เมนู

[90] ตตฺถ อาสชฺชาติ อยํ อาสชฺช-สทฺโท ‘‘อาสชฺช นํ ตถาคต’’นฺติอาทีสุ (จูฬว. 350) ฆฏฺเฏน อาคโตฯ ‘‘อาสชฺช ทานํ เทตี’’ติอาทีสุ (ที. นิ. 3.336; อ. นิ. 8.31) สมาคเมฯ อิธาปิ สมาคเมเยว ทฏฺฐพฺโพฯ ตสฺมา อาสชฺชาติ สมาคนฺตฺวา, สมวาเยน สมฺปตฺวาติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘อกามา’’ติฯ สา หิ เทยฺยธมฺมสํวิธานปุพฺพกํ ปุริมสิทฺธํ ทานสงฺกปฺปํ วินา สหสา สมฺปตฺเต ภควติ ปวตฺติตํ ติลทานํ สนฺธายาห ‘‘อาสชฺช ทานํ อทาสิํ, อกามา ติลทกฺขิณ’’นฺติฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

ติลทกฺขิณวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. ปฐมปติพฺพตาวิมานวณฺณนา

โกญฺจา มยูรา ทิวิยา จ หํสาติ ปติพฺพตาวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ ตตฺถ อญฺญตรา อิตฺถี ปติพฺพตา อโหสิ ภตฺตุ อนุกูลวตฺตินี ขมา ปทกฺขิณคฺคาหินี, น กุทฺธาปิ ปฏิปฺผรติ, อผรุสวาจา สจฺจวาทินี สทฺธา ปสนฺนา ยถาวิภวํ ทานานิ จ อทาสิฯ สา เกนจิเทว โรเคน ผุฏฺฐา กาลํ กตฺวา ตาวติํสภวเน นิพฺพตฺติฯ อถายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ปุริมนเยเนว เทวจาริกํ จรนฺโต ตํ เทวธีตรํ มหติํ สมฺปตฺติํ อนุภวนฺติํ ทิสฺวา ตสฺสา สมีปมุปคโตฯ สา อจฺฉราสหสฺสปริวุตา สฏฺฐิสกฏภาราลงฺการปฏิมณฺฑิตตฺตภาวา เถรสฺส ปาเทสุ สิรสา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิฯ เถโรปิ ตาย กตปุญฺญกมฺมํ ปุจฺฉนฺโต –

[93]

‘‘โกญฺจา มยูรา ทิวิยา จ หํสา, วคฺคุสฺสรา โกกิลา สมฺปตนฺติ;

ปุปฺผาภิกิณฺณํ รมฺมมิทํ วิมานํ, อเนกจิตฺตํ นรนาริเสวิตํฯ

[94]

‘‘ตตฺถจฺฉสิ เทวิ มหานุภาเว, อิทฺธี วิกุพฺพนฺติ อเนกรูปา;

อิมา จ เต อจฺฉราโย สมนฺตโต, นจฺจนฺติ คายนฺติ ปโมทยนฺติ จฯ

[95]

‘‘เทวิทฺธิปตฺตาสิ มหานุภาเว,

มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา,

วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ – อาห;

[96]

‘‘สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปญฺหํ ปุฏฺฐา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ’’ฯ

[97]

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ปติพฺพตานญฺญมนา อโหสิํ;

มาตาว ปุตฺตํ อนุรกฺขมานา, กุทฺธาปิหํ นปฺผรุสํ อโวจํฯ

[98]

‘‘สจฺเจ ฐิตา โมสวชฺชํ ปหาย, ทาเน รตา สงฺคหิตตฺตภาวา;

อนฺนญฺจ ปานญฺจ ปสนฺนจิตฺตา, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทาสิํฯ

[99]

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ

[100]

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุญฺญํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ –

สา เทวตา วิสฺสชฺเชสิฯ

[93] ตตฺถ โกญฺจาติ โกญฺจสกุณา, เย ‘‘สารสา’’ติปิ วุจฺจนฺติฯ มยูราติ โมราฯ ทิวิยาติ ทิพฺพานุภาวาฯ อิทญฺหิ ปทํ ‘‘ทิวิยา โกญฺจา, ทิวิยา มยูรา’’ติอาทินา จตูหิปิ ปเทหิ โยเชตพฺพํฯ หํสาติ สุวณฺณหํสาทิหํสาฯ วคฺคุสฺสราติ มธุรสฺสราฯ โกกิลาติ กาฬโกกิลา เจว สุกฺกโกกิลา จฯ

