เมนู

โภคสมงฺคิโนติ โภเคหิ สมนฺนาคตา, ทิพฺเพหิ ปญฺจกามคุเณหิ สมปฺปิตา โมทนฺตีติ อตฺโถฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

เอวํ เตหิ เปเตหิ สาธารณโต อตฺตนา กตกมฺมสฺส จ คติยา ปุญฺญกมฺมสฺส จ คติยา ปเวทิตาย สํวิคฺคมนสฺส โกฬิยามจฺจปมุขสฺส ตตฺถ สนฺนิปติตสฺส มหาชนสฺส อชฺฌาสยานุรูปํ ภควา วิตฺถาเรน ธมฺมํ เทเสสิฯ เทสนาปริโยสาเน จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสีติฯ

อภิชฺชมานเปตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. สาณวาสิตฺเถรเปตวตฺถุวณฺณนา

กุณฺฑินาคริโย เถโรติ อิทํ สตฺถริ เวฬุวเน วิหรนฺเต อายสฺมโต สาณวาสิตฺเถรสฺส ญาติเปเต อารพฺภ วุตฺตํฯ อตีเต กิร พาราณสิยํ กิตวสฺส นาม รญฺโญ ปุตฺโต อุยฺยานกีฬํ กีฬิตฺวา นิวตฺตนฺโต สุเนตฺตํ นาม ปจฺเจกพุทฺธํ ปิณฺฑาย จริตฺวา นครโต นิกฺขมนฺตํ ทิสฺวา อิสฺสริยมทมตฺโต หุตฺวา ‘‘กถญฺหิ นาม มยฺหํ อญฺชลิํ อกตฺวา อยํ มุณฺฑโก คจฺฉตี’’ติ ปทุฏฺฐจิตฺโต หตฺถิกฺขนฺธโต โอตริตฺวา ‘‘กจฺจิ เต ปิณฺฑปาโต ลทฺโธ’’ติ อาลปนฺโต หตฺถโต ปตฺตํ คเหตฺวา ปถวิยํ ปาเตตฺวา ภินฺทิฯ อถ นํ สพฺพตฺถ ตาทิภาวปฺปตฺติยา นิพฺพิการํ กรุณาวิปฺผารโสมนสฺสนิปาตปสนฺนจิตฺตเมว โอโลเกนฺตํ อฏฺฐานาฆาเตน ทูสิตจิตฺโต ‘‘กิํ มํ กิตวสฺส รญฺโญ ปุตฺตํ น ชานาสิ, ตฺวํ โอโลกยนฺโต มยฺหํ กิํ กริสฺสสี’’ติ วตฺวา อวหสนฺโต ปกฺกามิฯ ปกฺกนฺตมตฺตสฺเสว จสฺส นรกคฺคิทาหปฏิภาโค พลวสรีรทาโห อุปฺปชฺชิฯ โส เตน มหาสนฺตาเปนาภิภูตกาโย อติพาฬฺหํ ทุกฺขเวทนาภิตุนฺโน กาลํ กตฺวา อวีจีมหานิรเย นิพฺพตฺติฯ

โส ตตฺถ ทกฺขิณปสฺเสน วามปสฺเสน อุตฺตาโน อวกุชฺโชติ พหูหิ ปกาเรหิ ปริวตฺติตฺวา จตุราสีติ วสฺสสหสฺสานิ ปจฺจิตฺวา ตโต จุโต เปเตสุ อปิริมิตกาลํ ขุปฺปิปาสาทิทุกฺขํ อนุภวิตฺวา ตโต จุโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท กุณฺฑินครสฺส สมีเป เกวฏฺฏคาเม นิพฺพตฺติฯ ตสฺส ชาติสฺสรญาณํ อุปฺปชฺชิ, เตน โส ปุพฺเพ อตฺตนา อนุภูตปุพฺพํ ทุกฺขํ อนุสฺสรนฺโต วยปฺปตฺโตปิ ปาปภเยน ญาตเกหิปิ สทฺธิํ มจฺฉพนฺธนตฺถํ น คจฺฉติฯ เตสุ คจฺฉนฺเตสุ มจฺเฉ ฆาเตตุํ อนิจฺฉนฺโต นิลียติ, คโต จ ชาลํ ภินฺทติ, ชีวนฺเต วา มจฺเฉ คเหตฺวา อุทเก วิสฺสชฺเชติ, ตสฺส ตํ กิริยํ อโรจนฺตา ญาตกา เคหโต ตํ นีหริํสุฯ เอโก ปนสฺส ภาตา สิเนหพทฺธหทโย อโหสิฯ

