6. ปญฺจปุตฺตขาทกเปติวตฺถุวณฺณนา

นคฺคา ทุพฺพณฺณรูปาสีติ อิทํ สตฺถริ สาวตฺถิยํ วิหรนฺเต ปญฺจปุตฺตขาทกเปติํ อารพฺภ วุตฺตํฯ สาวตฺถิยา กิร อวิทูเร คามเก อญฺญตรสฺส กุฏุมฺพิกสฺส ภริยา วญฺฌา อโหสิฯ ตสฺส ญาตกา เอตทโวจุํ – ‘‘ตว ปชาปติ วญฺฌา, อญฺญํ เต กญฺญํ อาเนมา’’ติฯ โส ตสฺโส ภริยาย สิเนเหน น อิจฺฉิฯ อถสฺส ภริยา ตํ ปวตฺติํ สุตฺวา สามิกํ เอวมาห – ‘‘สามิ, อหํ วญฺฌา, อญฺญา กญฺญา อาเนตพฺพา, มา เต กุลวํโส อุปจฺฉิชฺชี’’ติฯ โส ตาย นิปฺปีฬิยมาโน อญฺญํ กญฺญํ อาเนสิฯ สา อปเรน สมเยน คพฺภินี อโหสิฯ วญฺฌิตฺถี – ‘‘อยํ ปุตฺตํ ลภิตฺวา อิมสฺส เคหสฺส อิสฺสรา ภวิสฺสตี’’ติ อิสฺสาปกตา ตสฺสา คพฺภปาตนูปายํ ปริเยสนฺตี อญฺญตรํ ปริพฺพาชิกํ อนฺนปานาทีหิ สงฺคณฺหิตฺวา ตาย ตสฺสา คพฺภปาตนํ ทาเปสิฯ สา คพฺเภ ปติเต อตฺตโน มาตุยา อาโรเจสิ, มาตา อตฺตโน ญาตเก สโมธาเนตฺวา ตมตฺถํ นิเวเทสิฯ เต วญฺฌิตฺถิํ เอตทโวจุํ – ‘‘ตยา อิมิสฺสา คพฺโภ ปาติโต’’ติ? ‘‘นาหํ ปาเตมี’’ติฯ ‘‘สเจ ตยา คพฺโภ น ปาติโต, สปถํ กโรหี’’ติ ฯ ‘‘สเจ มยา คพฺโภ ปาติโต, ทุคฺคติปรายณา ขุปฺปิปาสาภิภูตา สายํ ปาตํ ปญฺจ ปญฺจ ปุตฺเต วิชายิตฺวา ขาทิตฺวา ติตฺติํ น คจฺเฉยฺยํ, นิจฺจํ ทุคฺคนฺธา มกฺขิกาปริกิณฺณา จ ภเวยฺย’’นฺติ มุสา วตฺวา สปถํ อกาสิฯ สา นจิรสฺเสว กาลํ กตฺวา ตสฺเสว คามสฺส อวิทูเร ทุพฺพณฺณรูปา เปตี หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ

ตทา ชนปเท วุตฺถวสฺสา อฏฺฐ เถรา สตฺถุ ทสฺสนตฺถํ สาวตฺถิํ อาคจฺฉนฺตา ตสฺส คามสฺส อวิทูเร ฉายูทกสมฺปนฺเน อรญฺญฏฺฐาเน วาสํ อุปคจฺฉิํสุฯ อถ สา เปตี เถรานํ อตฺตานํ ทสฺเสสิฯ เตสุ สงฺฆตฺเถโร ตํ เปติํ –

[26]

‘‘นคฺคา ทุพฺพณฺณรูปาสิ, ทุคฺคนฺธา ปูติ วายสิ;

มกฺขิกาหิ ปริกิณฺณา, กา นุ ตฺวํ อิธ ติฏฺฐสี’’ติฯ –

คาถาย ปฏิปุจฺฉิฯ ตตฺถ นคฺคาติ นิจฺโจฬาฯ ทุพฺพณฺณรูปาสีติ ณวิรูปา อติวิย พีภจฺฉรูเปน สมนฺนาคตา อสิฯ ทุคฺคนฺธาติ อนิฏฺฐคนฺธาฯ ปูติ วายสีติ สรีรโต กุณปคนฺธํ วายสิฯ มกฺขิกาหิ ปริกิณฺณาติ นีลมกฺขิกาหิ สมนฺตโต อากิณฺณาฯ กา นุ ตฺวํ อิธ ติฏฺฐสีติ กา นาม เอวรูปา อิมสฺมิํ ฐาเน ติฏฺฐสิ, อิโต จิโต จ วิจรสีติ อตฺโถฯ

อถ สา เปตี มหาเถเรน เอวํ ปุฏฺฐา อตฺตานํ ปกาเสนฺตี สตฺตานํ สํเวคํ ชเนนฺตี –

[27]