3. จูฬวคฺโค

1. อภิชฺชมานเปตวตฺถุวณฺณนา

อภิชฺชมาเน วาริมฺหีติ อิทํ สตฺถริ เวฬุวเน วิหรนฺเต อญฺญตรํ ลุทฺทเปตํ อารพฺภ วุตฺตํฯ พาราณสิยํ กิร อปรทิสาภาเค ปารคงฺคาย วาสภคามํ อติกฺกมิตฺวา จุนฺทฏฺฐิลนามเก คาเม เอโก ลุทฺทโก อโหสิฯ โส อรญฺเญ มิเค วธิตฺวา วรมํสํ องฺคาเร ปจิตฺวา ขาทิตฺวา อวเสสํ ปณฺณปุเฏ พนฺธิตฺวา กาเชน คเหตฺวา คามํ อาคจฺฉติฯ ตํ พาลทารกา คามทฺวาเร ทิสฺวา ‘‘มํสํ เม เทหิ, มํสํ เม เทหี’’ติ หตฺเถ ปสาเรตฺวา อุปธาวนฺติฯ โส เตสํ โถกํ โถกํ มํสํ เทติฯ อเถกทิวสํ มํสํ อลภิตฺวา อุทฺทาลกปุปฺผํ ปิฬนฺธิตฺวา พหุญฺจ หตฺเถน คเหตฺวา คามํ คจฺฉนฺตํ ตํ ทารกา คามทฺวาเร ทิสฺวา ‘‘มํสํ เม เทหิ, มํสํ เม เทหี’’ติ หตฺเถ ปสาเรตฺวา อุปธาวิํสุฯ โส เตสํ เอเกกํ ปุปฺผมญฺชริํ อทาสิฯ

อถ อปเรน สมเยน กาลํ กตฺวา เปเตสุ นิพฺพตฺโต นคฺโค วิรูปรูโป ภยานกทสฺสโน สุปิเนปิ อนฺนปานํ อชานนฺโต สีเส อาพนฺธิตอุทฺทาลกกุสุมมาลากลาโป ‘‘จุนฺทฏฺฐิลายํ ญาตกานํ สนฺติเก กิญฺจิ ลภิสฺสามี’’ติ คงฺคาย อุทเก อภิชฺชมาเน ปฏิโสตํ ปทสา คจฺฉติฯ เตน จ สมเยน โกลิโย นาม รญฺโญ พิมฺพิสารสฺส มหามตฺโต กุปิตํ ปจฺจนฺตํ วูปสเมตฺวา ปฏินิวตฺเตนฺโต หตฺถิอสฺสาทิปริวารพลํ ถลปเถน เปเสตฺวา สยํ คงฺคาย นทิยา อนุโสตํ นาวาย อาคจฺฉนฺโต ตํ เปตํ ตถา คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ปุจฺฉนฺโต –

[387]

‘‘อภิชฺชมาเน วาริมฺหิ, คงฺคาย อิธ คจฺฉสิ;

นคฺโค ปุพฺพทฺธเปโตว, มาลธารี อลงฺกโต;

กุหิํ คมิสฺสสิ เปต, กตฺถ วาโส ภวิสฺสตี’’ติฯ –

คาถมาหฯ ตตฺถ อภิชฺชมาเนติ ปทนิกฺเขเปน อภิชฺชมาเน สงฺฆาเต, วาริมฺหิ คงฺคายาติ คงฺคาย นทิยา อุทเกฯ อิธาติ อิมสฺมิํ ฐาเนฯ