เมนู

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุญฺญํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ

[121] ตตฺถ ภาคนฺติ กุมฺมาสโกฏฺฐาสํฯ เตนาห ‘‘กุมฺมาสปิณฺฑํ ทตฺวานา’’ติฯ กุมฺมาโสติ จ ยวกุมฺมาโส วุตฺโตฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

ทุติยสุณิสาวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

15. อุตฺตราวิมานวณฺณนา

อภิกฺกนฺเตน วณฺเณนาติ อุตฺตราวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปฯ เตน จ สมเยน ปุณฺโณ นาม ทุคฺคตปุริโส ราชคหเสฏฺฐิํ อุปนิสฺสาย ชีวติ, ตสฺส ภริยา อุตฺตรา, อุตฺตรา จ นาม ธีตาติ ทฺเว เอว เคหมานุสกาฯ อเถกทิวสํ ราชคเห ‘‘มหาชเนน สตฺตาหํ นกฺขตฺตํ กีฬิตพฺพ’’นฺติ โฆสนํ กริํสุฯ ตํ สุตฺวา เสฏฺฐิ ปาโตว อาคตํ ปุณฺณํ ‘‘ตาต, อมฺหากํ ปริชโน นกฺขตฺตํ กีฬิตุกาโม, ตฺวํ กิํ นกฺขตฺตํ กีฬิสฺสสิ, อุทาหุ ภติํ กริสฺสสี’’ติ อาหฯ ‘‘สามิ, นกฺขตฺตํ นาม สธนานํ โหติ, มม ปน เคเห สฺวาตนาย ยาคุตณฺฑุลานิปิ นตฺถิ, กิํ เม นกฺขตฺเตน? โคเณ ลภนฺโต กสิตุํ คมิสฺสามี’ติฯ ‘‘เตน หิ โคเณ คณฺหสฺสู’’ติฯ โส พลวโคเณ จ ภทฺทนงฺคลญฺจ คเหตฺวา ‘‘ภทฺเท, นาครา นกฺขตฺตํ กีฬนฺติ, อหํ ทลิทฺทตาย ภติํ กาตุํ คมิสฺสามิ, มยฺหมฺปิ ตาว อชฺช ทิคุณํ นิวาปํ ปจิตฺวา ภตฺตํ อาหเรยฺยาสี’’ติ ภริยํ วตฺวา เขตฺตํ อคมาสิฯ

สาริปุตฺตตฺเถโรปิ สตฺตาหํ นิโรธสมาปนฺโน ตโต วุฏฺฐาย ‘‘กสฺส นุ โข อชฺช มยา สงฺคหํ กาตุํ วฏฺฏตี’’ติ โอโลเกนฺโต ปุณฺณํ อตฺตโน ญาณชาลสฺส อนฺโต ปวิฏฺฐํ ทิสฺวา ‘‘สทฺโธ นุ โข เอส, สกฺขิสฺสติ วา เม สงฺคหํ กาตุ’’นฺติ โอโลเกนฺโต ตสฺส สทฺธภาวญฺจ สงฺคหํ กาตุํ สมตฺถภาวญฺจ ตปฺปจฺจยา จ ตสฺส มหาสมฺปตฺติปฏิลาภํ ญตฺวา ปตฺตจีวรํ อาทาย ตสฺส กสนฏฺฐานํ คนฺตฺวา อาวาฏตีเร เอกํ คุมฺพํ โอโลเกนฺโต อฏฺฐาสิฯ ปุณฺโณ เถรํ ทิสฺวาว กสิํ ฐเปตฺวา ปญฺจปติฏฺฐิเตน เถรํ วนฺทิตฺวา ‘‘ทนฺตกฏฺเฐน อตฺโถ ภวิสฺสตี’’ติ ทนฺตกฏฺฐํ กปฺปิยํ กตฺวา อทาสิฯ อถสฺส เถโร ปตฺตญฺจ ปริสฺสาวนญฺจ นีหริตฺวา อทาสิฯ โส ‘‘ปานีเยน อตฺโถ ภวิสฺสตี’’ติ ตํ อาทาย ปานียํ ปริสฺสาเวตฺวา อทาสิฯ

เถโร จินฺเตสิ ‘‘อยํ ปเรสํ ปจฺฉิมเคเห วสติ, สจสฺส เคหทฺวารํ คมิสฺสามิ, อิมสฺส ภริยา มํ ทฏฺฐุํ น สกฺขิสฺสติ, ยาวสฺส ภริยา ภตฺตํ อาทาย มคฺคํ ปฏิปชฺชติ, ตาว อิเธว ภวิสฺสามี’’ติฯ โส ตตฺเถว โถกํ วีตินาเมตฺวา ตสฺสา มคฺคารุฬฺหภาวํ ญตฺวา อนฺโตนคราภิมุโข ปายาสิฯ สา อนฺตรามคฺเค เถรํ ทิสฺวา จินฺเตสิ ‘‘อปฺเปกทาหํ เทยฺยธมฺเม สติ อยฺยํ น ปสฺสามิ, อปฺเปกทา เม อยฺยํ ปสฺสนฺติยา เทยฺยธมฺโม น โหติ, อชฺช ปน เม อยฺโย จ ทิฏฺโฐ, เทยฺยธมฺโม จายํ อตฺถิ, กริสฺสติ นุ โข เม สงฺคห’’นฺติฯ สา ภตฺตภาชนํ โอตาเรตฺวา เถรํ ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา ‘‘ภนฺเต, อิทํ ลูขํ วา ปณีตํ วาติ อจินฺเตตฺวา ทาสสฺส โว สงฺคหํ กโรถา’’ติ อาหฯ อถ เถโร ปตฺตํ อุปนาเมตฺวา ตาย เอเกน หตฺเถน ภาชนํ ธาเรตฺวา เอเกน หตฺเถน ตโต ภตฺตํ ททมานาย อุปฑฺฒภตฺเต ทินฺเน ‘‘อล’’นฺติ หตฺเถน ปตฺตํ ปิทหิฯ สา ‘‘ภนฺเต, เอโกว ปฏิวีโส, น สกฺกา ทฺวิธา กาตุํ, ตุมฺหากํ ทาสสฺส อิธโลกสงฺคหํ อกตฺวา ปรโลกสงฺคหํ กโรถ, นิรวเสสเมว ทาตุกามามฺหี’’ติ วตฺวา สพฺพเมวสฺส ปตฺเต ปติฏฺฐาเปตฺวา ‘‘ตุมฺเหหิ ทิฏฺฐธมฺมสฺส ภาคินี อสฺส’’นฺติ ปตฺถนํ อกาสิฯ เถโร ‘‘เอวํ โหตู’’ติ วตฺวา ฐิตโกว อนุโมทนํ กตฺวา เอกสฺมิํ อุทกผาสุกฏฺฐาเน นิสีทิตฺวา ภตฺตกิจฺจํ อกาสิฯ สาปิ ปฏินิวตฺติตฺวา ตณฺฑุเล ปริเยสิตฺวา ภตฺตํ ปจิฯ

