาทานสมุทโย, ตณฺหานิโรธา อุปาทานนิโรโธ, อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค อุปาทานนิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก เอวํ อุปาทานํ ปชานาติ, เอวํ อุปาทานสมุทยํ ปชานาติ, เอวํ อุปาทานนิโรธํ ปชานาติ, เอวํ อุปาทานนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ, โส สพฺพโส ราคานุสยํ ปหาย…เป.… ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติฯ

[96] ‘‘สาธาวุโส’’ติ โข…เป.… อปุจฺฉุํ – สิยา ปนาวุโส…เป.… ‘‘สิยา, อาวุโสฯ ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก ตณฺหญฺจ ปชานาติ, ตณฺหาสมุทยญฺจ ปชานาติ, ตณฺหานิโรธญฺจ ปชานาติ, ตณฺหานิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํฯ กตมา ปนาวุโส, ตณฺหา, กตโม ตณฺหาสมุทโย, กตโม ตณฺหานิโรโธ, กตมา ตณฺหานิโรธคามินี ปฏิปทา? ฉยิเม, อาวุโส, ตณฺหากายา – รูปตณฺหา, สทฺทตณฺหา, คนฺธตณฺหา, รสตณฺหา, โผฏฺฐพฺพตณฺหา, ธมฺมตณฺหาฯ เวทนาสมุทยา ตณฺหาสมุทโย, เวทนานิโรธา ตณฺหานิโรโธ, อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ตณฺหานิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก เอวํ ตณฺหํ ปชานาติ, เอวํ ตณฺหาสมุทยํ ปชานาติ, เอวํ ตณฺหานิโรธํ ปชานาติ, เอวํ ตณฺหานิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ, โส สพฺพโส ราคานุสยํ ปหาย…เป.… ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติฯ

[97] ‘‘สาธาวุโส’’ติ โข…เป.… อปุจฺฉุํ – สิยา ปนาวุโส…เป.… ‘‘สิยา, อาวุโสฯ

ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก เวทนญฺจ ปชานาติ, เวทนาสมุทยญฺจ ปชานาติ, เวทนานิโรธญฺจ ปชานาติ, เวทนานิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํฯ กตมา ปนาวุโส, เวทนา, กตโม เวทนาสมุทโย, กตโม เวทนานิโรโธ, กตมา เวทนานิโรธคามินี ปฏิปทา? ฉยิเม, อาวุโส, เวทนากายา – จกฺขุสมฺผสฺสชา เวทนา, โสตสมฺผสฺสชา เวทนา, ฆานสมฺผสฺสชา เวทนา, ชิวฺหาสมฺผสฺสชา เวทนา, กายสมฺผสฺสชา เวทนา, มโนสมฺผสฺสชา เวทนาฯ ผสฺสสมุทยา เวทนาสมุทโย, ผสฺสนิโรธา เวทนานิโรโธ, อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค เวทนานิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก เอวํ เวทนํ ปชานาติ, เอวํ เวทนาสมุทยํ ปชานาติ, เอวํ เวทนานิโรธํ ปชานาติ, เอวํ เวทนานิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ, โส สพฺพโส ราคานุสยํ ปหาย…เป.… ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติฯ

[98] ‘‘สาธาวุโส’’ติ โข…เป.… อปุจฺฉุํ – สิยา ปนาวุโส…เป.… ‘‘สิยา, อาวุโสฯ ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก ผสฺสญฺจ ปชานาติ, ผสฺสสมุทยญฺจ ปชานาติ, ผสฺสนิโรธญฺจ ปชานาติ, ผสฺสนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํฯ กตโม ปนาวุโส, ผสฺโส, กตโม ผสฺสสมุทโย, กตโม ผสฺสนิโรโธ, กตมา ผสฺสนิโรธคามินี ปฏิปทา? ฉยิเม, อาวุโส, ผสฺสกายา – จกฺขุสมฺผสฺโส, โสตสมฺผสฺโส , ฆานสมฺผสฺโส, ชิวฺหาสมฺผสฺโส, กายสมฺผสฺโส, มโนสมฺผสฺโสฯ สฬายตนสมุทยา ผสฺสสมุทโย, สฬายตนนิโรธา ผสฺสนิโรโธ, อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ผสฺสนิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก เอวํ ผสฺสํ ปชานาติ, เอวํ ผสฺสสมุทยํ ปชานาติ, เอวํ ผสฺสนิโรธํ ปชานาติ, เอวํ ผสฺสนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ, โส สพฺพโส ราคานุสยํ ปหาย…เป.… ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติฯ

