6. ขุชฺชโสภิตตฺเถรคาถาวณฺณนา

เย จิตฺตกถี พหุสฺสุตาติ อายสฺมโต ขุชฺชโสภิตตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยํ กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ ภควนฺตํ มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธิํ คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ทสหิ คาถาหิ อภิตฺถวิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท ปาฏลิปุตฺตนคเร พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติ, ‘‘โสภิโต’’ติสฺส นามํ อโหสิฯ โถกํ ขุชฺชธาตุกตาย ปน ขุชฺชโสภิโตตฺเวว ปญฺญายิตฺถฯ โส วยปฺปตฺโต สตฺถริ ปรินิพฺพุเต อานนฺทตฺเถรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา ฉฬภิญฺโญ อโหสิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร 2.47.49-58) –

‘‘กกุธํ วิลสนฺตํว, เทวเทวํ นราสภํ;

รถิยํ ปฏิปชฺชนฺตํ, โก ทิสฺวา น ปสีทติฯ

‘‘ตมนฺธการํ นาเสตฺวา, สนฺตาเรตฺวา พหุํ ชนํ;

ญาณาโลเกน โชตนฺตํ, โก ทิสฺวา น ปสีทติฯ

‘‘วสีสตสหสฺเสหิ, นียนฺตํ โลกนายกํ;

อุทฺธรนฺตํ พหู สตฺเต, โก ทิสฺวา น ปสีทติฯ

‘‘อาหนนฺตํ ธมฺมเภริํ, มทฺทนฺตํ ติตฺถิเย คเณ;

สีหนาทํ วินทนฺตํ, โก ทิสฺวา น ปสีทติฯ

‘‘ยาวตา พฺรหฺมโลกโต, อาคนฺตฺวาน สพฺรหฺมกา;

ปุจฺฉนฺติ นิปุเณ ปญฺเห, โก ทิสฺวา น ปสีทติฯ

‘‘ยสฺสญฺชลิํ กริตฺวาน, อายาจนฺติ สเทวกา;

เตน ปุญฺญํ อนุโภนฺติ, โก ทิสฺวา น ปสีทติฯ

‘‘สพฺเพ ชนา สมาคนฺตฺวา, สมฺปวาเรนฺติ จกฺขุมํ;

น วิกมฺปติ อชฺฌิฏฺโฐ, โก ทิสฺวา น ปสีทติฯ

‘‘นครํ ปวิสโต ยสฺส, รวนฺติ เภริโย พหู;

วินทนฺติ คชา มตฺตา, โก ทิสฺวา น ปสีทติฯ

‘‘วีถิยา คจฺฉโต ยสฺส, สพฺพาภา โชตเต สทา;

อพฺภุนฺนตา สมา โหนฺติ, โก ทิสฺวา น ปสีทติฯ

‘‘พฺยาหรนฺตสฺส พุทฺธสฺส, จกฺกวาฬมฺปิ สุยฺยติ;

สพฺเพ สตฺเต วิญฺญาเปติ, โก ทิสฺวา น ปสีทติฯ

‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, ยํ พุทฺธมภิกิตฺตยิํ;

ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, กิตฺตนาย อิทํ ผลํฯ

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