[763] โสติ โส ราชปุตฺตเปโตฯ ตตฺถาติ นิรเยฯ เวทยิตฺวาติ อนุภวิตฺวาฯ นามาติ พฺยตฺตปากฏภาเวนฯ ตโต จุโตติ นิรยโต จุโตฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

เอวํ ภควา ราชปุตฺตเปตกถาย ตตฺถ สนฺนิปติตํ มหาชนํ สํเวเชตฺวา อุปริ สจฺจานิ ปกาเสสิฯ สจฺจปริโยสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ สมฺปาปุณิํสูติฯ

ราชปุตฺตเปตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. คูถขาทกเปตวตฺถุวณฺณนา

คูถกูปโต อุคฺคนฺตฺวาติ อิทํ สตฺถริ เชตวเน วิหรนฺเต เอกํ คูถขาทกเปตํ อารมฺภ วุตฺตํฯ สาวตฺถิยา กิร อวิทูเร อญฺญตรสฺมิํ คามเก เอโก กุฏุมฺพิโก อตฺตโน กุลูปกํ ภิกฺขุํ อุทฺทิสฺส วิหารํ กาเรสิฯ ตตฺถ นานาชนปทโต ภิกฺขู อาคนฺตฺวา ปฏิวสิํสุฯ เต ทิสฺวา มนุสฺสา ปสนฺนจิตฺตา ปณีเตน ปจฺจเยน อุปฏฺฐหิํสุฯ กุลูปโก ภิกฺขุ ตํ อสหมาโน อิสฺสาปกโต หุตฺวา เตสํ ภิกฺขูนํ โทสํ วทนฺโต กุฏุมฺพิกํ อุชฺฌาเปสิฯ กุฏุมฺพิโก เต ภิกฺขู กุลูปกญฺจ ปริภวนฺโต ปริภาสิฯ อถ กุลูปโก กาลํ กตฺวา ตสฺมิํเยว วิหาเร วจฺจกุฏิยํ เปโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ, กุฏุมฺพิโก ปน กาลํ กตฺวา ตสฺเสว อุปริ เปโต หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ อถายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ตํ ทิสฺวา ปุจฺฉนฺโต –

[766]

‘‘คูถกูปโต อุคฺคนฺตฺวา, โก น ทีโน ปติฏฺฐสิ;

นิสฺสํสยํ ปาปกมฺมนฺโต, กิํ นุ สทฺทหเส ตุว’’นฺติฯ –

คาถมาหฯ ตํ สุตฺวา เปโต –

[767]

‘‘อหํ ภทนฺเต เปโตมฺหิ, ทุคฺคโต ยมโลกิโก;

ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คโต’’ติฯ –

คาถาย อตฺตานํ อาจิกฺขิฯ อถ นํ เถโร –

[768]

‘‘กิํ นุ กาเยน วาจาย, มนสา ทุกฺกฏํ กตํ;

กิสฺสกมฺมวิปาเกน, อิทํ ทุกฺขํ นิคจฺฉสี’’ติฯ –

คาถาย เตน กตกมฺมํ ปุจฺฉิฯ โส เปโต –

[769]

‘‘อหุ อาวาสิโก มยฺหํ, อิสฺสุกี กุลมจฺฉรี;

อชฺฌาสิโต มยฺหํ ฆเร, กทริโย ปริภาสโกฯ

[770]

‘‘ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา, ภิกฺขโว ปริภาสิสํ;

ตสฺสกมฺมวิปาเกน, เปตโลกํ อิโต คโต’’ติฯ –

ทฺวีหิ คาถาหิ อตฺตนา กตกมฺมํ กเถสิฯ

[769] ตตฺถ อหุ อาวาสิโก มยฺหนฺติ มยฺหํ อาวาเส มยา กตวิหาเร เอโก ภิกฺขุ อาวาสิโก นิพทฺธวสนโก อโหสิฯ อชฺฌาสิโต มยฺหํ ฆเรติ กุลูปกภาเวน มม เคเห ตณฺหาภินิเวสวเสน อภินิวิฏฺโฐฯ

[770] ตสฺสาติ ตสฺส กุลูปกภิกฺขุสฺสฯ ภิกฺขโวติ ภิกฺขูฯ ปริภาสิสนฺติ อกฺโกสิํฯ เปตโลกํ อิโต คโตติ อิมินา อากาเรน เปตโยนิํ อุปคโต เปตภูโตฯ

ตํ สุตฺวา เถโร อิตรสฺส คติํ ปุจฺฉนฺโต –

[771]

‘‘อมิตฺโต มิตฺตวณฺเณน, โย เต อาสิ กุลูปโก;

กายสฺส เภทา ทุปฺปญฺโญ, กิํ นุ เปจฺจ คติํ คโต’’ติฯ –

คาถมาหฯ ตตฺถ มิตฺตวณฺเณนาติ มิตฺตปฏิรูเปน มิตฺตปฏิรูปตายฯ

ปุน เปโต เถรสฺส ตมตฺถํ อาจิกฺขนฺโต –

[772]

‘‘ตสฺเสวาหํ ปาปกมฺมสฺส, สีเส ติฏฺฐามิ มตฺถเก;

โส จ ปรวิสยํ ปตฺโต, มเมว ปริจารโกฯ

[773]

‘‘ยํ ภทนฺเต หทนฺตญฺเญ, เอตํ เม โหติ โภชนํ;

