12. ทุติยปติพฺพตาวิมานวณฺณนา

เวฬุริยถมฺภนฺติ ทุติยปติพฺพตาวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? สาวตฺถิยํ กิร อญฺญตรา อุปาสิกา ปติพฺพตา หุตฺวา สทฺธา ปสนฺนา ปญฺจ สีลานิ สุวิสุทฺธานิ กตฺวา รกฺขิ, ยถาวิภวญฺจ ทานานิ อทาสิ, สา กาลํ กตฺวา ตาวติํสภวเน อุปฺปชฺชิฯ เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวฯ

[101]

‘‘เวฬุริยถมฺภํ รุจิรํ ปภสฺสรํ, วิมานมารุยฺห อเนกจิตฺตํ;

ตตฺถจฺฉสิ เทวิ มหานุภาเว, อุจฺจาวจา อิทฺธิ วิกุพฺพมานา;

อิมา จ เต อจฺฉราโย สมนฺตโต, นจฺจนฺติ คายนฺติ ปโมทยนฺติ จฯ

[102]

‘‘เทวิทฺธิปตฺตาสิ มหานุภาเว,

มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา,

วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ – ปุจฺฉิ;

[103]

‘‘สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปญฺหํ ปุฏฺฐา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ’’ฯ

[104]

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, อุปาสิกา จกฺขุมโต อโหสิํ;

ปาณาติปาตา วิรตา อโหสิํ, โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยิสฺสํฯ

[105]

‘‘อมชฺชปา โน จ มุสา อภาณิํ, สเกน สามินา อโหสิํ ตุฏฺฐา;

อนฺนญฺจ ปานญฺจ ปสนฺนจิตฺตา, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทาสิํฯ

[106]

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ

[107]

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว,

มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุญฺญํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา,

วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ – วิสฺสชฺเชสิ;

[101] ตตฺถ เวฬุริยถมฺภนฺติ เวฬุริยมณิมยถมฺภํฯ รุจิรนฺติ รมณียํฯ ปภสฺสรนฺติ อติวิย ภาสุรํฯ อุจฺจาวจาติ อุจฺจา จ อวจา จ, วิวิธาติ อตฺโถฯ

[104-5] อุปาสิกาติ สรณคมเนน อุปาสิกาลกฺขเณ ฐิตาฯ วุตฺตญฺหิ –

‘‘ยโต โข, มหานาม, อริยสาวโก พุทฺธํ สรณํ คโต โหติ, ธมฺมํ สรณํ คโต โหติ, สงฺฆํ สรณํ คโต โหติ, เอตฺตาวตา โข, มหานาม, อริยสาวโก อุปาสโก โหตี’’ติ (สํ. นิ. 5.1033)ฯ

จกฺขุมโตติ ปญฺจหิ จกฺขูหิ จกฺขุมโต พุทฺธสฺส ภควโตฯ เอวํ อุปาสิกาภาวกิตฺตเนน อาสยสุทฺธิํ ทสฺเสตฺวา ปโยคสุทฺธิํ ทสฺเสตุํ ‘‘ปาณาติปาตา วิรตา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ สเกน สามินา อโหสิํ ตุฏฺฐาติ มิจฺฉาจาราเวรมณิมาหฯ เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตสทิสเมวฯ

ทุติยปติพฺพตาวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

13. ปฐมสุณิสาวิมานวณฺณนา

อภิกฺกนฺเตน วณฺเณนาติ สุณิสาวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? สาวตฺถิยํ อญฺญตรสฺมิํ เคเห เอกา กุลสุณฺหา เคหํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺฐํ ขีณาสวตฺเถรํ ทิสฺวา สญฺชาตปีติโสมนสฺสา ‘‘อิทํ มยฺหํ อุตฺตมํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ อุปฏฺฐิต’’นฺติ อตฺตนา ลทฺธํ ปูวภาคํ อาทาย อาทเรน เถรสฺส อุปเนสิ, เถโร ตํ ปฏิคฺคเหตฺวา อนุโมทนํ กตฺวา คโตฯ สา อปรภาเค กาลํ กตฺวา ตาวติํสภวเน อุปฺปชฺชิฯ เสสํ สพฺพํ เหฏฺฐา วุตฺตสทิสเมวฯ เตน วุตฺตํ –

[108]

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺฐสิ เทวเต;

โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกาฯ

[109]

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ

[110]

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ

[111]

‘‘สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปญฺหํ ปุฏฺฐา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ’’ฯ

[112]

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, สุณิสา อโหสิํ สสุรสฺส เคเหฯ

[113]

‘‘อทฺทสํ วิรชํ ภิกฺขุํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ;

ตสฺส อทาสหํ ปูวํ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ;

ภาคฑฺฒภาคํ ทตฺวาน, โมทามิ นนฺทเน วเนฯ

[114]

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ

[115]

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุญฺญํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ

[112] ตตฺถ สุณิสาติ ปุตฺตสฺส ภริยาฯ อิตฺถิยา หิ สามิกสฺส ปิตา ‘‘สสุโร’’ติ วุจฺจติ, ตสฺส จ สา ‘‘สุณิสา’’ติฯ ตํ สนฺธาย ‘‘สุณิสา อโหสิํ สสุรสฺส เคเห’’ติฯ