เตน จ สมเยน อายสฺมา อานนฺโท กุณฺฑินครํ อุปนิสฺสาย สาณปพฺพเต วิหรติฯ อถ โส เกวฏฺฏปุตฺโต ญาตเกหิ ปริจฺจตฺโต หุตฺวา อิโต จิโต จ ปริพฺภมนฺโต ตํ ปเทสํ ปตฺโต โภชนเวลาย เถรสฺส สนฺติกํ อุปสงฺกมิฯ เถโร ตํ ปุจฺฉิตฺวา โภชเนน อตฺถิกภาวํ ญตฺวา ตสฺส ภตฺตํ ทตฺวา กตภตฺตกิจฺโจ สพฺพํ ตํ ปวตฺติํ ญตฺวา ธมฺมกถาย ปสนฺนมานสํ ญตฺวา ‘‘ปพฺพชิสฺสสิ, อาวุโส’’ติ? ‘‘อาม, ภนฺเต, ปพฺพชิสฺสามี’’ติฯ เถโร ตํ ปพฺพาเชตฺวา เตน สทฺธิํ ภควโต สนฺติกํ อคมาสิฯ อถ นํ สตฺถา อาห – ‘‘อานนฺท, อิมํ สามเณรํ อนุกมฺเปยฺยาสี’’ติฯ โส จ อกตกุสลตฺตา อปฺปลาโภ อโหสิฯ อถ นํ สตฺถา อนุคฺคณฺหนฺโต ภิกฺขูนํ ปริโภคตฺถาย ปานียฆฏานํ ปริปูรเณ นิโยเชสิฯ ตํ ทิสฺวา อุปาสกา ตสฺส พหูนิ นิจฺจภตฺตานิ ปฏฺฐเปสุํฯ

โส อปเรน สมเยน ลทฺธูปสมฺปโท อรหตฺตํ ปตฺวา เถโร หุตฺวา ทฺวาทสหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ สาณปพฺพเต วสิฯ ตสฺส ปน ญาตกา ปญฺจสตมตฺตา อนุปจิตกุสลกมฺมา อุปจิตมจฺเฉราทิปาปธมฺมา กาลํ กตฺวา เปเตสุ นิพฺพตฺติํสุฯ ตสฺส ปน มาตาปิตโร ‘‘เอส อมฺเหหิ ปุพฺเพ เคหโต นิกฺกฑฺฒิโต’’ติ สารชฺชมานา ตํ อนุปสงฺกมิตฺวา ตสฺมิํ พทฺธสิเนหํ ภาติกํ เปเสสุํฯ

โส เถรสฺส คามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺฐสมเย ทกฺขิณชาณุมณฺฑลํ ปถวิยํ ปติฏฺฐาเปตฺวา กตญฺชลี อตฺตานํ ทสฺเสตฺวา ‘‘มาตา ปิตา จ เต, ภนฺเต’’ติอาทิคาถา อโวจฯ กุณฺฑินาคริโย เถโรติอาทโย ปน อาทิโต ปญฺจ คาถา ตาสํ สมฺพนฺธทสฺสนตฺถํ ธมฺมสงฺคาหเกหิ ฐปิตาฯ

[408]

‘‘กุณฺฑินาคริโย เถโร, สาณวาสินิวาสิโก;

โปฏฺฐปาโทติ นาเมน, สมโณ ภาวิตินฺทฺริโยฯ

[409]

‘‘ตสฺส มาตา ปิตา ภาตา, ทุคฺคตา ยมโลกิกา;

ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตาฯ

[410]

‘‘เต ทุคฺคตา สูจิกฏฺฏา, กิลนฺตา นคฺคิโน กิสา;

อุตฺตสนฺตา มหตฺตาสา, น ทสฺเสนฺติ กุรูริโนฯ

[411]

‘‘ตสฺส ภาตา วิตริตฺวา, นคฺโค เอกปเถกโก;

จตุกุณฺฑิโก ภวิตฺวาน, เถรสฺส ทสฺสยีตุมํฯ

[412]

