เมนู

5. วีตโสกตฺเถรคาถาวณฺณนา

เกเส เม โอลิขิสฺสนฺตีติอาทิกา อายสฺมโต วีตโสกตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต สิทฺธตฺถสฺส ภควโต กาเล พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา พฺราหฺมณานํ วิชฺชาสิปฺเปสุ นิปฺผตฺติํ คโต กาเม ปหาย อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา มหตา อิสิคเณน ปริวุโต อรญฺเญ วสนฺโต พุทฺธุปฺปาทํ สุตฺวา หฏฺฐตุฏฺโฐ ‘‘อุทุมฺพรปุปฺผสทิสา ทุลฺลภทสฺสนา พุทฺธา ภควนฺโต, อิทาเนว อุปคนฺตพฺพา’’ติ มหติยา ปริสาย สทฺธิํ สตฺถารํ ทฏฺฐุํ คจฺฉนฺโต ทิยฑฺฒโยชเน เสเส พฺยาธิโก หุตฺวา พุทฺธคตาย สญฺญาย กาลงฺกโต เทเวสุ อุปฺปชฺชิตฺวา อปราปรํ เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท อฏฺฐารสวสฺสาธิกานํ ทฺวินฺนํ วสฺสสตานํ มตฺถเก ธมฺมาโสกรญฺโญ กนิฏฺฐภาตา หุตฺวา นิพฺพตฺติ, ตสฺส วีตโสโกติ นาม อโหสิฯ โส วยปฺปตฺโต ขตฺติยกุมาเรหิ สิกฺขิตพฺพวิชฺชาสิปฺเปสุ นิปฺผตฺติํ คโต คิริทตฺตตฺเถรํ นิสฺสาย คิหิภูโต สุตฺตนฺตปิฏเก อภิธมฺมปิฏเก จ วิสารโท หุตฺวา เอกทิวสํ มสฺสุกมฺมสมเย กปฺปกสฺส หตฺถโต อาทาสํ คเหตฺวา กายํ โอโลเกนฺโต วลิตปลิตาทีนิ ทิสฺวา สญฺชาตสํเวโค วิปสฺสนาย จิตฺตํ โอตาเรตฺวา ภาวนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา ตสฺมิํเยว อาสเน โสตาปนฺโน หุตฺวา คิริทตฺตตฺเถรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา นจิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร 2.49.9-26) –

‘‘อชฺฌายโก มนฺตธโร, ติณฺณํ เวทาน ปารคู;

ลกฺขเณ อิติหาเส จ, สนิฆณฺฑุสเกฏุเภฯ

‘‘นทีโสตปฏิภาคา, สิสฺสา อายนฺติ เม ตทา;

เตสาหํ มนฺเต วาเจมิ, รตฺตินฺทิวมตนฺทิโตฯ

‘‘สิทฺธตฺโถ นาม สมฺพุทฺโธ, โลเก อุปฺปชฺชิ ตาวเท;

ตมนฺธการํ นาเสตฺวา, ญาณาโลกํ ปวตฺตยิฯ

‘‘มม อญฺญตโร สิสฺโส, สิสฺสานํ โส กเถสิ เม;

สุตฺวาน เต เอตมตฺถํ, อาโรเจสุํ มมํ ตทาฯ

‘‘พุทฺโธ โลเก สมุปฺปนฺโน, สพฺพญฺญู โลกนายโก;

ตสฺสานุวตฺตติ ชโน, ลาโภ อมฺหํ น วิชฺชติฯ

‘‘อธิจฺจุปฺปตฺติกา พุทฺธา, จกฺขุมนฺโต มหายสา;

ยํนูนาหํ พุทฺธเสฏฺฐํ, ปสฺเสยฺยํ โลกนายกํฯ