ปุณฺโณปิ อฑฺฒกรีสมตฺตํ ฐานํ กสิตฺวา ชิฆจฺฉํ สหิตุํ อสกฺโกนฺโต โคเณ วิสฺสชฺเชตฺวา เอกํ รุกฺขฉายํ ปวิสิตฺวา มคฺคํ โอโลเกนฺโต นิสีทิฯ

อถสฺส ภริยา ภตฺตมาทาย คจฺฉมานา ตํ ทิสฺวาว ‘‘เอส ชิฆจฺฉาปีฬิโต มํ โอโลเกนฺโต นิสินฺโน, สเจ มํ ‘อติวิย จิรายี’ติ ตชฺเชตฺวา ปโตทลฏฺฐิยา ปหริสฺสติ, มยา กตกมฺมํ นิรตฺถกํ ภวิสฺสติ, ปฏิกจฺเจวสฺส อาโรเจสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา เอวมาห ‘‘สามิ, อชฺเชกทิวสํ จิตฺตํ ปสาเทหิ, มา มยา กตกมฺมํ นิรตฺถกํ กริ, อหํ ปาโตว เต ภตฺตํ อาหรนฺตี อนฺตรามคฺเค ธมฺมเสนาปติํ ทิสฺวา ตว ภตฺตํ ตสฺส ทตฺวา ปุน เคหํ คนฺตฺวา ภตฺตํ ปจิตฺวา อาคตา, ปสาเทหิ, สามิ, จิตฺต’’นฺติฯ โส ‘‘กิํ วเทสิ, ภทฺเท’’ติ ปุจฺฉิตฺวา ปุน ตมตฺถํ สุตฺวา ‘‘ภทฺเท , สาธุ วต เต กตํ มม ภตฺตํ อยฺยสฺส ททมานาย, มยาปิสฺส อชฺช ปาโตว ทนฺตกฏฺฐญฺจ มุโขทกญฺจ ทินฺน’’นฺติ ปสนฺนมานโส ตํ วจนํ อภินนฺทิตฺวา อุสฺสูเร ลทฺธภตฺตตาย กิลนฺตกาโย ตสฺสา องฺเก สีสํ กตฺวา นิทฺทํ โอกฺกมิฯ

อถสฺส ปาโตว กสิตฏฺฐานํ ปํสุจุณฺณํ อุปาทาย สพฺพํ รตฺตสุวณฺณํ หุตฺวา กณิการปุปฺผราสิ วิย โสภมานํ อฏฺฐาสิฯ โส ปพุทฺโธ โอโลเกตฺวา ภริยํ อาห ‘‘ภทฺเท, เอตํ มยา กสิตฏฺฐานํ สพฺพํ มม สุวณฺณํ หุตฺวา ปญฺญายติ, กิํ นุ โข เม อติอุสฺสูเร ลทฺธภตฺตตาย อกฺขีนิ ภมนฺตี’’ติฯ ‘‘สามิ, มยฺหมฺปิ เอวเมว ปญฺญายตี’’ติฯ โส อุฏฺฐาย ตตฺถ คนฺตฺวา เอกํ ปิณฺฑํ คเหตฺวา นงฺคลสีเส ปหริตฺวา สุวณฺณภาวํ ญตฺวา ‘‘อโห อยฺยสฺส ธมฺมเสนาปติสฺส ทินฺนทาเน อชฺเชว วิปาโก ทสฺสิโต, น โข ปน สกฺกา เอตฺตกํ ธนํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา ปริภุญฺชิตุ’’นฺติ ภริยาย อาภตํ ภตฺตปาติํ สุวณฺณสฺส ปูเรตฺวา ราชกุลํ คนฺตฺวา รญฺญา กโตกาโส ปวิสิตฺวา ราชานํ อภิวาเทตฺวา ‘‘กิํ ตาตา’’ติ วุตฺเต ‘‘เทว, อชฺช มยา กสิตฏฺฐานํ สพฺพํ สุวณฺณราสิเมว หุตฺวา ฐิตํ, สุวณฺณํ อาหราเปตุํ วฏฺฏตี’’ติ อาหฯ ‘‘โกสิ ตฺว’’นฺติ? ‘‘ปุณฺโณ นามาห’’นฺติฯ ‘‘กิํ ปน เต อชฺช กต’’นฺติ? ‘‘ธมฺมเสนาปติสฺส เม ปาโตว ทนฺตกฏฺฐญฺจ มุโขทกญฺจ ทินฺนํ, ภริยายปิ เม มยฺหํ อาหฏภตฺตํ ตสฺเสว ทินฺน’’นฺติฯ

ตํ สุตฺวา ราชา ‘‘อชฺเชว กิร โภ ธมฺมเสนาปติสฺส ทินฺนทาเน วิปาโก ทสฺสิโต’’ติ วตฺวา ‘‘ตาต, กิํ กโรมี’’ติ ปุจฺฉิฯ ‘‘พหูนิ สกฏสหสฺสานิ ปหิณิตฺวา สุวณฺณํ อาหราเปถา’’ติฯ ราชา สกฏานิ ปหิณิฯ ราชปุริเสสุ ‘‘รญฺโญ สนฺตก’’นฺติ คณฺหนฺเตสุ คหิตํ คหิตํ มตฺติกาว โหติฯ