‘‘เถโร จามนสิกตฺวา, ตุณฺหีภูโต อติกฺกมิ;

โส จ วิญฺญาปยี เถรํ, ‘ภาตา เปตคโต อหํ’ฯ

[413]

‘‘มาตา ปิตา จ เต ภนฺเต, ทุคฺคตา ยมโลกิกา;

ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตาฯ

[414]

‘‘เตน ทุคฺคตา สูจิกฏฺฏา, กิลนฺตา นคฺคิโน กิสา;

อุตฺตสนฺตา มหตฺตาสา, น ทสฺเสนฺติ กุรูริโนฯ

[415]

‘‘อนุกมฺปสฺสุ การุณิโก, ทตฺวา อนฺวาทิสาหิ โน;

ตว ทินฺเนน ทาเนน, ยาเปสฺสนฺติ กุรูริโน’’ติฯ

[408-9] ตตฺถ กุณฺฑินาคริโย เถโรติ เอวํนามเก นคเร ชาตสํวฑฺฒตฺเถโร, ‘‘กุณฺฑิกนคโร เถโร’’ติปิ ปาโฐ, โส เอวตฺโถฯ สาณวาสินิวาสิโกติ สาณปพฺพตวาสีฯ โปฏฺฐปาโทติ นาเมนาติ นาเมน โปฏฺฐปาโท นามฯ สมโณติ สมิตปาโปฯ ภาวิตินฺทฺริโยติ อริยมคฺคภาวนาย ภาวิตสทฺธาทิอินฺทฺริโย, อรหาติ อตฺโถฯ ตสฺสาติ ตสฺส สาณวาสิตฺเถรสฺสฯ ทุคฺคตาติ ทุคฺคติคตาฯ

[410] สูจิกฏฺฏาติ ปูตินา ลูขคตฺตา อฏฺฏกา, สูจิกาติ ลทฺธนามาย ขุปฺปิปาสาย อฏฺฏา ปีฬิตาฯ ‘‘สูจิกณฺฐา’’ติ เกจิ ปฐนฺติ, สูจิฉิทฺทสทิสมุขทฺวาราติ อตฺโถฯ กิลนฺตาติ กิลนฺตกายจิตฺตาฯ นคฺคิโนติ นคฺครูปา นิจฺโจฬาฯ กิสาติ อฏฺฐิตฺตจมตฺตสรีรตาย กิสเทหาฯ อุตฺตสนฺตาติ ‘‘อยํ สมโณ อมฺหากํ ปุตฺโต’’ติ โอตฺตปฺเปน อุตฺราสํ อาปชฺชนฺตา มหตฺตาสาติ อตฺตนา ปุพฺเพ กตกมฺมํ ปฏิจฺจ สญฺชาตมหาภยาฯ น ทสฺเสนฺตีติ อตฺตานํ น ทสฺเสนฺติ, สมฺมุขีภาวํ น คจฺฉนฺติฯ กุรูริโนติ ทารุณกมฺมนฺตาฯ

[411] ตสฺส ภาตาติ สาณวาสิตฺเถรสฺส ภาตาฯ วิตริตฺวาติ วิติณฺโณ หุตฺวา, โอตฺตปฺปสนฺตาสภยาติ อตฺโถฯ วิตุริตฺวาติ วา ปาโฐ, ตุริโต หุตฺวา, ตรมานรูโป หุตฺวาติ วุตฺตํ โหติฯ เอกปเถติ เอกปทิกมคฺเคฯ เอกโกติ เอกิโก อทุติโยฯ จตุกุณฺฑิโก ภวิตฺวานาติ จตูหิ องฺเคหิ กุณฺเฑติ อตฺตภาวํ ปวตฺเตตีติ จตุกุณฺฑิโก, ทฺวีหิ ชาณูหิ ทฺวีหิ หตฺเถหิ คจฺฉนฺโต ติฏฺฐนฺโต จ, เอวํภูโต หุตฺวาติ อตฺโถฯ โส หิ เอวํ ปุรโต โกปีนปฏิจฺฉาทนา โหตีติ ตถา อกาสิฯ เถรสฺส ทสฺสยีตุมนฺติ เถรสฺส อตฺตานํ อุทฺทิสยิ ทสฺเสสิฯ

