7. จตุริตฺถิวิมานวณฺณนา

อภิกฺกนฺเตน วณฺเณนาติ จตุริตฺถิวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควติ สาวตฺถิยํ วิหรนฺเต อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เหฏฺฐา วุตฺตนเยน เทวจาริกํ จรนฺโต ตาวติํสภวนํ คโตฯ โส ตตฺถ ปฏิปาฏิยา ฐิเตสุ จตูสุ วิมาเนสุ จตสฺโส เทวธีตโร ปจฺเจกํ อจฺฉราสหสฺสปริวารา ทิพฺพสมฺปตฺติํ อนุภวนฺติโย ทิสฺวา ตาหิ ปุพฺเพ กตกมฺมํ ปุจฺฉนฺโต –

[755] ‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป.…วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ –

อิมาหิ คาถาหิ ปฏิปาฏิยา ปุจฺฉิฯ ตาปิ ตสฺส ปุจฺฉานนฺตรํ ปฏิปาฏิยา พฺยากริํสุฯ ตํ ทสฺเสตุํ –

[758] ‘‘สา เทวตา อตฺตมนา…เป.…ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติฯ –

อยํ คาถา วุตฺตาฯ

ตา กิร กสฺสปสฺส ภควโต กาเล เอสิกานามเก รฏฺเฐ ปณฺณกเต นาม นคเร กุลเคเห นิพฺพตฺตา วยปฺปตฺตา ตสฺมิํเยว นคเร ปติกุลํ คตา สมคฺควาสํ วสนฺติฯ ตาสุ เอกา อญฺญตรํ ปิณฺฑจาริกํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺตา อินฺทีวรกลาปํ อทาสิ, อปรา อญฺญสฺส นีลุปฺปลหตฺถกํ อทาสิ, อปรา ปทุมหตฺถกํ อทาสิ, อปรา สุมนมกุฬานิ อทาสิฯ ตา อปเรน สมเยน กาลํ กตฺวา ตาวติํสภวเน นิพฺพตฺติํสุ, ตาสํ อจฺฉราสหสฺสํ ปริวาโร อโหสิฯ ตา ตตฺถ ยาวตายุกํ ทิพฺพสมฺปตฺติํ อนุภวิตฺวา ตโต จุตา ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากาวเสเสน อปราปรํ ตตฺเถว สํสรนฺติโย อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท ตตฺเถว อุปฺปนฺนา วุตฺตนเยน อายสฺมตา มหาโมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตาฯ ตาสุ เอกา อตฺตนา กตํ ปุพฺพกมฺมํ เถรสฺส กเถนฺตี –

[759]

‘‘อินฺทีวรานํ หตฺถกํ อหมทาสิํ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส;

เอสิกานํ อุณฺณตสฺมิํ, นครวเร ปณฺณกเต รมฺเมฯ

[760]

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป.…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ –

อาหฯ อปรา –

[766]

‘‘นีลุปฺปลหตฺถกํ อหมทาสิํ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส;

เอสิกานํ อุณฺณตสฺมิํ, นครวเร ปณฺณกเต รมฺเมฯ

[767] ‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป.…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ –

อาหฯ อปรา –

[773]

‘‘โอทาตมูลกํ หริตปตฺตํ, อุทกสฺมิํ สเร ชาตํ อหมทาสิํ;

ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส, เอสิกานํ อุณฺณตสฺมิํ;

นครวเร ปณฺณกเต รมฺเมฯ

[774] ‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป.…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ –

อาหฯ อปรา –

[780]

‘‘อหํ สุมนา สุมนสฺส สุมนมกุฬานิ, ทนฺตวณฺณานิ อหมทาสิํ;

ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส, เอสิกานํ อุณฺณตสฺมิํ;

นครวเร ปณฺณกเต รมฺเมฯ

[781] ‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป.…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ –

อาหฯ

[759] ตตฺถ อินฺทีวรานํ หตฺถกนฺติ อุทฺทาลกปุปฺผหตฺถํ วาตฆาตกปุปฺผกลาปํฯ เอสิกานนฺติ เอสิการฏฺฐสฺสฯ อุณฺณตสฺมิํ นครวเรติ อุณฺณเต ภูมิปเทเส นิวิฏฺเฐ เมโฆทรํ ลิหนฺเตหิ วิย อจฺจุคฺคเตหิ ปาสาทกูฏาคาราทีหิ อุณฺณเต อุตฺตมนคเรฯ ปณฺณกเตติ เอวํนามเก นคเรฯ