สมฺปตนฺตีติ เทวตาย อภิรมณตฺถํ กีฬนฺตา ลฬนฺตา สมนฺตโต ปตนฺติ วิจรนฺติฯ โกญฺจาทิรูเปน หิ เทวตาย รติชนนตฺถํ ปริวารภูตา เทวตา กีฬนฺตา ลฬนฺตา ‘‘โกญฺจา’’ติอาทินา วุตฺตาฯ ปุปฺผาภิกิณฺณนฺติ คนฺถิตาคนฺถิเตหิ นานาวิธรตนกุสุเมหิ โอกิณฺณํฯ รมฺมนฺติ รมณียํ, มโนรมนฺติ อตฺโถฯ อเนกจิตฺตนฺติ อเนเกหิ อุยฺยานกปฺปรุกฺขโปกฺขรณิอาทีหิ วิมาเนสุ จ อเนเกหิ ภิตฺติวิเสสาทีหิ จิตฺตํฯ นรนาริเสวิตนฺติ ปริวารภูเตหิ เทวปุตฺเตหิ เทวธีตาหิ จ อุปเสวิตํฯ

[94] อิทฺธี วิกุพฺพนฺติ อเนกรูปาติ นานารูปานํ วิทํสเนน อเนกรูปา กมฺมานุภาวสิทฺธา อิทฺธี วิกุพฺพนฺตี วิกุพฺพนิทฺธิโย วลญฺเชนฺตี อจฺฉสีติ โยชนาฯ

[97] อนญฺญมนาติ ปติพฺพตา, ปติโต อญฺญสฺมิํ มโน เอติสฺสาติ อญฺญมนา, น อญฺญมนาติ อนญฺญมนา, มยฺหํ สามิกโต อญฺญสฺมิํ ปุริเส ปาปกํ จิตฺตํ น อุปฺปาเทสินฺติ อตฺโถฯ มาตาว ปุตฺตํ อนุรกฺขมานาติ ยถา มาตา ปุตฺตํ, เอวํ มยฺหํ สามิกํ, สพฺเพปิ วา สตฺเต หิเตสิตาย อหิตาปนยนกามตาย จ อนุทฺทยมานาฯ กุทฺธาปิหํ นปฺผรุสํ อโวจนฺติ ปเรน กตํ อผาสุกํ ปฏิจฺจ กุทฺธาปิ สมานา อหํ ผรุสวจนํ น กเถสิํ, อญฺญทตฺถุ ปิยวจนเมว อภาสินฺติ อธิปฺปาโยฯ

[98] สจฺเจ ฐิตาติ สจฺเจ ปติฏฺฐิตาฯ ยสฺมา มุสาวาทา เวรมณิยา สจฺเจ ปติฏฺฐิตา นาม โหติ, น กทาจิ สจฺจวจนมตฺเตนาติ อาห – โมสวชฺชํ ปหายาติ มุสาวาทํ ปหายฯ ทาเน รตาติ ทาเน อภิรตา, ยุตฺตปฺปยุตฺตาติ อตฺโถฯ สงฺคหิตตฺตภาวาติ สงฺคหวตฺถูหิ อตฺตานํ วิย สภาเวเนว ปเรสํ สงฺคณฺหนสีลา อนฺนญฺจ ปานญฺจ กมฺมผลสทฺธาย ปสนฺนจิตฺตา สกฺกจฺจํ จิตฺตีกาเรน อทาสิํ, อญฺญญฺจ วตฺถาทิทานํ วิปุลํ อุฬารํ อทาสินฺติ โยชนาฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

ปติพฺพตาวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

12. ทุติยปติพฺพตาวิมานวณฺณนา

เวฬุริยถมฺภนฺติ ทุติยปติพฺพตาวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? สาวตฺถิยํ กิร อญฺญตรา อุปาสิกา ปติพฺพตา หุตฺวา สทฺธา ปสนฺนา ปญฺจ สีลานิ สุวิสุทฺธานิ กตฺวา รกฺขิ, ยถาวิภวญฺจ ทานานิ อทาสิ, สา กาลํ กตฺวา ตาวติํสภวเน อุปฺปชฺชิฯ เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวฯ

[101]

‘‘เวฬุริยถมฺภํ รุจิรํ ปภสฺสรํ, วิมานมารุยฺห อเนกจิตฺตํ;

ตตฺถจฺฉสิ เทวิ มหานุภาเว, อุจฺจาวจา อิทฺธิ วิกุพฺพมานา;

อิมา จ เต อจฺฉราโย สมนฺตโต, นจฺจนฺติ คายนฺติ ปโมทยนฺติ จฯ

[102]

‘‘เทวิทฺธิปตฺตาสิ มหานุภาเว,

มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา,

วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ – ปุจฺฉิ;

[103]

‘‘สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปญฺหํ ปุฏฺฐา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ’’ฯ

[104]

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, อุปาสิกา จกฺขุมโต อโหสิํ;

ปาณาติปาตา วิรตา อโหสิํ, โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยิสฺสํฯ

[105]

‘‘อมชฺชปา โน จ มุสา อภาณิํ, สเกน สามินา อโหสิํ ตุฏฺฐา;

อนฺนญฺจ ปานญฺจ ปสนฺนจิตฺตา, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทาสิํฯ

[106]

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ

[107]