[412] อมนสิกตฺวาติ ‘‘อยํ นาม เอโส’’ติ เอวํ มนสิ อกริตฺวา อนาวชฺเชตฺวาฯ โส จาติ โส เปโตฯ ภาตา เปตคโต อหนฺติ ‘‘อหํ อตีตตฺตภาเว ภาตา, อิทานิ เปตภูโต อิธาคโต’’ติ วตฺวา วิญฺญาปยิ เถรนฺติ โยชนาฯ

[413-5] ยถา ปน วิญฺญาปยิ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘มาตา ปิตา จา’’ติอาทินา ติสฺโส คาถา วุตฺตาฯ ตตฺถ มาตา ปิตา จ เตติ ตว มาตา จ ปิตา จฯ อนุกมฺปสฺสูติ อนุคฺคณฺห อนุทยํ กโรหิฯ อนฺวาทิสาหีติ อาทิสฯ โนติ อมฺหากํฯ ตว ทินฺเนนาติ ตยา ทินฺเนนฯ

ตํ สุตฺวา เถโร ยถา ปฏิปชฺชิ, ตํ ทสฺเสตุํ –

[416]

‘‘เถโร จริตฺวา ปิณฺฑาย, ภิกฺขู อญฺเญ จ ทฺวาทส;

เอกชฺฌํ สนฺนิปติํสุ, ภตฺตวิสฺสคฺคการณาฯ

[417]

‘‘เถโร สพฺเพว เต อาห, ยถาลทฺธํ ททาถ เม;

สงฺฆภตฺตํ กริสฺสามิ, อนุกมฺปาย ญาตินํฯ

[418]

‘‘นิยฺยาทยิํสุ เถรสฺส, เถโร สงฺฆํ นิมนฺตยิ;

ทตฺวา อนฺวาทิสิ เถโร, มาตุ ปิตุ จ ภาตุโน;

‘อิทํ เม ญาตีนํ โหตุ, สุขิตา โหนฺตุ ญาตโย’ฯ

[419]

‘‘สมนนฺตรานุทฺทิฏฺเฐ, โภชนํ อุทปชฺชถ;

สุจิํ ปณีตํ สมฺปนฺนํ, อเนกรสพฺยญฺชนํฯ

[420]

‘‘ตโต อุทฺทสฺสยี ภาตา, วณฺณวา พลวา สุขี;

ปหูตํ โภชนํ ภนฺเต, ปสฺส นคฺคามฺหเส มยํ;

ตถา ภนฺเต ปรกฺกม, ยถา วตฺถํ ลภามเสฯ

[421]

‘‘เถโร สงฺการกูฏมฺหา, อุจฺจินิตฺวาน นนฺตเก;

ปิโลติกํ ปฏํ กตฺวา, สงฺเฆ จาตุทฺทิเส อทาฯ

[422]

‘‘ทตฺวา อนฺวาทิสี เถโร, มาตุ ปิตุ จ ภาตุโน;

‘อิทํ เม ญาตีนํ โหตุ, สุขิตา โหนฺตุ ญาตโย’ฯ

[423]

‘‘สมนนฺตรานุทฺทิฏฺเฐ, วตฺถานิ อุทปชฺชิสุํ;

ตโต สุวตฺถวสโน, เถรสฺส ทสฺสยีตุมํฯ

[424]

‘‘ยาวตา นนฺทราชสฺส, วิชิตสฺมิํ ปฏิจฺฉทา;

ตโต พหุตรา ภนฺเต, วตฺถานจฺฉาทนานิ โนฯ

[425]

‘‘โกเสยฺยกมฺพลียานิ, โขมกปฺปาสิกานิ จ;

วิปุลา จ มหคฺฆา จ, เตปากาเสวลมฺพเรฯ

[426]

‘‘เต มยํ ปริทหาม, ยํ ยญฺหิ มนโส ปิยํ;

ตถา ภนฺเต ปรกฺกม, ยถา เคหํ ลภามเสฯ

[427]

‘‘เถโร ปณฺณกุฏิํ กตฺวา, สงฺเฆ จาตุทฺทิเส อทา;

ทตฺวา จ อนฺวาทิสี เถโร, มาตุ ปิตุ จ ภาตุโน;

‘อิทํ เม ญาตีนํ โหตุ, สุขิตา โหนฺตุ ญาตโย’ฯ

[428]

‘‘สมนนฺตรานุทฺทิฏฺเฐ, ฆรานิ อุทปชฺชิสุํ;