เตหิ คนฺตฺวา รญฺโญ อาโรจิเต ‘‘ตาตา, ตุมฺเหหิ กินฺติ วตฺวา คหิต’’นฺติ ปุอา ‘‘ตุมฺหากํ สนฺตก’’นฺติ อาหํสุฯ เตน หิ, ตาตา, ปุน คจฺฉถ, ‘‘ปุณฺณสฺส สนฺตก’’นฺติ วตฺวา คณฺหถาติฯ เต ตถา กริํสุ คหิตํ คหิตํ สุวณฺณเมว อโหสิฯ ตํ สพฺพํ อาหริตฺวา ราชงฺคเณ ราสิํ อกํสุ, อสีติหตฺถุพฺเพโธ ราสิ อโหสิฯ ราชา นาคเร สนฺนิปาตาเปตฺวา อาห ‘‘อิมสฺมิํ นคเร อตฺถิ กสฺสจิ เอตฺตกํ สุวณฺณ’’นฺติ? ‘‘นตฺถิ, เทวา’’ติฯ ‘‘กิํ ปนสฺส ทาตุํ วฏฺฏตี’’ติ? ‘‘เสฏฺฐิจฺฉตฺตํ, เทวา’’ติฯ ราชา ‘‘พหุธนเสฏฺฐิ นาม โหตู’’ติ มหนฺเตน โภเคน สทฺธิํ ตสฺส เสฏฺฐิจฺฉตฺตํ อทาสิฯ

อถ นํ โส อาห ‘‘มยํ, เทว, เอตฺตกํ กาลํ ปรกุเล วสิมฺหา, วสนฏฺฐานํ โน เทถา’’ติฯ เตน หิ ปสฺส, เอส คุมฺโพ ปญฺญายติ, เอตํ หราเปตฺวา เคหํ กาเรหีติ ปุราณเสฏฺฐิสฺส เคหฏฺฐานํ อาจิกฺขิฯ โส ตสฺมิํ ฐาเน กติปาเหเนว เคหํ การาเปตฺวา เคหปเวสนมงฺคลญฺจ ฉตฺตมงฺคลญฺจ เอกโตว กโรนฺโต สตฺตาหํ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทานํ อทาสิฯ อถสฺส สตฺถา ทานานุโมทนํ กโรนฺโต อนุปุพฺพิํ กถํ กเถสิฯ ธมฺมกถาวสาเน ปุณฺณเสฏฺฐิ จ ภริยา จสฺส ธีตา จ อุตฺตราติ ตโยปิ ชนา โสตาปนฺนา อเหสุํฯ

อปรภาเค ราชคหเสฏฺฐิ ปุณฺณเสฏฺฐิโน ธีตรํ อตฺตโน ปุตฺตสฺส วาเรสิฯ โส ‘‘นาหํ ทสฺสามี’’ติ วุตฺโต ‘‘มา เอวํ กโรตุ, เอตฺตกํ กาลํ อมฺเห นิสฺสาย วสนฺเตเนว เต สมฺปตฺติ ลทฺธา, เทตุ เม ปุตฺตสฺส เต ธีตร’’นฺติ อาหฯ โส ‘‘มิจฺฉาทิฏฺฐิกา ตุมฺเห, มม ธีตา ตีหิ รตเนหิ วินา วสิตุํ น สกฺโกติ, เนวสฺส ธีตรํ ทสฺสามี’’ติ อาหฯ อถ นํ พหู เสฏฺฐิคหปติกาทโย กุลปุตฺตา ‘‘มา เตน สทฺธิํ วิสฺสาสํ ภินฺทิ, เทหิสฺส ธีตร’’นฺติ ยาจิํสุฯ โส เตสํ วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา อาสาฬฺหิปุณฺณมาย ธีตรํ อทาสิฯ สา ปติกุลํ คตกาลโต ปฏฺฐาย ภิกฺขุํ วา ภิกฺขุนิํ วา อุปสงฺกมิตุํ ทานํ วา ทาตุํ ธมฺมํ วา โสตุํ นาลตฺถ, เอวํ อฑฺฒติเยสุ มาเสสุ วีติวตฺเตสุ อตฺตโน สนฺติเก ฐิเต ปริจาริเก ปุจฺฉิ ‘‘อิทานิ กิตฺตกํ อนฺโตวสฺสํ อวสิฏฺฐ’’นฺติ? ‘‘อฑฺฒมาโส, อยฺเย’’ติฯ

สา มาตาปิตูนํ สาสนํ ปหิณิ ‘‘กสฺมา มํ เอวรูเป พนฺธนาคาเร ปกฺขิปิํสุ, วรํ ตุมฺเหหิ มํ ลกฺขณาหตํ กตฺวา ปเรสํ ทาสิํ สาเวตุํ, น เอวรูปสฺส มิจฺฉาทิฏฺฐิกสฺส กุลสฺส ทาตุํ, อาคตกาลโต ปฏฺฐาย ภิกฺขุทสฺสนาทีสุ เอกมฺปิ ปุญฺญํ กาตุํ น ลภามี’’ติฯ อถสฺสา ปิตา ‘‘ทุกฺขิตา วต เม ธีตา’’ติ อนตฺตมนตํ ปเวเทตฺวา ปญฺจทส กหาปณสหสฺสานิ เปเสสิ, ‘‘อิมสฺมิํ นคเร สิริมา นาม คณิกา อตฺถิ, เทวสิกํ สหสฺสํ คณฺหาติ, อิเมหิ กหาปเณหิ ตํ อาเนตฺวา สามิกสฺส นิยฺยาเทตฺวา สยํ ยถารุจิ ปุญฺญานิ กโรตู’’ติ สาสนญฺจ ปหิณิฯ อุตฺตรา ตถา กตฺวา สามิเกน สิริมํ ทิสฺวา ‘‘กิมิท’’นฺติ วุตฺเต ‘‘สามิ, อิมํ อฑฺฒมาสํ มม สหายิกา ตุมฺเห ปริจรตุ, อหํ ปน อิมํ อฑฺฒมาสํ ทานญฺเจว ทาตุกามา ธมฺมญฺจ โสตุกามา’’ติ อาหฯ โส ตํ อภิรูปํ อิตฺถิํ ทิสฺวา อุปฺปนฺนสิเนโห ‘‘สาธู’’ติ สมฺปฏิจฺฉิฯ