[99] ‘‘สาธาวุโส’’ติ โข…เป.… อปุจฺฉุํ – สิยา ปนาวุโส…เป.… ‘‘สิยา, อาวุโสฯ ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก สฬายตนญฺจ ปชานาติ, สฬายตนสมุทยญฺจ ปชานาติ, สฬายตนนิโรธญฺจ ปชานาติ, สฬายตนนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํฯ กตมํ ปนาวุโส, สฬายตนํ, กตโม สฬายตนสมุทโย, กตโม สฬายตนนิโรโธ, กตมา สฬายตนนิโรธคามินี ปฏิปทา ? ฉยิมานิ, อาวุโส, อายตนานิ – จกฺขายตนํ, โสตายตนํ, ฆานายตนํ, ชิวฺหายตนํ, กายายตนํ, มนายตนํฯ นามรูปสมุทยา สฬายตนสมุทโย, นามรูปนิโรธา สฬายตนนิโรโธ, อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค สฬายตนนิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก เอวํ สฬายตนํ ปชานาติ, เอวํ สฬายตนสมุทยํ ปชานาติ, เอวํ สฬายตนนิโรธํ ปชานาติ , เอวํ สฬายตนนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ, โส สพฺพโส ราคานุสยํ ปหาย…เป… ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติฯ

[100] ‘‘สาธาวุโส’’ติ โข…เป.… อปุจฺฉุํ – สิยา ปนาวุโส…เป.… ‘‘สิยา, อาวุโสฯ ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก นามรูปญฺจ ปชานาติ, นามรูปสมุทยญฺจ ปชานาติ, นามรูปนิโรธญฺจ ปชานาติ, นามรูปนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํฯ

กตมํ ปนาวุโส, นามรูปํ, กตโม นามรูปสมุทโย, กตโม นามรูปนิโรโธ, กตมา นามรูปนิโรธคามินี ปฏิปทา? เวทนา, สญฺญา, เจตนา, ผสฺโส, มนสิกาโร – อิทํ วุจฺจตาวุโส, นามํ; จตฺตาริ จ มหาภูตานิ, จตุนฺนญฺจ มหาภูตานํ อุปาทายรูปํ – อิทํ วุจฺจตาวุโส, รูปํฯ อิติ อิทญฺจ นามํ อิทญฺจ รูปํ – อิทํ วุจฺจตาวุโส, นามรูปํฯ วิญฺญาณสมุทยา นามรูปสมุทโย, วิญฺญาณนิโรธา นามรูปนิโรโธ, อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค นามรูปนิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก เอวํ นามรูปํ ปชานาติ, เอวํ นามรูปสมุทยํ ปชานาติ, เอวํ นามรูปนิโรธํ ปชานาติ, เอวํ นามรูปนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ, โส สพฺพโส ราคานุสยํ ปหาย…เป.… ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติฯ

[101] ‘‘สาธาวุโส’’ติ โข…เป.… อปุจฺฉุํ – สิยา ปนาวุโส…เป.… ‘‘สิยา, อาวุโสฯ ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก วิญฺญาณญฺจ ปชานาติ, วิญฺญาณสมุทยญฺจ ปชานาติ, วิญฺญาณนิโรธญฺจ ปชานาติ, วิญฺญาณนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํฯ กตมํ ปนาวุโส, วิญฺญาณํ, กตโม วิญฺญาณสมุทโย, กตโม วิญฺญาณนิโรโธ, กตมา วิญฺญาณนิโรธคามินี ปฏิปทา? ฉยิเม, อาวุโส, วิญฺญาณกายา – จกฺขุวิญฺญาณํ, โสตวิญฺญาณํ, ฆานวิญฺญาณํ, ชิวฺหาวิญฺญาณํ, กายวิญฺญาณํ, มโนวิญฺญาณํฯ สงฺขารสมุทยา วิญฺญาณสมุทโย, สงฺขารนิโรธา วิญฺญาณนิโรโธ, อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค วิญฺญาณนิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก เอวํ วิญฺญาณํ ปชานาติ, เอวํ วิญฺญาณสมุทยํ ปชานาติ, เอวํ วิญฺญาณนิโรธํ ปชานาติ, เอวํ วิญฺญาณนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ , โส สพฺพโส ราคานุสยํ ปหาย…เป.… ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติฯ

[102] ‘‘สาธาวุโส’’ติ โข…เป.… อปุจฺฉุํ – สิยา ปนาวุโส…เป.… ‘‘สิยา, อาวุโสฯ ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก สงฺขาเร จ ปชานาติ, สงฺขารสมุทยญฺจ ปชานาติ, สงฺขารนิโรธญฺจ ปชานาติ, สงฺขารนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํฯ กตเม ปนาวุโส, สงฺขารา, กตโม สงฺขารสมุทโย, กตโม สงฺขารนิโรโธ, กตมา สงฺขารนิโรธคามินี ปฏิปทา? ตโยเม, อาวุโส, สงฺขารา – กายสงฺขาโร, วจีสงฺขาโร, จิตฺตสงฺขาโรฯ อวิชฺชาสมุทยา สงฺขารสมุทโย, อวิชฺชานิโรธา สงฺขารนิโรโธ, อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค สงฺขารนิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก เอวํ สงฺขาเร ปชานาติ, เอวํ สงฺขารสมุทยํ ปชานาติ, เอวํ สงฺขารนิโรธํ ปชานาติ, เอวํ สงฺขารนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ, โส สพฺพโส ราคานุสยํ ปหาย, ปฏิฆานุสยํ ปฏิวิโนเทตฺวา, ‘อสฺมี’ติ ทิฏฺฐิมานานุสยํ สมูหนิตฺวา, อวิชฺชํ ปหาย วิชฺชํ อุปฺปาเทตฺวา, ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติฯ

[103] ‘‘สาธาวุโส’’ติ โข…เป.… อปุจฺฉุํ – สิยา ปนาวุโส…เป.… ‘‘สิยา, อาวุโสฯ ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก อวิชฺชญฺจ ปชานาติ, อวิชฺชาสมุทยญฺจ ปชานาติ, อวิชฺชานิโรธญฺจ ปชานาติ, อวิชฺชานิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํฯ กตมา ปนาวุโส, อวิชฺชา, กตโม อวิชฺชาสมุทโย, กตโม อวิชฺชานิโรโธ, กตมา อวิชฺชานิโรธคามินี ปฏิปทา? ยํ โข, อาวุโส, ทุกฺเข อญฺญาณํ, ทุกฺขสมุทเย อญฺญาณํ, ทุกฺขนิโรเธ อญฺญาณํ, ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อญฺญาณํ – อยํ วุจฺจตาวุโส, อวิชฺชาฯ อาสวสมุทยา อวิชฺชาสมุทโย, อาสวนิโรธา อวิชฺชานิโรโธ, อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค อวิชฺชานิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก เอวํ อวิชฺชํ ปชานาติ, เอวํ อวิชฺชาสมุทยํ ปชานาติ, เอวํ อวิชฺชานิโรธํ ปชานาติ, เอวํ อวิชฺชานิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ, โส สพฺพโส ราคานุสยํ ปหาย, ปฏิฆานุสยํ ปฏิวิโนเทตฺวา, ‘อสฺมี’ติ ทิฏฺฐิมานานุสยํ สมูหนิตฺวา, อวิชฺชํ ปหาย วิชฺชํ อุปฺปาเทตฺวา, ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติฯ

[104] ‘‘สาธาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ อุตฺตริ ปญฺหํ อปุจฺฉุํ – ‘‘สิยา ปนาวุโส, อญฺโญปิ ปริยาโย ยถา อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติ?

