9. ฉนฺนตฺเถรคาถาวณฺณนา

สุตฺวาน ธมฺมํ มหโต มหารสนฺติ อายสฺมโต ฉนฺนตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ ปุญฺญํ อุปจินนฺโต สิทฺธตฺถสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ สิทฺธตฺถํ ภควนฺตํ อญฺญตรํ รุกฺขมูลํ อุปคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺโต มุทุสมฺผสฺสํ ปณฺณสนฺถรํ สนฺถริตฺวา อทาสิฯ ปุปฺเผหิ จ สมนฺตโต โอกิริตฺวา ปูชํ อกาสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา ปุนปิ อปราปรํ ปุญฺญานิ กตฺวา สุคตีสุเยว สํสรนฺโต อมฺหากํ ภควโต กาเล สุทฺโธทนมหาราชสฺส เคเห ทาสิยา กุจฺฉิมฺหิ นิพฺพตฺติ, ฉนฺโนติสฺส นามํ อโหสิ, โพธิสตฺเตน สหชาโตฯ โส สตฺถุ ญาติสมาคเม ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา ภควติ เปเมน, ‘‘อมฺหากํ พุทฺโธ, อมฺหากํ ธมฺโม’’ติ มมตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา สิเนหํ ฉินฺทิตุํ อสกฺโกนฺโต สมณธมฺมํ อกตฺวา สตฺถริ ปรินิพฺพุเต สตฺถารา อาณตฺตวิธินา กเตน พฺรหฺมทณฺเฑน สนฺตชฺชิโต สํเวคปฺปตฺโต หุตฺวา สิเนหํ ฉินฺทิตฺวา วิปสฺสนฺโต นจิเรเนว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร 1.10.45-50) –

‘‘สิทฺธตฺถสฺส ภควโต, อทาสิํ ปณฺณสนฺถรํ;

สมนฺตา อุปหารญฺจ, กุสุมํ โอกิริํ อหํฯ

‘‘ปาสาเทวํ คุณํ รมฺมํ, อนุโภมิ มหารหํ;

มหคฺฆานิ จ ปุปฺผานิ, สยเนภิสวนฺติ เมฯ

‘‘สยเนหํ ตุวฏฺฏามิ, วิจิตฺเต ปุปฺผสนฺถเต;

ปุปฺผวุฏฺฐิ จ สยเน, อภิวสฺสติ ตาวเทฯ

‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, อทาสิํ ปณฺณสนฺถรํ;

ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, สนฺถรสฺส อิทํ ผลํฯ

‘‘ติณสนฺถรกา นาม, สตฺเตเต จกฺกวตฺติโน;

อิโต เต ปญฺจเม กปฺเป, อุปฺปชฺชิํสุ ชนาธิปาฯ

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