อหญฺจ โข ยํ หทามิ, เอตํ โส อุปชีวตี’’ติฯ – คาถาทฺวยมาห;

[772] ตตฺถ ตสฺเสวาติ ตสฺเสว มยฺหํ ปุพฺเพ กุลูปกภิกฺขุภูตสฺส เปตสฺสฯ ปาปกมฺมสฺสาติ ปาปสมาจารสฺสฯ สีเส ติฏฺฐามิ มตฺถเกติ สีเส ติฏฺฐามิ, ติฏฺฐนฺโต จ มตฺถเก เอว ติฏฺฐามิ, น สีสปฺปมาเณ อากาเสติ อตฺโถฯ ปรวิสยํ ปตฺโตติ มนุสฺสโลกํ อุปาทาย ปรวิสยภูตํ เปตฺติวิสยํ ปตฺโตฯ มเมวาติ มยฺหํ เอว ปริจารโก อโหสีติ วจนเสโสฯ

[773] ยํ ภทนฺเต หทนฺตญฺเญติ ภทนฺเต, อยฺย มหาโมคฺคลาน, ตสฺสํ วจฺจกุฏิยํ ยํ อญฺเญ อุหทนฺติ วจฺจํ โอสฺสชนฺติฯ เอตํ เม โหติ โภชนนฺติ เอตํ วจฺจํ มยฺหํ ทิวเส ทิวเส โภชนํ โหติฯ ยํ หทามีติ ตํ ปน วจฺจํ ขาทิตฺวา ยมฺปหํ วจฺจํ กโรมิฯ เอตํ โส อุปชีวตีติ เอตํ มม วจฺจํ โส กุลูปกเปโต ทิวเส ทิวเส ขาทนวเสน อุปชีวติ, อตฺตภาวํ ยาเปตีติ อตฺโถฯ

เตสุ กุฏุมฺพิโก เปสเล ภิกฺขู ‘‘เอวํ อาหารปริโภคโต วรํ ตุมฺหากํ คูถขาทน’’นฺติ อกฺโกสิฯ กุลูปโก ปน กุฏุมฺพิกมฺปิ ตถาวจเน สมาทเปตฺวา สยํ ตถา อกฺโกสิ, เตนสฺส ตโตปิ ปฏิกุฏฺฐตรา ชีวิกา อโหสิฯ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ตํ ปวตฺติํ ภควโต อาโรเจสิฯ ภควา ตมตฺถํ อฏฺฐุปฺปตฺติํ กตฺวา อุปวาเท อาทีนวํ ทสฺเสตฺวา สมฺปตฺตปริสาย ธมฺมํ เทเสสิฯ สา เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา อโหสีติฯ

คูถขาทกเปตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. คูถขาทกเปติวตฺถุวณฺณนา

[774-81] คูถกูปโต อุคฺคนฺตฺวาติ อิทํ สตฺถริ เชตวเน วิหรนฺเต อญฺญตรํ คูถขาทกเปติํ อารพฺภ วุตฺตํฯ ตสฺสา วตฺถุ อนนฺตรวตฺถุสทิสํฯ ตตฺถ อุปาสเกน วิหาโร การิโตติ อุปาสกสฺส วเสน อาคตํ, อิธ ปน อุปาสิกายาติ อยเมว วิเสโสฯ เสสํ วตฺถุสฺมิํ คาถาสุ จ อปุพฺพํ นตฺถิฯ

คูถขาทกเปติวตฺถุวณฺณานา นิฏฺฐิตาฯ

10. คณเปตวตฺถุวณฺณนา

นคฺคา ทุพฺพณฺณรูปาตฺถาติ อิทํ สตฺถริ เชตวเน วิหรนฺเต สมฺพหุเล เปเต อารพฺภ วุตฺตํฯ สาวตฺถิยํ กิร สมฺพหุลา มนุสฺสา คณภูตา อสฺสทฺธา อปฺปสนฺนา มจฺเฉรมลปริยุฏฺฐิตจิตฺตา ทานาทิสุจริตวิมุขา หุตฺวา จิรํ ชีวิตฺวา กายสฺส เภทา นครสฺส สมีเป เปตโยนิยํ นิพฺพตฺติํสุ ฯ อเถกทิวสํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค เปเต ทิสฺวา –

[782]

‘‘นคฺคา ทุพฺพณรูปาตฺถ, กิสา ธมนิสนฺถตา;

อุปฺผาสุลิกา กิสิกา, เก นุ ตุมฺเหตฺถ มาริสา’’ติฯ –

คาถาย ปุจฺฉิฯ ตตฺถ ทุพฺพณฺณรูปาตฺถาติ ทุพฺพณฺณสรีรา โหถฯ เก นุ ตุมฺเหตฺถาติ ตุมฺเห เก นุ นาม ภวถฯ มาริสาติ เต อตฺตโน สารุปฺปวเสน อาลปติฯ

ตํ สุตฺวา เปตา –

[783]

‘‘มยํ ภทนฺเต เปตมฺหา, ทุคฺคตา ยมโลกิกา;

ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตา’’ติฯ –

คาถาย อตฺตโน เปตภาวํ ปกาเสตฺวา ปุน เถเรน –

[784]

‘‘กิํ นุ กาเยน วาจาย, มนสา ทุกฺกฏํ กตํ;

กิสฺสกมฺมวิปาเกน, เปตโลกํ อิโต คตา’’ติฯ –

คาถาย กตกมฺมํ ปุจฺฉิตา –

[785]