อุตฺตราปิ โข พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ นิมนฺเตตฺวา ‘‘ภนฺเต, อิมํ อฑฺฒมาสํ อญฺญตฺถ อคนฺตฺวา อิเธว ภิกฺขา คเหตพฺพา’’ติ สตฺถุ ปฏิญฺญํ คเหตฺวา ‘‘อิโต ทานิ ปฏฺฐาย ยาว มหาปวารณา, ตาว สตฺถารํ อุปฏฺฐาตุํ ธมฺมญฺจ โสตุํ ลภิสฺสามี’’ติ ตุฏฺฐมานสา ‘‘เอวํ ยาคุํ ปจถ, เอวํ ภตฺตํ ปจถ, เอวํ ปูวํ ปจถา’’ติ มหานเส สพฺพกิจฺจานิ สํวิทหนฺตี วิจรติฯ อถสฺสา สามิโก ‘‘สฺเว มหาปวารณา ภวิสฺสตี’’ติ มหานสาภิมุโข วาตปาเน ฐตฺวา ‘‘กิํ นุ โข กโรนฺตี สา อนฺธพาลา วิจรตี’’ติ โอโลเกตฺวา ตํ เสทกิลินฺนํ ฉาริกาย โอกิณฺณํ องฺคารมสิมกฺขิตํ ตถา สํวิทหิตฺวา วิจรมานํ ทิสฺวา ‘‘อโห อนฺธพาลา เอวรูเป ฐาเน อิมํ สิริสมฺปตฺติํ นานุภวติ, ‘‘มุณฺฑกสมเณ อุปฏฺฐหิสฺสามี’ติ ตุฏฺฐจิตฺตา วิจรตี’’ติ หสิตฺวา อปคญฺฉิฯ

ตสฺมิํ อปคเต ตสฺส สนฺติเก ฐิตา สิริมา ‘‘กิํ นุ โข โอโลเกตฺวา เอส หสตี’’ติ เตเนว วาตปาเนน โอโลเกนฺตี อุตฺตรํ ทิสฺวา ‘‘อิมํ โอโลเกตฺวา อิมินา หสิตํ, อทฺธา อิมสฺส เอตาย สทฺธิํ สนฺถโว อตฺถี’’ติ จินฺเตสิฯ สา กิร อฑฺฒมาสํ ตสฺมิํ เคเห พาหิรกอิตฺถี หุตฺวา วสมานาปิ ตํ สมฺปตฺติํ อนุภวมานา อตฺตโน พาหิรกอิตฺถิภาวํ อชานิตฺวา ‘‘อหํ ฆรสามินี’’ติ สญฺญมกาสิฯ

สา อุตฺตราย อาฆาตํ พนฺธิตฺวา ‘‘ทุกฺขมสฺสา อุปฺปาเทสฺสามี’’ติ ปาสาทา โอรุยฺห มหานสํ ปวิสิตฺวา ปูวปจนฏฺฐาเน ปกฺกุถิตํ สปฺปิํ กฏจฺฉุนา อาทาย อุตฺตราภิมุขํ ปายาสิฯ อุตฺตรา ตํ อาคจฺฉนฺติํ ทิสฺวา ‘‘มม สหายิกาย มยฺหํ อุปกาโร กโต, จกฺกวาฬํ อติสมฺพาธํ, พฺรหฺมโลโก อตินีจโก, มม ปน สหายิกาย คุโณว มหนฺโต, อหมฺปิ เอตํ นิสฺสาย ทานญฺจ ทาตุํ ธมฺมญฺจ โสตุํ ลภิํ, สเจ มม เอติสฺสาย อุปริ โกโธ อตฺถิ, อิทํ สปฺปิ มํ ทหตุ, สเจ นตฺถิ, มา มํ ทหตู’’ติ ตํ เมตฺตาย ผริฯ ตาย ตสฺสา มตฺถเก อาสิญฺจิตมฺปิ ปกฺกุถิตสปฺปิ สีโตทกํ วิย อโหสิฯ อถ นํ ‘‘อิทํ สีตลํ ภวิสฺสตี’’ติ ปุน กฏจฺฉุกํ ปูเรตฺวา อาทาย อาคจฺฉนฺติํ อุตฺตราย ทาสิโย ทิสฺวา ‘‘อเร ทุพฺพินีเต น ตฺวํ อมฺหากํ อยฺยาย อุปริ ปกฺกสปฺปิํ อาสิญฺจิตุํ อนุจฺฉวิกา’’ติ สนฺตชฺเชนฺติโย อิโต จิโต จ อุฏฺฐาย หตฺเถหิ จ ปาเทหิ จ โปเถตฺวา ภูมิยํ ปาเตสุํ, อุตฺตรา วาเรนฺตีปิ วาเรตุํ นาสกฺขิฯ อถ สา อุปริ ฐตฺวา สพฺพา ทาสิโย ปฏิพาหิตฺวา ‘‘กิสฺส เต เอวรูปํ ภาริยํ กมฺมํ กต’’นฺติ สิริมํ โอวทิตฺวา อุณฺโหทเกน นฺหาเปตฺวา สตปากเตเลน อพฺภญฺชิฯ

ตสฺมิํ ขเณ สา อตฺตโน พาหิรกิตฺถิภาวํ ญตฺวา จินฺเตสิ ‘‘มยา ภาริยํ กมฺมํ กตํ สามิกสฺส หสิตมตฺตการณา อิมิสฺสา อุปริ ปกฺกสปฺปิํ อาสิญฺจนฺติยา, อยํ ‘คณฺหถ น’นฺติ ทาสิโย น อาณาเปตฺวา มํ วิเหฐนกาเลปิ สพฺพา ทาสิโย ปฏิพาหิตฺวา มยฺหํ กตฺตพฺพเมว อกาสิฯ สจาหํ อิมํ น ขมาเปสฺสามิ, มุทฺธา เม สตฺตธา ผเลยฺยา’’ติ ตสฺสา ปาทมูเล นิปชฺชิตฺวา ‘‘อยฺเย, ขมาหิ เม โทส’’นฺติ อาหฯ ‘‘อหํ สปฺปิติกา ธีตา, ปิตริ เม ขมาปิเต ขมิสฺสามี’’ติฯ ‘‘โหตุ, อยฺเย, ปิตรมฺปิ เต ปุณฺณเสฏฺฐิํ ขมาเปสฺสามี’’ติฯ ‘‘ปุณฺโณ มม วฏฺเฏ ชนกปิตา, วิวฏฺเฏ ชนกปิตริ ขมาปิเต ปน อหํ ขมิสฺสามี’’ติฯ ‘‘โก ปน เต วิวฏฺเฏ ชนกปิตา’’ติ? ‘‘สมฺมาสมฺพุทฺโธ’’ติฯ ‘‘มยฺหํ เตน สทฺธิํ วิสฺสาโส นตฺถิ, อหํ กิํ กริสฺสามี’’ติ? ‘‘สตฺถา สฺเว ภิกฺขุสงฺฆํ อาทาย อิธาคมิสฺสติ, ตฺวํ ยถาลทฺธํ สกฺการํ คเหตฺวา อิเธว อาคนฺตฺวา ตํ ขมาเปหี’’ติฯ สา ‘‘สาธุ, อยฺเย’’ติ อุฏฺฐาย อตฺตโน เคหํ คนฺตฺวา ปญฺจสตปริจาริกิตฺถิโย อาณาเปตฺวา นานาวิธานิ ขาทนียโภชนียานิ เจว สูเปยฺยานิ จ สมฺปาเทตฺวา ปุนทิวเส ตํ สกฺการํ อาทาย อุตฺตราย เคหํ อาคนฺตฺวา พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ปตฺเต ปติฏฺฐาเปตุํ อวิสหนฺตี อฏฺฐาสิ, ตํ สพฺพํ คเหตฺวา อุตฺตราว สํวิทหิฯ