‘‘สิยา, อาวุโสฯ ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก อาสวญฺจ ปชานาติ, อาสวสมุทยญฺจ ปชานาติ, อาสวนิโรธญฺจ ปชานาติ, อาสวนิโรธคามินิํ ปฏิปทญฺจ ปชานาติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํฯ กตโม ปนาวุโส, อาสโว, กตโม อาสวสมุทโย, กตโม อาสวนิโรโธ, กตมา อาสวนิโรธคามินี ปฏิปทาติ? ตโยเม, อาวุโส, อาสวา – กามาสโว, ภวาสโว, อวิชฺชาสโวฯ อวิชฺชาสมุทยา อาสวสมุทโย, อวิชฺชานิโรธา อาสวนิโรโธ, อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค อาสวนิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘ยโต โข, อาวุโส, อริยสาวโก เอวํ อาสวํ ปชานาติ, เอวํ อาสวสมุทยํ ปชานาติ, เอวํ อาสวนิโรธํ ปชานาติ, เอวํ อาสวนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ, โส สพฺพโส ราคานุสยํ ปหาย, ปฏิฆานุสยํ ปฏิวิโนเทตฺวา, ‘อสฺมี’ติ ทิฏฺฐิมานานุสยํ สมูหนิตฺวา, อวิชฺชํ ปหาย วิชฺชํ อุปฺปาเทตฺวา, ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ – เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ , อุชุคตาสฺส ทิฏฺฐิ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, อาคโต อิมํ สทฺธมฺม’’นฺติฯ

อิทมโวจายสฺมา สาริปุตฺโตฯ อตฺตมนา เต ภิกฺขู อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติฯ

สมฺมาทิฏฺฐิสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ นวมํฯ [อิโต ปรํ เกสุจิ โปตฺถเกสุ อิมาปิ คาถาโย§เอวํ ทิสฺสนฺติ –§ทุกฺขํ ชรามรณํ อุปาทานํ, สฬายตนํ นามรูปํฯ วิญฺญาณํ ยา สา ปเร, กตมา ปนาวุโส ปทานํฯ§กิํ ชาติ ตณฺหา จ เวทนา, อวิชฺชาย จตุกฺกนโยฯ จตฺตาริ ปเร กตมา, ปนาวุโส ปทานํ เกวลํฯ§อาหาโร จ ภโว ผสฺโส, สงฺขาโร อาสวปญฺจโมฯ ยาว ปญฺจ ปเร กตมา, ปนาวุโส ปทานํ กิํฯ§กตมนฺติ ฉพฺพิธา วุตฺตํ, กตมานิ จตุพฺพิธานิฯ กตโม ปญฺจวิโธ วุตฺโต, สพฺเพสํ เอกสงฺขานํ ปญฺจนยปทานิ จาติฯ ]

10. มหาสติปฏฺฐานสุตฺตํ

[105] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา กุรูสุ วิหรติ กมฺมาสธมฺมํ นาม กุรูนํ นิคโมฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ภิกฺขโว’’ติฯ ‘‘ภทนฺเต’’ติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –

อุทฺเทโส

[106] ‘‘เอกายโน อยํ, ภิกฺขเว, มคฺโค สตฺตานํ วิสุทฺธิยา, โสกปริเทวานํ [ปริทฺทวานํ (สี. ปี.)] สมติกฺกมาย, ทุกฺขโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมาย, ญายสฺส อธิคมาย, นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยาย, ยทิทํ จตฺตาโร สติปฏฺฐานาฯ

‘‘กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา, วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ; เวทนาสุ เวทนานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา, วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ; จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา, วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ; ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา, วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํฯ

อุทฺเทโส นิฏฺฐิโตฯ