8. ภรตตฺเถรคาถาวณฺณนา

เอหิ , นนฺทก, คจฺฉามาติ อายสฺมโต ภรตตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยํ กิร อโนมทสฺสิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ มนุญฺญทสฺสนํ มุทุสุขสมฺผสฺสํ อุปาหนทฺวยํ คเหตฺวา คจฺฉนฺโต สตฺถารํ จงฺกมนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส อุปาหนา อุปนาเมตฺวา, ‘‘อภิรุหตุ ภควา อุปาหนา, ยํ มม อสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายา’’ติ อาหฯ อภิรุหิ ภควา ตสฺส อนุคฺคณฺหนตฺถํ อุปาหนาฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท จมฺปานคเร คหปติกุเล นิพฺพตฺติ, ภรโตติสฺส นามํ อโหสิฯ โส วิญฺญุตํ ปตฺโต โสณตฺเถรสฺส ปพฺพชิตภาวํ สุตฺวา ‘‘โสปิ นาม ปพฺพชี’’ติ สญฺชาตสํเวโค ปพฺพชิตฺวา กตปุพฺพกิจฺโจ วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺโต นจิรสฺเสว ฉฬภิญฺโญ อโหสิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร 2.48.71-89) –

‘‘อโนมทสฺสี ภควา, โลกเชฏฺโฐ นราสโภ;

ทิวาวิหารา นิกฺขมฺม, ปถมารุหิ จกฺขุมาฯ

‘‘ปานธิํ สุกตํ คยฺห, อทฺธานํ ปฏิปชฺชหํ;

ตตฺถทฺทสาสิํ สมฺพุทฺธํ, ปตฺติกํ จารุทสฺสนํฯ

‘‘สกํ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, นีหริตฺวาน ปานธิํ;

ปาทมูเล ฐเปตฺวาน, อิทํ วจนมพฺรวิํฯ

‘‘อภิรูห มหาวีร, สุคตินฺท วินายก;

อิโต ผลํ ลภิสฺสามิ, โส เม อตฺโถ สมิชฺฌตุฯ

‘‘อโนมทสฺสี ภควา, โลกเชฏฺโฐ นราสโภ;

ปานธิํ อภิรูหิตฺวา, อิทํ วจนมพฺรวิฯ

‘‘โย ปานธิํ เม อทาสิ, ปสนฺโน เสหิ ปาณิภิ;

ตมหํ กิตฺตยิสฺสามิ, สุณาถ มม ภาสโตฯ

‘‘พุทฺธสฺส คิรมญฺญาย, สพฺเพ เทวา สมาคตา;

อุทคฺคจิตฺตา สุมนา, เวทชาตา กตญฺชลีฯ