3. โสภิตตฺเถรคาถาวณฺณนา

สติมา ปญฺญวาติ อายสฺมโต โสภิตตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวตีนคเร กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ ปุพฺเพนิวาสญาณลาภีนํ ภิกฺขูนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา สยมฺปิ ตํ ฐานนฺตรํ อุทฺทิสฺส ปตฺถนํ กตฺวา ปุญฺญานิ กตฺวา สุคตีสุเยว สํสรนฺโต สุเมธสฺส ภควโต กาเล พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต พฺราหฺมณานํ วิชฺชาสิปฺเปสุ นิปฺผตฺติํ คนฺตฺวา เนกฺขมฺมาธิมุตฺโต ฆราวาสํ ปหาย ตาปสปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา หิมวนฺตสฺส สมีเป อรญฺญายตเน อสฺสมํ กาเรตฺวา วนมูลผลาผเลน ยาเปนฺโต พุทฺธุปฺปาทํ สุตฺวา สพฺพตฺถ เอกรตฺติวาเสเนว ภทฺทวตีนคเร สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ปสนฺนมานโส ‘‘ตุวํ สตฺถา จ เกตุ จา’’ติอาทีหิ ฉหิ คาถาหิ อภิตฺถวิ , สตฺถา จสฺส ภาวินิํ สมฺปตฺติํ ปกาเสสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติฯ โสภิโตติสฺส นามํ อกํสุฯ โส อปเรน สมเยน สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา ฉฬภิญฺโญ อโหสิฯ ปุพฺเพนิวาสญาเณ จิณฺณวสี จ อโหสิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร 2.49.46-74) –

‘‘ทกฺขิเณ หิมวนฺตสฺส, สุกโต อสฺสโม มม;

อุตฺตมตฺถํ คเวสนฺโต, วสามิ วิปิเน ตทาฯ

‘‘ลาภาลาเภน สนฺตุฏฺโฐ, มูเลน จ ผเลน จ;

อนฺเวสนฺโต อาจริยํ, วสามิ เอกโก อหํฯ

‘‘สุเมโธ นาม สมฺพุทฺโธ, โลเก อุปฺปชฺชิ ตาวเท;

จตุสจฺจํ ปกาเสติ, อุทฺธรนฺโต มหาชนํฯ

‘‘นาหํ สุโณมิ สมฺพุทฺธํ, นปิ เม โกจิ สํสติ;

อฏฺฐวสฺเส อติกฺกนฺเต, อสฺโสสิํ โลกนายกํฯ

‘‘อคฺคิทารุํ นีหริตฺวา, สมฺมชฺชิตฺวาน อสฺสมํ;

ขาริภารํ คเหตฺวาน, นิกฺขมิํ วิปินา อหํฯ

‘‘เอกรตฺติํ วสนฺโตหํ, คาเมสุ นิคเมสุ จ;

อนุปุพฺเพน จนฺทวติํ, ตทาหํ อุปสงฺกมิํฯ

‘‘ภควา ตมฺหิ สมเย, สุเมโธ โลกนายโก;

อุทฺธรนฺโต พหู สตฺเต, เทเสติ อมตํ ปทํฯ

‘‘ชนกายมติกฺกมฺม, วนฺทิตฺวา ชินสาครํ;

เอกํสํ อชินํ กตฺวา, สนฺถวิํ โลกนายกํฯ

‘‘ตุวํ สตฺถา จ เกตุ จ, ธโช ยูโป จ ปาณินํ;

ปรายโน ปติฏฺฐา จ, ทีโป จ ทฺวิปทุตฺตโมฯ

‘‘เนปุญฺโญ ทสฺสเน วีโร, ตาเรสิ ชนตํ ตุวํ;

นตฺถญฺโญ ตารโก โลเก, ตวุตฺตริตโร มุเนฯ