13. อกฺขรุกฺขเปตวตฺถุวณฺณนา

ยํ ททาติ น ตํ โหตีติ อิทํ อกฺขทายกเปตวตฺถุฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควติ สาวตฺถิยํ วิหรนฺเต อญฺญตโร สาวตฺถิวาสี อุปาสโก สกเฏหิ ภณฺฑสฺส ปูเรตฺวา วณิชฺชาย วิเทสํ คนฺตฺวา ตตฺถ อตฺตโน ภณฺฑํ วิกฺกิณิตฺวา ปฏิภณฺฑํ สกเฏสุ อาโรเปตฺวา สาวตฺถิํ อุทฺทิสฺส มคฺคํ ปฏิปชฺชิฯ ตสฺส มคฺคํ คจฺฉนฺตสฺส อฏวิยํ เอกสฺส สกฏสฺส อกฺโข ภิชฺชิฯ อถ อญฺญตโร ปุริโส รุกฺขคหณตฺถํ กุฐาริผรสุํ คาหาเปตฺวา อตฺตโน คามโต นิกฺขมิตฺวา อรญฺเญ วิจรนฺโต ตํ ฐานํ ปตฺวา ตํ อุปาสกํ อกฺขภญฺชเนน โทมนสฺสปฺปตฺตํ ทิสฺวา ‘‘อยํ วาณิโช อกฺขภญฺชเนน อฏวิยํ กิลมตี’’ติ อนุกมฺปํ อุปาทาย รุกฺขทณฺฑํ ฉินฺทิตฺวา ทฬฺหํ อกฺขํ กตฺวา สกเฏ โยเชตฺวา อทาสิฯ

โส อปเรน สมเยน กาลํ กตฺวา ตสฺมิํเยว อฏวิปเทเส ภุมฺมเทวตา หุตฺวา นิพฺพตฺโตฯ อตฺตโน กมฺมํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา รตฺติยํ ตสฺส อุปาสกสฺส เคหํ คนฺตฺวา เคหทฺวาเร ฐตฺวา –

[800]

‘‘ยํ ททาติ น ตํ โหติ, เทเถว ทานํ ทตฺวา อุภยํ ตรติ;

อุภยํ เตน ทาเนน คจฺฉติ, ชาครถ มา ปมชฺชถา’’ติฯ –

คาถมาหฯ ตตฺถ ยํ ททาติ น ตํ โหตีติ ยํ เทยฺยธมฺมํ ทายโก เทติ, น ตเทว ปรโลเก ตสฺส ทานสฺส ผลภาเวน โหติ, อถ โข อญฺญํ พหุํ อิฏฺฐํ กนฺตํ ผลํ โหติเยวฯ ตสฺมา เทเถว ทานนฺติ ยถา ตถา ทานํ เทถ เอวฯ ตตฺถ การณมาห ‘‘ทตฺวา อุภยํ ตรตี’’ติ , ทานํ ทตฺวา ทิฏฺฐธมฺมิกมฺปิ สมฺปรายิกมฺปิ ทุกฺขํ อนตฺถญฺจ อติกฺกมติฯ อุภยํ เตน ทาเนน คจฺฉตีติ ทิฏฺฐธมฺมิกํ สมฺปรายิกญฺจาติ อุภยมฺปิ สุขํ เตน ทาเนน อุปคจฺฉติ ปาปุณาติ, อตฺตโน ปเรสญฺจ หิตสุขวเสนาปิ อยมตฺโถ โยเชตพฺโพฯ ชาครถ มา ปมชฺชถาติ เอวํ อุภยานตฺถนิวารณํ อุภยหิตสาธนํ ทานํ สมฺปาเทตุํ ชาครถ, ทานูปกรณานิ สชฺเชตฺวา ตตฺถ จ อปฺปมตฺตา โหถาติ อตฺโถฯ อาทรทสฺสนตฺถํ เจตฺถ อาเมฑิตวเสน วุตฺตํฯ

วาณิโช อตฺตโน กิจฺจํ ตีเรตฺวา ปฏินิวตฺติตฺวา อนุกฺกเมน สาวตฺถิํ ปตฺวา ทุติยทิวเส สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺโน ตํ ปวตฺติํ ภควโต อาโรเจสิฯ สตฺถา ตมตฺถํ อฏฺฐุปฺปตฺติํ กตฺวา สมฺปตฺตปริสาย ธมฺมํ เทเสสิฯ สา เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา อโหสีติฯ

อกฺขรุกฺขเปตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