9. หาริตตฺเถรคาถาวณฺณนา

สมุนฺนมยมตฺตานนฺติ อายสฺมโต หาริตตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? โส กิร ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร หุตฺวา ตตฺถ ตตฺถ วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ ปุญฺญสมฺภารํ อุปจินนฺโต อิโต เอกติํเส กปฺเป สุทสฺสนํ นาม ปจฺเจกสมฺพุทฺธํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส กุฏชปุปฺเผหิ ปูชํ กตฺวา เตน ปุญฺญกมฺเมน สุคตีสุเยว ปริวตฺเตนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถินคเร พฺราหฺมณมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติฯ หาริโตติสฺส นามํ อโหสิฯ ตสฺส วยปฺปตฺตสฺส มาตาปิตโร กุลรูปาทีหิ อนุจฺฉวิกํ กุมาริกํ พฺราหฺมณธีตรํ อาเนสุํฯ โส ตาย สทฺธิํ โภคสุขํ อนุภวนฺโต เอกทิวสํ อตฺตโน ตสฺสา จ รูปสมฺปตฺติํ โอโลเกตฺวา ธมฺมตาย โจทิยมาโน ‘‘อีทิสํ นาม รูปํ นจิรสฺเสว ชราย มจฺจุนา จ อภิปฺปมทฺทียตี’’ติ สํเวคํ ปฏิลภิฯ กติปยทิวสาติกฺกเมเนว จสฺส ภริยํ กณฺหสปฺโป ฑํสิตฺวา มาเรสิฯ โส เตน ภิยฺโยโสมตฺตาย สญฺชาตสํเวโค สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ฆรพนฺธเน ฉินฺทิตฺวา ปพฺพชิฯ ตสฺส จ จริยานุกูลํ กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา วิหรนฺตสฺส กมฺมฏฺฐานํ น สมฺปชฺชติ, จิตฺตํ อุชุคตํ น โหติฯ โส คามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺโฐ อญฺญตรํ อุสุการํ อุสุทณฺฑํ ยนฺเต ปกฺขิปิตฺวา อุชุํ กโรนฺตํ ทิสฺวา ‘‘อิเม อเจตนมฺปิ นาม อุชุํ กโรนฺติ, กสฺมา อหํ จิตฺตํ อุชุํ น กริสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา ตโตว ปฏินิวตฺติตฺวา ทิวาฏฺฐาเน นิสินฺโน วิปสฺสนํ อารภิฯ อถสฺส ภควา อุปริ อากาเส นิสีทิตฺวา โอวาทํ เทนฺโต ‘‘สมุนฺนมยมตฺตาน’’นฺติ คาถํ อภาสิฯ อยเมว เถโร อตฺตานํ ปรํ วิย โอวทนฺโต อภาสีติ จ วทนฺติฯ

[29] ตตฺถ สมุนฺนมยนฺติ สมฺมา อุนฺนเมนฺโต, สมาปตฺติวเสน โกสชฺชปกฺเข ปติตุํ อทตฺวา ตโต อุทฺธรนฺโต วีริยสมตํ โยเชนฺโตติ อตฺโถฯ อตฺตานนฺติ จิตฺตํ, อถ วา สมุนฺนมยาติ โกสชฺชปกฺขโต สมุนฺนเมหิฯ ม-กาโร ปทสนฺธิกโรฯ หีนวีริยตาย ตว จิตฺตํ กมฺมฏฺฐานวีถิํ นปฺปฏิปชฺชติ เจ, ตํ วีริยารมฺภวเสน สมฺมา อุนฺนเมหิ, อโนนตํ อนปนตํ กโรหีติ อธิปฺปาโยฯ เอวํ ปน กโรนฺโต อุสุกาโรว เตชนํฯ จิตฺตํ อุชุํ กริตฺวาน, อวิชฺชํ ภินฺท หาริตาติฯ