2. วชฺชิปุตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา

เอกกา มยํ อรญฺเญติ อายสฺมโต วชฺชิปุตฺตตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ ปุญฺญํ อุปจินนฺโต อิโต เอกนวุเต กปฺเป วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ วิปสฺสิํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส นาคปุปฺผเกสเรหิ ปูชํ อกาสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท อมจฺจกุเล นิพฺพตฺติ, วชฺชิปุตฺโตติสฺส นามํ อโหสิฯ โส ภควโต เวสาลิคมเน พุทฺธานุภาวํ ทิสฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา กตปุพฺพกิจฺโจ กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา เวสาลิยา อวิทูเร อญฺญตรสฺมิํ วนสณฺเฑ วิหรติฯ เตน จ สมเยน เวสาลิยํ อุสฺสโว อโหสิฯ ตตฺถ ตตฺถ นจฺจคีตวาทิตํ ปวตฺตติ, มหาชโน หฏฺฐตุฏฺโฐ อุสฺสวสมฺปตฺติํ ปจฺจนุโภติ, ตํ สุตฺวา โส ภิกฺขุ อโยนิโส อุมฺมุชฺชนฺโต วิเวกํ วชฺชมาโน กมฺมฏฺฐานํ วิสฺสชฺเชตฺวา อตฺตโน อนภิรติํ ปกาเสนฺโต –

‘‘เอกกา มยํ อรญฺเญ วิหราม, อปวิทฺธํว วนสฺมิํ ทารุกํ;

เอตาทิสิกาย รตฺติยา, โก สุ นาม อมฺเหหิ ปาปิโย’’ติฯ – คาถมาห;

ตํ สุตฺวา วนสณฺเฑ อธิวตฺถา เทวตา ตํ ภิกฺขุํ อนุกมฺปมานา ‘‘ยทิปิ, ตฺวํ ภิกฺขุ, อรญฺญวาสํ หีเฬนฺโต วทสิ, วิเวกกามา ปน วิทฺทสุโน ตํ พหุ มญฺญนฺติเยวา’’ติ อิมมตฺถํ ทสฺเสนฺตี –

‘‘เอกโก ตฺวํ อรญฺเญ วิหรสิ, อปวิทฺธํว วนสฺมิํ ทารุกํ;

ตสฺส เต พหุกา ปิหยนฺติ, เนรยิกา วิย สคฺคคามิน’’นฺติฯ –