9. สนฺธิตตฺเถรคาถาวณฺณนา

อสฺสตฺเถ หริโตภาเสติ อายสฺมโต สนฺธิตตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต อิโต เอกติํเส กปฺเป สิขิสฺส ภควโต กาเล เอโก โคปาลโก อโหสิฯ โส สตฺถริ ปรินิพฺพุเต อญฺญตรํ เถรํ อุปสงฺกมิตฺวา ตสฺส สนฺติเก พุทฺธคุณปฏิสํยุตฺตํ ธมฺมํ สุตฺวา ปสนฺนมานโส ‘‘กุหิํ ภควา’’ติ ปุจฺฉิตฺวา ปรินิพฺพุตภาวํ สุตฺวา ‘‘เอวํ มหานุภาวา พุทฺธาปิ นาม อนิจฺจตาวสํ คจฺฉนฺติ, อโห สงฺขารา อทฺธุวา’’ติ อนิจฺจสญฺญํ ปฏิลภิฯ ตํ เถโร โพธิปูชาย อุสฺสาเหสิฯ โส กาเลน กาลํ โพธิรุกฺขสมีปํ คนฺตฺวา วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา พุทฺธคุเณ อนุสฺสรนฺโต โพธิํ วนฺทติฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท โกสลรฏฺเฐ อิพฺภกุเล นิพฺพตฺติตฺวา สนฺธิโตติ ลทฺธนาโม วยปฺปตฺโต อนิจฺจตาปฏิสํยุตฺตํ ธมฺมกถํ สุตฺวา สํเวคชาโต ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา ญาณสฺส ปริปากํ คตตฺตา นจิรสฺเสว ฉฬภิญฺโญ อโหสิฯ โส อตฺตโน ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรนฺโต สิขิสฺส ภควโต กาเล โพธิวนฺทนํ พุทฺธานุสฺสติํ อนิจฺจสญฺญาปฏิลาภญฺจ อนุสฺสริตฺวา ตทุปนิสฺสเยน อตฺตโน วิเสสาธิคมํ ปกาเสนฺโต –

[217]

‘‘อสฺสตฺเถ หริโตภาเส, สํวิรูฬฺหมฺหิ ปาทเป;

เอกํ พุทฺธคตํ สญฺญํ, อลภิตฺถํ ปติสฺสโตฯ

[218]

‘‘เอกติํเส อิโต กปฺเป, ยํ สญฺญมลภิํ ตทา;

ตสฺสา สญฺญาย วาหสา, ปตฺโต เม อาสวกฺขโย’’ติฯ –

ทฺเว คาถา อภาสิฯ

ตตฺถ อสฺสตฺเถติ อสฺสตฺถฏฺฐานีเย, ยฺวายํ เอตรหิ อมฺหากํ ภควโต โพธิรุกฺโข อสฺสตฺโถ, เอตสฺส ฐาเน ตทา สิขิสฺส ภควโต โพธิรุกฺโข ปุณฺฑรีโก ฐิโตติ โส อสฺสตฺถฏฺฐานียตาย ‘‘อสฺสตฺเถ’’ติ วุตฺตํฯ สตฺตานํ อสฺสาสชนนโต วาฯ อปเร ปน ‘‘อสฺสตฺถรุกฺขมูเล นิสีทิตฺวา ตทา พุทฺธานุสฺสติยา ภาวิตตฺตา เถโร ‘อสฺสตฺเถ’ติ อโวจา’’ติ วทนฺติฯ หริโตภาเสติ หริเตหิ สารมณิวณฺเณหิ โอภาสมาเนฯ สํวิรูฬฺหมฺหีติ สุฏฺฐุ วิรูฬฺเห สุปฺปติฏฺฐิเต, สุฆนนิจิตปตฺตปลาสปลฺลเวหิ วิรูฬฺหสญฺฉนฺเนติ จ วทนฺติฯ ปาทเปติ รุกฺเขฯ