สิริมาปิ สตฺถุ ภตฺตกิจฺจาวสาเน สทฺธิํ ปริวาเรน สตฺถุ ปาทมูเล นิปชฺชิฯ อถ นํ สตฺถา ปุจฺฉิ ‘‘โก เต อปราโธ’’ติฯ ‘‘ภนฺเต มยา หิยฺโย อิทํ นาม กตํ, อถ เม สหายิกา มํ วิเหฐยมานา ทาสิโย นิวาเรตฺวา มยฺหํ อุปการเมว อกาสิฯ สาหํ อิมิสฺสา คุณํ ชานิตฺวา อิมํ ขมาเปสิํ, อถ มํ เอสา ‘ตุมฺเหสุ ขมาปิเตสุ ขมิสฺสามี’ติ อาหา’’ติฯ ‘‘เอวํ กิร อุตฺตเร’’ติฯ ‘‘อาม, ภนฺเต, สีเส เม สหายิกาย ปกฺกสปฺปิ อาสิตฺต’’นฺติฯ ‘‘อถ ตยา กิํ จินฺติต’’นฺติ? ‘‘จกฺกวาฬํ อติสมฺพาธํ, พฺรหฺมโลโก อตินีจโก, มม สหายิกาย คุโณว มหนฺโต, อหญฺหิ เอตํ นิสฺสาย ทานญฺจ ทาตุํ ธมฺมญฺจ โสตุํ อลตฺถํ, สเจ เม อิมิสฺสา อุปริ โกโธ อตฺถิ, อิทํ มํ ทหตุ, โน เจ, มา ทหตู’’ติ เอวํ จินฺเตตฺวา อิมํ เมตฺตาย ผริํ, ภนฺเตติฯ สตฺถา ‘‘สาธุ สาธุ, อุตฺตเร, เอวํ โกธํ ชินิตุํ วฏฺฏติฯ โกธโน หิ นาม อกฺโกเธน, อกฺโกสโก อนกฺโกสนฺเตน, ปริภาสโก อปริภาสนฺเตน , ถทฺธมจฺฉรี อตฺตโน สนฺตกสฺส ทาเนน, มุสาวาที สจฺจวจเนน ชินิตพฺโพ’’ติ อิมมตฺถํ ทสฺเสนฺโต –

‘‘อกฺโกเธน ชิเน โกธํ, อสาธุํ สาธุนา ชิเน;

ชิเน กทริยํ ทาเนน, สจฺเจนาลิกวาทิน’’นฺติฯ (ธ. ป. 223) –

อิมํ คาถํ วตฺวา คาถาปริโยสาเน จตุสจฺจกถํ อภาสิฯ สจฺจปริโยสาเน อุตฺตรา สกทาคามิผเล ปติฏฺฐหิ, สามิโก จ สสุโร จ สสฺสุ จ โสตาปตฺติผลํ สจฺฉิกริํสุ, สิริมาปิ ปญฺจสตปริวารา โสตาปนฺนา อโหสิฯ อปรภาเค อุตฺตรา กาลํ กตฺวา ตาวติํสภวเน อุปฺปชฺชิฯ อถายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เทวจาริกํ จรนฺโต อุตฺตรํ เทวธีตรํ ทิสฺวา –

[124]

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺฐสิ เทวเต;

โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกาฯ

[125]

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ

[126]

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว,

มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา,

วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ – ปฏิปุจฺฉิ;

[127]

‘‘สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปญฺหํ ปุฏฺฐา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ’’ฯ

[128]

‘‘อิสฺสา จ มจฺเฉรมโถ ปฬาโส, นาโหสิ มยฺหํ ฆรมาวสนฺติยา;

อกฺโกธนา ภตฺตุ วสานุวตฺตินี, อุโปสเถ นิจฺจหมปฺปมตฺตาฯ

[129]

‘‘จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺฐมี;

ปาฏิหาริยปกฺขญฺจ, อฏฺฐงฺคสุสมาคตํฯ

[130]

‘‘อุโปสถํ อุปวสิสฺสํ, สทา สีเลสุ สํวุตา;

สญฺญมา สํวิภาคา จ, วิมานํ อาวสามหํฯ

[131]

‘‘ปาณาติปาตา วิรตา, มุสาวาทา จ สญฺญตา;

เถยฺยา จ อติจารา จ, มชฺชปานา จ อารกาฯ

[132]

‘‘ปญฺจสิกฺขาปเท รตา, อริยสจฺจาน โกวิทา;

อุปาสิกา จกฺขุมโต, โคตมสฺส ยสสฺสิโนฯ

[133]

‘‘สาหํ สเกน สีเลน, ยสสา จ ยสสฺสินี;

อนุโภมิ สกํ ปุญฺญํ, สุขิตา จมฺหินามยาฯ

[134]

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ

[135]

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมหํ อกาสิํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ –

เทวตาปิสฺส วิสฺสชฺเชสิฯ

[126] มม จ, ภนฺเต, วจเนน ภควโต ปาเท สิรสา วนฺเทยฺยาสิ ‘‘อุตฺตรา นาม ภนฺเต, อุปาสิกา ภควโต ปาเท สิรสา วนฺทตี’’ติฯ อนจฺฉริยํ โข ปเนตํ, ภนฺเต, ยํ มํ ภควา อญฺญตรสฺมิํ สามญฺญผเล พฺยากเรยฺย, ตํ ภควา สกทาคามิผเล พฺยากาสีติฯ