กูฏาคารนิเวสนา, วิภตฺตา ภาคโส มิตาฯ

[429]

‘‘น มนุสฺเสสุ อีทิสา, ยาทิสา โน ฆรา อิธ;

อปิ ทิพฺเพสุ ยาทิสา, ตาทิสา โน ฆรา อิธฯ

[430]

‘‘ททฺทลฺลมานา อาเภนฺติ, สมนฺตา จตุโร ทิสา;

ตถา ภนฺเต ปรกฺกม, ยถา ปานียํ ลภามเสฯ

[431]

‘‘เถโร กรณํ ปูเรตฺวา, สงฺเฆ จาตุทฺทิเส อทา;

ทตฺวา อนฺวาทิสี เถโร, มาตุ ปิตุ จ ภาตุโน;

‘อิทํ เม ญาตีนํ โหตุ, สุขิตา โหนฺตุ ญาตโย’ฯ

[432]

‘‘สมนนฺตรานุทฺทิฏฺเฐ, ปานียํ อุทปชฺชถ;

คมฺภีรา จตุรสฺสา จ, โปกฺขรญฺโญ สุนิมฺมิตาฯ

[433]

‘‘สีโตทิกา สุปฺปติตฺถา, สีตา อปฺปฏิคนฺธิยา;

ปทุมุปฺปลสญฺฉนฺนา, วาริกิญฺชกฺขปูริตาฯ

[434]

‘‘ตตฺถ นฺหตฺวา ปิวิตฺวา จ, เถรสฺส ปฏิทสฺสยุํ;

ปหูตํ ปานียํ ภนฺเต, ปาทา ทุกฺขา ผลนฺติ โนฯ

[435]

‘‘อาหิณฺฑมานา ขญฺชาม, สกฺขเร กุสกณฺฏเก;

ตถา ภนฺเต ปรกฺกม, ยถา ยานํ ลภามเสฯ

[436]

‘‘เถโร สิปาฏิกํ ลทฺธา, สงฺเฆ จาตุทฺทิเส อทา;

ทตฺวา อนฺวาทิสี เถโร, มาตุ ปิตุ จ ภาตุโน;

‘อิทํ เม ญาตีนํ โหตุ, สุขิตา โหนฺตุ ญาตโย’ฯ

[437]

‘‘สมนนฺตรานุทฺทิฏฺเฐ , เปตา รเถน มาคมุํ;

อนุกมฺปิตมฺห ภทนฺเต, ภตฺเตนจฺฉาทเนน จฯ

[438]

‘‘ฆเรน ปานียทาเนน, ยานทาเนน จูภยํ;

มุนิํ การุณิกํ โลเก, ภนฺเต วนฺทิตุมาคตา’’ติฯ – คาถาโย อาหํสุ;

[416-7] ตตฺถ เถโร จริตฺวา ปิณฺฑายาติ เถโร ปิณฺฑาปาตจาริกาย จริตฺวาฯ ภิกฺขู อญฺเญ จ ทฺวาทสาติ เถเรน สห วสนฺตา อญฺเญ จ ทฺวาทส ภิกฺขู เอกชฺฌํ เอกโต สนฺนิปติํสุฯ กสฺมาติ เจ? ภตฺตวิสฺสคฺคการณาติ ภตฺตกิจฺจการณา ภุญฺชนนิมิตฺตํฯ เตติ เต ภิกฺขูฯ ยถาลทฺธนฺติ ยํ ยํ ลทฺธํฯ ททาถาติ เทถฯ

[418] นิยฺยาทยิํสูติ อทํสุฯ สงฺฆํ นิมนฺตยีติ เต เอว ทฺวาทส ภิกฺขู สงฺฆุทฺเทสวเสน ตํ ภตฺตํ ทาตุํ นิมนฺเตสิฯ อนฺวาทิสีติ อาทิสิฯ ตตฺถ เยสํ อนฺวาทิสิ, เต ทสฺเสตุํ ‘‘มาตุ ปิตุ จ ภาตุโน, อิทํ เม ญาตีนํ โหตุ, สุขิตา โหนฺตุ ญาตโย’’ติ วุตฺตํฯ