[766] นีลุปฺปลหตฺถกนฺติ กุวลยกลาปํฯ

[773] โอทาตมูลกนฺติ เสตมูลํ, ภิสมูลานํ ธวลตาย วุตฺตํ, ปทุมกลาปํ สนฺธาย วทติฯ เตนาห ‘‘หริตปตฺต’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ หริตปตฺตนฺติ นีลปตฺตํฯ อวิชหิตมกุฬปตฺตสฺส หิ ปทุมสฺส พาหิรปตฺตานิ หริตวณฺณานิ เอว โหนฺติฯ อุทกสฺมิํ สเร ชาตนฺติ สเร อุทกมฺหิ ชาตํ, สโรรุหนฺติ อตฺโถฯ

[780] สุมนาติ เอวํนามาฯ สุมนสฺสาติ สุนฺทรจิตฺตสฺสฯ สุมนมกุฬานีติ ชาติสุมนปุปฺผมกุฬานิฯ ทนฺตวณฺณานีติ สชฺชุกํ อุลฺลิขิตหตฺถิทนฺตสทิสวณฺณานิฯ

เอวํ ตาหิ อตฺตนา กตกมฺเม กถิเต เถโร ตาสํ อนุปุพฺพิํ กถํ กเถตฺวา สจฺจานิ ปกาเสสิฯ สจฺจปริโยสาเน สา สพฺพาปิ สหปริวารา โสตาปนฺนา อเหสุํฯ เถโร ตํ ปวตฺติํ มนุสฺสโลกํ อาคนฺตฺวา ภควโต อาโรเจสิฯ ภควา ตมตฺถํ อฏฺฐุปฺปตฺติํ กตฺวา สมฺปตฺตปริสาย ธมฺมํ เทเสสิฯ สา ธมฺมเทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา ชาตาติฯ

จตุริตฺถิวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. อมฺพวิมานวณฺณนา

ทิพฺพํ เต อมฺพวนํ รมฺมนฺติ อมฺพวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเนฯ เตน สมเยน สาวตฺถิยํ อญฺญตรา อุปาสิกา อาวาสทานสฺส มหปฺผลตํ มหานิสํสตญฺจ สุตฺวา ฉนฺทชาตา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอวมาห ‘‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาวาสํ กาเรตุกามา, อิจฺฉามิ ตาทิสํ โอกาสํ, อาจิกฺขตู’’ติฯ ภควา ภิกฺขู อาณาเปสิ, ภิกฺขู ตสฺสา โอกาสํ ทสฺเสสุํฯ สา ตตฺถ รมณียํ อาวาสํ กาเรตฺวา ตสฺส สมนฺตโต อมฺพรุกฺเข โรเปสิฯ โส อาวาโส สมนฺตโต อมฺพปนฺตีหิ ปริกฺขิตฺโต ฉายูทกสมฺปนฺโน มุตฺตาชาลสทิสวาลุกากิณฺณปณฺฑรภูมิภาโค อติวิย มโนหโร อโหสิฯ สา ตํ วิหารํ นานาวณฺเณหิ วตฺเถหิ ปุปฺผทามคนฺธทามาทีหิ จ เทววิมานํ วิย อลงฺกริตฺวา เตลปทีปํ อาโรเปตฺวา อมฺพรุกฺเข จ อหเตหิ วตฺเถหิ เวเฐตฺวา สงฺฆสฺส นิยฺยาเทสิฯ

สา อปรภาเค กาลํ กตฺวา ตาวติํสภวเน นิพฺพตฺติ, ตสฺสา มหนฺตํ วิมานํ ปาตุรโหสิ อมฺพวนปริกฺขิตฺตํฯ สา ตตฺถ อจฺฉราคณปริวาริตา ทิพฺพสมฺปตฺติํ อนุภวติฯ ตํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน อุปคนฺตฺวา อิมาหิ คาถาหิ ปุจฺฉิ –

[783]

‘‘ทิพฺพํ เต อมฺพวนํ รมฺมํ, ปาสาเทตฺถ มหลฺลโก;

นานาตูริยสงฺฆุฏฺโฐ, อจฺฉราคณโฆสิโตฯ

[784]

‘‘ปทีโป เจตฺถ ชลติ, นิจฺจํ โสวณฺณโย มหา;

ทุสฺสผเลหิ รุกฺเขหิ, สมนฺตา ปริวาริโตฯ

[785] ‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป.…วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ

[787] ‘‘สา เทวตา อตฺตมนา…เป.… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ’’ฯ

[788]

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเก;

วิหารํ สงฺฆสฺส กาเรสิํ, อมฺเพหิ ปริวาริตํฯ

[789]