[128] ตตฺถ อิสฺสา จ มจฺเฉรมโถ ปฬาโส, นาโหสิ มยฺหํ ฆรมาวสนฺติยาติ ยา จ อคารมชฺเฌ วสนฺตีนํ อญฺญาสํ อิตฺถีนํ สมฺปตฺติอาทิวิสยา ปรสมฺปตฺติอุสูยนลกฺขณา อิสฺสา, ยญฺจ ตาวกาลิกาทิวเสนาปิ กิญฺจิ ยาจนฺตานํ อทาตุกามตาย อตฺตสมฺปตฺตินิคูหนลกฺขณํ มจฺฉริยํ , โย จ กุลปเทสาทินา ปเรหิ ยุคคฺคาหลกฺขโณ ปฬาโส อุปฺปชฺชติ, โส ติวิโธปิ ปาปธมฺโม เคเห ฐิตาย มยฺหํ สติปิ ปจฺจยสมวาเย นาโหสิ น อุปฺปชฺชิฯ อกฺโกธนาติ ขนฺติเมตฺตานุทฺทยสมฺปนฺนตาย อกุชฺฌนสภาวาฯ ภตฺตุ วสานุวตฺตินีติ ปุพฺพุฏฺฐานปจฺฉานิปาตนาทินา สามิกสฺส อนุกูลภาเวน วเส วตฺตนสีลา, มนาปจารินีติ อตฺโถฯ อุโปสเถ นิจฺจหมปฺปมตฺตาติ อหํ อุโปสถสีลรกฺขเณ นิจฺจํ อปฺปมตฺตา อปฺปมาทวิหารินีฯ

[129] ตเมว อุโปสเถ อปฺปมาทํ ทสฺเสนฺตี เยสุ ทิวเสสุ ตํ รกฺขิตพฺพํ, ยาทิสํ ยถา จ รกฺขิตพฺพํ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘จาตุทฺทสิ’’นฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสินฺติ ปกฺขสฺสาติ สมฺพนฺโธ, อจฺจนฺตสํโยเค เจตํ อุปโยควจนํฯ ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺฐมีติ เอตฺถ จาติ วจนเสโสฯ

ปาฏิหาริยปกฺขญฺจาติ ปฏิหรณกปกฺขญฺจ, จาตุทฺทสีปญฺจทสีอฏฺฐมีนํ ยถากฺกมํ อาทิโต อนฺตโต จาติ ปเวสนนิกฺขมนวเสน อุโปสถสีลสฺส ปฏิหริตพฺพํ ปกฺขญฺจ , เตรสี ปาฏิปทา สตฺตมี นวมี จาติ อตฺโถฯ อฏฺฐงฺคสุสมาคตนฺติ ปาณาติปาตาเวรมณีอาทีหิ อฏฺฐหงฺเคหิ เอว สุฏฺฐุ สมาคตํ สมนฺนาคตํฯ

[130] อุปวสิสฺสนฺติ อุปวสิํฯ อตีตตฺเถ หิ อิทํ อนาคตวจนํฯ เกจิ ปน ‘‘อุปวสิํ’’อิจฺเจว ปฐนฺติฯ สทาติ สปฺปฏิหาริเกสุ สพฺเพสุ อุโปสถทิวเสสุฯ สีเลสูติ อุโปสถสีเลสุ สาเธตพฺเพสุฯ นิปฺผาเทตพฺเพ หิ อิทํ ภุมฺมํฯ สํวุตาติ กายวาจาจิตฺเตหิ สํวุตาฯ สทาติ วา สพฺพกาลํฯ สีเลสูติ นิจฺจสีเลสุฯ สํวุตาติ กายวาจาหิ สํวุตาฯ

[131] อิทานิ ตํ นิจฺจสีลํ ทสฺเสตุํ ‘‘ปาณาติปาตา วิรตา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ ปาโณติ โวหารโต สตฺโต, ปรมตฺถโต ชีวิตินฺทฺริยํฯ ปาณสฺส อติปาโต ปาณวโธ ปาณฆาโต ปาณาติปาโต, อตฺถโต ปาเณ ปาณสญฺญิโน ชีวิตินฺทฺริยุปจฺเฉทกอุปกฺกมสมุฏฺฐาปิกา กายวจีทฺวารานํ อญฺญตรทฺวารปวตฺตา วธกเจตนาฯ ตโต ปาณาติปาตาฯ วิรตาติ โอรตา, นิวตฺตาติ อตฺโถฯ

มุสาวาทาติ มุสา นาม วิสํวาทนปุเรกฺขารสฺส อตฺถภญฺชนโก วจีปโยโค วา กายปโยโค วา, วิสํวาทนาธิปฺปาเยน ปรสฺส วิสํวาทกกายวจีปโยคสมุฏฺฐาปิกา เจตนา มุสาวาโทฯ อถ วา มุสาติ อภูตํ อตจฺฉํ วตฺถุ, วาโทติ ตสฺส ภูตโต ตจฺฉโต วิญฺญาเปตุกามสฺส ตถา วิญฺญตฺติสมุฏฺฐาปิกา เจตนาฯ ตโต มุสาวาทา สญฺญตา โอรตา, วิรตาติ อตฺโถฯ จ-สทฺโท สมฺปิณฺฑนตฺโถฯ

เถยฺยาติ เถยฺยํ วุจฺจติ เถนภาโว, โจริกาย ปรสฺสหรณนฺติ อตฺโถฯ อตฺถโต ปรปริคฺคหิเต ปรปริคฺคหิตสญฺญิโน ตทาทายกอุปกฺกมสมุฏฺฐาปิกา เถยฺยเจตนา เถยฺยํฯ ตโต เถยฺยา สญฺญตา, อารกาติ วา สมฺพนฺโธฯ

อติจาราติ อติจฺจ จาโร อติจาโร, โลกมริยาทํ อติกฺกมิตฺวา อคมนียฏฺฐาเน กามวเสน จาโร มิจฺฉาจาโรติ อตฺโถฯ