[419] สมนนฺตรานุทฺทิฏฺเฐติ อุทฺทิฏฺฐสมนนฺตรเมวฯ โภชนํ อุทปชฺชถาติ เตสํ เปตานํ โภชนํ อุปฺปชฺชิฯ กีทิสนฺติ อาห ‘‘สุจิ’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ อเนกรสพฺยญฺชนนฺติ นานารเสหิ พฺยญฺชเนหิ ยุตฺตํ, อถ วา อเนกรสํ อเนกพฺยญฺชนญฺจฯ ตโตติ โภชนลาภโต ปจฺฉาฯ

[420] อุทฺทสฺสยี ภาตาติ ภาติกภูโต เปโต เถรสฺส อตฺตานํ ทสฺเสสิฯ วณฺณวา พลวา สุขีติ เตน โภชนลาเภน ตาวเทว รูปสมฺปนฺโน พลสมฺปนฺโน สุขิโตว หุตฺวาฯ ปหูตํ โภชนํ, ภนฺเตติ, ภนฺเต, ตว ทานานุภาเวน ปหูตํ อนปฺปกํ โภชนํ อมฺเหหิ ลทฺธํฯ ปสฺส นคฺคามฺหเสติ โอโลเกหิ, นคฺคิกา ปน อมฺห, ตสฺมา ตถา, ภนฺเต, ปรกฺกม ปโยคํ กโรหิฯ ยถา วตฺถํ ลภามเสติ เยน ปกาเรน ยาทิเสน ปโยเคน สพฺเพว มยํ วตฺถานิ ลเภยฺยาม, ตถา วายมถาติ อตฺโถฯ

[421] สงฺการกูฏมฺหาติ ตตฺถ ตตฺถ สงฺการฏฺฐานโตฯ อุจฺจินิตฺวานาติ คเวสนวเสน คเหตฺวาฯ

นนฺตเกติ ฉินฺนปริยนฺเต ฉฑฺฑิตทุสฺสขณฺเฑ ฯ เต ปน ยสฺมา ขณฺฑภูตา ปิโลติกา นาม โหนฺติ, ตาหิ จ เถโร จีวรํ กตฺวา สงฺฆสฺส อทาสิ, ตสฺมา อาห ‘‘ปิโลติกํ ปฏํ กตฺวา, สงฺเฆ จาตุทฺทิเส อทา’’ติฯ ตตฺถ สงฺเฆ จาตุทฺทิเส อทาติ จตูหิปิ ทิสาหิ อาคตภิกฺขุสงฺฆสฺส อทาสิฯ สมฺปทานตฺเถ หิ อิทํ ภุมฺมวจนํฯ

[423-4] สุวตฺถวสโนติ สุนฺทรวตฺถวสโนฯ เถรสฺส ทสฺสยีตุมนฺติ เถรสฺส อตฺตานํ ทสฺสยิ ทสฺเสสิ, ปากโฏ อโหสิฯ ปฏิจฺฉาทยติ เอตฺถาติ ปฏิจฺฉทา

[428-9] กูฏาคารนิเวสนาติ กูฏาคารภูตา ตทญฺญนิเวสนสงฺขาตา จ ฆราฯ ลิงฺควิปลฺลาสวเสน เหตํ วุตฺตํฯ วิภตฺตาติ สมจตุรสฺสอายตวฏฺฏสณฺฐานาทิวเสน วิภตฺตาฯ ภาคโส มิตาติ ภาเคน ปริจฺฉินฺนาฯ โนติ อมฺหากํฯ อิธาติ อิมสฺมิํ เปตโลเกฯ อปิ ทิพฺเพสูติ อปีติ นิปาตมตฺตํ, เทวโลเกสูติ อตฺโถฯ

[431] กรณนฺติ ธมกรณํฯ ปูเรตฺวาติ อุทกสฺส ปูเรตฺวาฯ วาริกิญฺชกฺขปูริตาติ ตตฺถ ตตฺถ วาริมตฺถเก ปทุมุปฺปลาทีนํ เกสรภาเรหิ สญฺฉาทิตวเสน ปูริตาฯ ผลนฺตีติ ปุปฺผนฺติ, ปณฺหิกปริยนฺตาทีสุ วิทาเลนฺตีติ อตฺโถฯ

