เอเตน สพฺเพปิ สเทวเก โลเก ทสฺเสติฯ สโม จ วิชฺชตีติ เสฏฺโฐ ตาว ติฏฺฐตุ , สโม เอว น วิชฺชตีติ อตฺโถฯ อาหุเนยฺยานํ ปรมาหุติํ คโตติ อิมสฺมิํ โลเก ยตฺตกา อาหุเนยฺยา นาม, เตสุ สพฺเพสุ ปรมาหุติํ ปรมํ อาหุเนยฺยภาวํ คโตฯ ‘‘ทกฺขิเณยฺยานํ ปรมคฺคตํ คโต’’ติ วา ปาโฐ, ตตฺถ ปรมคฺคตนฺติ ปรมํ อคฺคภาวํ, อคฺคทกฺขิเณยฺยภาวนฺติ อตฺโถฯ เกสนฺติ อาห ‘‘ปุญฺญตฺถิกานํ วิปุลปฺผเลสิน’’นฺติ, ปุญฺเญน อตฺถิกานํ วิปุลํ มหนฺตํ ปุญฺญผลํ อิจฺฉนฺตานํ, ตถาคโต เอว โลกสฺส ปุญฺญกฺเขตฺตนฺติ ทสฺเสติฯ เกจิ ปน ‘‘อาหุเนยฺยานํ ปรมคฺคตํ คโต’’ติ ปฐนฺติ, โสเยวตฺโถฯ

เอวํ กเถนฺตเมว ตํ เถโร กลฺลจิตฺตํ มุทุจิตฺตํ วินีวรณจิตฺตํ อุทคฺคจิตฺตํ ปสนฺนจิตฺตญฺจ ญตฺวา สจฺจานิ ปกาเสสิฯ โส สจฺจปริโยสาเน โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิฯ อถ เถโร มนุสฺสโลกํ อาคนฺตฺวา ภควโต ตมตฺถํ อตฺตนา จ เทวปุตฺเตน จ กถิตนิยาเมเนว อาโรเจสิฯ สตฺถา ตมตฺถํ อฏฺฐุปฺปตฺติํ กตฺวา สมฺปตฺตปริยาย ธมฺมํ เทเสสิฯ สา เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา อโหสีติฯ

มหารถวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อิติ ปรมตฺถทีปนิยา ขุทฺทกฏฺฐกถาย วิมานวตฺถุสฺมิํ

จุทฺทสวตฺถุปฏิมณฺฑิตสฺส ปญฺจมสฺส มหารถวคฺคสฺส

อตฺถวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. ปายาสิวคฺโค

1. ปฐมอคาริยวิมานวณฺณนา

ยถา วนํ จิตฺตลตํ ปภาสตีติ อคาริยวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเนฯ เตน สมเยน ราชคเห เอกํ กุลํ อุภโตปสนฺนํ โหติ สีลาจารสมฺปนฺนํ โอปานภูตํ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํฯ เต ทฺเว ชยมฺปติกา รตนตฺตยํ อุทฺทิสฺส ยาวชีวํ ปุญฺญานิ กตฺวา ตโต จุตา ตาวติํเสสุ นิพฺพตฺติํสุ, เตสํ ทฺวาทสโยชนิกํ กนกวิมานํ นิพฺพตฺติฯ เต ตตฺถ ทิพฺพสมฺปตฺติํ อนุภวนฺติฯ อถายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโนติอาทิ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ

[1048]

‘‘ยถา วนํ จิตฺตลตํ ปภาสติ, อุยฺยานเสฏฺฐํ ติทสานมุตฺตมํ;

ตถูปมํ ตุยฺหมิทํ วิมานํ, โอภาสยํ ติฏฺฐติ อนฺตลิกฺเขฯ

[1049]

‘‘เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุญฺญํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ –

เถโร ปุจฺฉิฯ

[1050]

‘‘โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิโต;

ปญฺหํ ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ’’ฯ

[1051]

‘‘อหญฺจ ภริยา จ มนุสฺสโลเก, โอปานภูตา ฆรมาวสิมฺห;

อนฺนญฺจ ปานญฺจ ปสนฺนจิตฺตา, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทมฺหฯ

[1052]

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป.…

วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ –

อตฺตโน สมฺปตฺติํ พฺยากาสิฯ คาถาสุปิ อปุพฺพํ นตฺถิฯ

ปฐมอคาริยวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