อคมนียฏฺฐานํ นาม – ปุริสานํ มาตุรกฺขิตา ปิตุรกฺขิตา มาตาปิตุรกฺขิตา ภาตุรกฺขิตา ภคินิรกฺขิตา ญาติรกฺขิตา โคตฺตรกฺขิตา ธมฺมรกฺขิตา สารกฺขา สปริทณฺฑาติ ทส, ธนกฺกีตา ฉนฺทวาสินี โภควาสินี ปฏวาสินี โอทปตฺตกินี โอภฏจุมฺพฏา ทาสี จ ภริยา กมฺมการี จ ภริยา ธชาหฏา มุหุตฺติกาติ ทสาติ วีสติ อิตฺถิโยฯ อิตฺถีสุ ปน ทฺวินฺนํ สารกฺขสปริทณฺฑานํ ทสนฺนญฺจ ธนกฺกีตาทีนนฺติ ทฺวาทสนฺนํ อญฺญปุริสา อคมนียฏฺฐานํ, อิทเมว อิธ อธิปฺเปตํฯ ลกฺขณโต ปน อสทฺธมฺมาธิปฺปาเยน กายทฺวารปวตฺตา อคมนียฏฺฐานวีติกฺกมเจตนา อติจาโรฯ ตสฺมา อติจารา

มชฺชปานาติ มชฺชํ วุจฺจติมทนียฏฺเฐน สุรา จ เมรยญฺจ, ปิวนฺติ เตนาติ ปานํ, มชฺชสฺส ปานํ มชฺชปานํฯ ยาย ทุสฺสีลฺยเจตนาย มชฺชสงฺขาตํ ปิฏฺฐสุรา, ปูวสุรา, โอทนิยสุรา, กิณฺณปกฺขิตฺตา, สมฺภารสํยุตฺตาติ ปญฺจเภทํ สุรํ วา, ปุปฺผาสโว, ผลาสโว, มธฺวาสโว, คุฬาสโว, สมฺภารสํยุตฺโตติ ปญฺจเภทํ เมรยํ วา พีชโต ปฏฺฐาย กุสคฺเคนาปิ ปิวติ, สา เจตนา มชฺชปานํฯ ตสฺมา มชฺชปานา อารกา วิรตาฯ

[132] เอวํ ‘‘ปาณาติปาตา วิรตา’’ติอาทินา ปหาตพฺพธมฺมวเสน วิภชิตฺวา ทสฺสิตํ นิจฺจสีลํ ปุน สมาทาตพฺพตาวเสน เอกโต กตฺวา ทสฺเสนฺตี ‘‘ปญฺจสิกฺขาปเท รตา’’ติ อาหฯ ตตฺถ สิกฺขาปทนฺติ สิกฺขิตพฺพปทํ, สิกฺขาโกฏฺฐาเสติ อตฺโถฯ อถ วา ฌานาทโย สพฺเพปิ กุสลา ธมฺมา สิกฺขิตพฺพโต สิกฺขา, ปญฺจสุ ปน สีลงฺเคสุ ยํกิญฺจิ องฺคํ ตาสํ สิกฺขานํ ปติฏฺฐานฏฺเฐน ปทนฺติ สิกฺขานํ ปทตฺตา สิกฺขาปทํ, ปญฺจ สีลงฺคานิฯ ตสฺมิํ ปญฺจวิเธ สิกฺขาปเท รตา อภิรตาติ ปญฺจสิกฺขาปเท รตาฯ อริยสจฺจาน โกวิทาติ ปริญฺญาปหานสจฺฉิกิริยาภาวนาภิสมยวเสน ทุกฺขสมุทยนิโรธมคฺคสงฺขาเตสุ จตูสุ อริยสจฺเจสุ กุสลา นิปุณา, ปฏิวิทฺธจตุสจฺจาติ อตฺโถฯ โคตมสฺสาติ ภควนฺตํ โคตฺเตน กิตฺเตติฯ ยสสฺสิโนติ กิตฺติมโต, ปริวารวโต วาฯ

[133] สาหนฺติ สา ยถาวุตฺตคุณา อหํฯ สเกน สีเลนาติ อนุสฺสุกิตาทินา อตฺตโน สภาวสีเลน จ อุโปสถสีลาทิสมาทานสีเลน จ การณภูเตนฯ ตญฺหิ สตฺตานํ กมฺมสฺสกตาย หิตสุขาวหตาย จ วิเสสโต ‘‘สก’’นฺติ วุจฺจติฯ เตเนวาห –

‘‘ตญฺหิ ตสฺส สกํ โหติ, ตญฺจ อาทาย คจฺฉติ;

ตญฺจสฺส อนุคํ โหติ, ฉายาว อนปายินี’’ติฯ (สํ. นิ. 1.115);

ยสสา จ ยสสฺสินีติ ‘‘อุตฺตรา อุปาสิกา สีลาจารสมฺปนฺนา อนุสฺสุกี อมจฺฉรี อกฺโกธนา’’ติอาทินา ‘‘อาคตผลา วิญฺญาตสาสนา’’ติอาทินา จ ยถาภูตคุณาธิคเตน ชลตเล เตเลน วิย สมนฺตโต ปตฺถเฏน กิตฺติสทฺเทน ยสสฺสินี กิตฺติมตี, เตน วา สีลคุเณน อิธ อธิคเตน ยสปริวาเรน ยสสฺสินี สมฺปนฺนปริวาราฯ อนุโภมิ สกํ ปุญฺญนฺติ ยถูปจิตํ อตฺตโน ปุญฺญํ ปจฺจนุโภมิฯ ยสฺส หิ ปุญฺญผลํ อนุภูยติ, ผลูปจาเรน ตํ ปุญฺญมฺปิ อนุภูยตีติ วุจฺจติฯ อถ วา ปุถุชฺชนภาวโต สุจริตผลมฺปิ ‘‘ปุญฺญ’’นฺติ วุจฺจติฯ ยถาห ‘‘กุสลานํ, ภิกฺขเว, ธมฺมานํ สมาทานเหตุ เอวมิทํ ปุญฺญํ ปวฑฺฒตี’’ติฯ สุขิตา จมฺหินามยาติ ทิพฺพสุเขน จ ผลสุเขน จ สุขิตา จมฺหิ ภวามิ, กายิกเจตสิกทุกฺขาภาวโต อนามยา อโรคาฯ