[435-6] อาหิณฺฑมานาติ วิจรมานาฯ ขญฺชามาติ ขญฺชนวเสน คจฺฉามฯ สกฺขเร กุสกณฺฏเกติ สกฺขรวติ กุสกณฺฏกวติ จ ภูมิภาเค, สกฺขเร กุสกณฺฏเก จ อกฺกมนฺตาติ อตฺโถฯ ยานนฺติ รถวยฺหาทิกํ ยํกิญฺจิ ยานํฯ สิปาฏิกนฺติ เอกปฏลอุปาหนํฯ

[437-8] รเถน มาคมุนฺติ มกาโร ปทสนฺธิกโร, รเถน อาคมํสุฯ อุภยนฺติ อุภเยน ทาเนน, ยานทาเนน เจว ภตฺตาทิจตุปจฺจยทาเนน จฯ ปานียทาเนน เหตฺถ เภสชฺชทานมฺปิ สงฺคหิตํฯ เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานเมวาติฯ

เถโร ตํ ปวตฺติํ ภควโต อาโรเจสิฯ ภควา ตมตฺถํ อฏฺฐุปฺปตฺติํ กตฺวา ‘‘ยถา อิเม เอตรหิ, เอวํ ตฺวมฺปิ อิโต อนนฺตราตีเต อตฺตภาเว เปโต หุตฺวา มหาทุกฺขํ อนุภวี’’ติ วตฺวา เถเรน ยาจิโต สุตฺตเปตวตฺถุํ กเถตฺวา สมฺปตฺตปริสาย ธมฺมํ เทเสสิฯ ตํ สุตฺวา มหาชโน สญฺชาตสํเวโค ทานสีลาทิปุญฺญกมฺมนิรโต อโหสีติฯ

สาณวาสิตฺเถรเปตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. รถการเปติวตฺถุวณฺณนา

เวฬุริยถมฺภํ รุจิรํ ปภสฺสรนฺติ อิทํ สตฺถริ สาวตฺถิยํ วิหรนฺเต อญฺญตรํ เปติํ อารพฺภ วุตฺตํฯ อตีเต กิร กสฺสปสฺส ภควโต กาเล อญฺญตรา อิตฺถี สีลาจารสมฺปนฺนา กลฺยาณมิตฺตสนฺนิสฺสเยน สาสเน อภิปฺปสนฺนา สุวิภตฺตวิจิตฺรภิตฺติถมฺภโสปานภูมิตลํ อติวิย ทสฺสนียํ เอกํ อาวาสํ กตฺวา ตตฺถ ภิกฺขู นิสีทาเปตฺวา ปณีเตน อาหาเรน ปริวิสิตฺวา ภิกฺขุสงฺฆสฺส นิยฺยาเทสิฯ สา อปเรน สมเยน กาลํ กตฺวา อญฺญสฺส ปาปกมฺมสฺส วเสน หิมวติ ปพฺพตราเช รถการทหํ นิสฺสาย วิมานเปตี หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ ตสฺสา สงฺฆสฺส อาวาสทานปุญฺญานุภาเวน สพฺพรตนมยํ อุฬารํ อติวิย สมนฺตโต ปาสาทิกํ มโนหรํ รมณียํ โปกฺขรณิยํ นนฺทนวนสทิสํ อุปโสภิตํ วิมานํ นิพฺพตฺติ, สยญฺจ สุวณฺณวณฺณา อภิรูปา ทสฺสนียา ปาสาทิกา อโหสิฯ

สา ตตฺถ ปุริเสหิ วินาว ทิพฺพสมฺปตฺติํ อนุภวนฺตี วิหรติฯ ตสฺสา ตตฺถ ทีฆรตฺตํ นิปฺปุริสาย วสนฺติยา อนภิรติ อุปฺปนฺนาฯ สา อุกฺกณฺฐิตา หุตฺวา ‘‘อตฺเถโส อุปาโย’’ติ จินฺเตตฺวา ทิพฺพานิ อมฺพปกฺกานิ นทิยํ ปกฺขิปติฯ สพฺพํ กณฺณมุณฺฑเปติวตฺถุสฺมิํ อาคตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ อิธ ปน พาราณสิวาสี เอโก มาณโว คงฺคาย เตสุ เอกํ อมฺพผลํ ทิสฺวา ตสฺส ปภวํ คเวสนฺโต อนุกฺกเมน ตํ ฐานํ คนฺตฺวา นทิํ ทิสฺวา ตทนุสาเรน ตสฺสา วสนฏฺฐานํ คโตฯ