[136] มม จาติ จ-สทฺโท สมุจฺจยตฺโถฯ เตน ‘‘มม วจเนน จ วนฺเทยฺยาสิ, น ตว สภาเวเนวา’’ติ วนฺทนํ สมุจฺจิโนติฯ อนจฺฉริยนฺติอาทินา อตฺตโน อริยสาวิกาภาวสฺส ปากฏภาวํ ทสฺเสติฯ ตํ ภควาติอาทิ สงฺคีติการวจนํฯ เสสํ วุตฺตนยเมวาติฯ

อุตฺตราวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

16. สิริมาวิมานวณฺณนา

ยุตฺตา จ เต ปรมอลงฺกตา หยาติ สิริมาวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปฯ เตน จ สมเยน เหฏฺฐา อนนฺตรวตฺถุมฺหิ วุตฺตา สิริมา คณิกา โสตาปตฺติผลสฺส อธิคตตฺตา วิสฺสชฺชิตกิลิฏฺฐกมฺมนฺตา หุตฺวา สงฺฆสฺส อฏฺฐ สลากภตฺตานิ ปฏฺฐเปสิฯ อาทิโต ปฏฺฐาย นิพทฺธํ อฏฺฐ ภิกฺขู เคหํ อาคจฺฉนฺติฯ สา ‘‘สปฺปิํ คณฺหถ ขีรํ คณฺหถา’’ติอาทีนิ วตฺวา เตสํ ปตฺเต ปูเรติ, เอเกน ลทฺธํ ติณฺณมฺปิ จตุนฺนมฺปิ ปโหติ, เทวสิกํ โสฬสกหาปณปริพฺพเยน ปิณฺฑปาโต ทียติฯ อเถกทิวสํ เอโก ภิกฺขุ ตสฺสา เคเห อฏฺฐกภตฺตํ ภุญฺชิตฺวา ติโยชนมตฺถเก เอกํ วิหารํ อคมาสิฯ อถ นํ สายํ เถรุปฏฺฐาเน นิสินฺนํ ปุจฺฉิํสุ, ‘‘อาวุโส, กหํ ภิกฺขํ คเหตฺวา อิธาคโตสี’’ติ? ‘‘สิริมาย อฏฺฐกภตฺตํ เม ภุตฺต’’นฺติฯ ‘‘ตํ มนาปํ กตฺวา เทติ, อาวุโส’’ติฯ ‘‘น สกฺกา ตสฺสา ภตฺตํ วณฺเณตุํ, อติปณีตํ กตฺวา เทติ, เอเกน ลทฺธํ ติณฺณมฺปิ จตุนฺนมฺปิ ปโหติ, ตสฺสา ปน เทยฺยธมฺมโตปิ ทสฺสนเมว อุตฺตริตรํ’’ฯ สา หิ อิตฺถี เอวรูปา จ เอวรูปา จาติ ตสฺสา คุเณ กเถสิฯ

อเถโก ภิกฺขุ ตสฺสา คุณกถํ สุตฺวา อทิสฺวาปิ สวเนเนว สิเนหํ อุปฺปาเทตฺวา ‘‘มยา ตตฺถ คนฺตฺวา ตํ ทฏฺฐุํ วฏฺฏตี’’ติ อตฺตโน วสฺสคฺคํ กเถตฺวา ตํ ภิกฺขุํ ฐิติกํ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘สฺเว, อาวุโส, ตสฺมิํ เคเห ตฺวํ สงฺฆตฺเถโร หุตฺวา อฏฺฐกภตฺตํ ลภิสฺสสี’’ติ สุตฺวา ตงฺขณญฺเญว ปตฺตจีวรมาทาย ปกฺกนฺโต ปาโตว อรุเณ อุคฺคจฺฉนฺเต สลากคฺคํ ปวิสิตฺวา ฐิโต สงฺฆตฺเถโร หุตฺวา ตสฺสา เคเห อฏฺฐกภตฺตํ ลภิฯ โย ปน โส ภิกฺขุ หิยฺโย ภุญฺชิตฺวา ปกฺกามิ, ตสฺส คตเวลายเมวสฺสา สรีเร โรโค อุปฺปชฺชิฯ ตสฺมา อาภรณานิ โอมุญฺจิตฺวา นิปชฺชิฯ อถสฺสา ทาสิโย อฏฺฐกภตฺตํ ลภิตุํ อาคเต ภิกฺขู ทิสฺวา อาโรเจสุํฯ สา คนฺตฺวา สหตฺถา ปตฺเต คเหตุํ วา นิสีทาเปตุํ วา อสกฺโกนฺตี ทาสิโย อาณาเปสิ ‘‘อมฺมา ปตฺเต คเหตฺวา อยฺเย นิสีทาเปตฺวา ยาคุํ ปาเยตฺวา ขชฺชกํ ทตฺวา ภตฺตเวลาย ปตฺเต ปูเรตฺวา เทถา’’ติฯ ตา ‘‘สาธุ, อยฺเย’’ติ ภิกฺขู ปเวเสตฺวา ยาคุํ ปาเยตฺวา ขชฺชกํ ทตฺวา ภตฺตเวลาย ภตฺตสฺส ปตฺเต ปูเรตฺวา ตสฺสา อาโรจยิํสุฯ สา ‘‘มํ ปริคฺคเหตฺวา เนถ , อยฺเย วนฺทิสฺสามี’’ติ วตฺวา ตาหิ ปริคฺคเหตฺวา ภิกฺขูนํ สนฺติกํ นีตา เวธมาเนน สรีเรน ภิกฺขู วนฺทิฯ โส ภิกฺขุ ตํ โอโลเกตฺวา จินฺเตสิ ‘‘คิลานาย ตาว อยํ เอติสฺสา รูปโสภา, อโรคกาเล ปน สพฺพาภรณปฏิมณฺฑิตาย อิมิสฺสา กีทิสี รูปสมฺปตฺตี’’ติฯ อถสฺส อเนกวสฺสโกฏิสนฺนิจิโต กิเลโส สมุทาจริฯ โส อญฺญาณี หุตฺวา ภตฺตํ ภุญฺชิตุํ อสกฺโกนฺโต ปตฺตํ อาทาย วิหารํ คนฺตฺวา ปตฺตํ ปิธาย เอกมนฺเต ฐเปตฺวา จีวรกณฺณํ ปตฺถริตฺวา นิปชฺชิฯ อถ นํ เอโก สหายโก ภิกฺขุ ยาจนฺโตปิ โภเชตุํ นาสกฺขิ, โส ฉินฺนภตฺโต อโหสิฯ