5. กญฺชิกทายิกาวิมานวณฺณนา

อภิกฺกนฺเตน วณฺเณนาติ กญฺชิกทายิกาวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา อนฺธกวินฺเท วิหรติฯ เตน จ สมเยน ภควโต กุจฺฉิยํ วาตโรโค อุปฺปชฺชิฯ ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ ‘‘คจฺฉ ตฺวํ อานนฺท, ปิณฺฑาย จริตฺวา มยฺหํ เภสชฺชตฺถํ กญฺชิกํ อาหรา’’ติฯ ‘‘เอวํ ภนฺเต’’ติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา มหาราชทตฺติยํ ปตฺตํ คเหตฺวา อตฺตโน อุปฏฺฐากเวชฺชสฺส นิเวสนทฺวาเร อฏฺฐาสิฯ ตํ ทิสฺวา เวชฺชสฺส ภริยา ปจฺจุคฺคนฺตฺวา วนฺทิตฺวา ปตฺตํ คเหตฺวา เถรํ ปุจฺฉิ ‘‘กีทิเสน โว, ภนฺเต, เภสชฺเชน อตฺโถ’’ติฯ สา กิร พุทฺธิสมฺปนฺนา ‘‘เภสชฺเชน ปโยชเน สติ เถโร อิธาคจฺฉติ, น ภิกฺขตฺถ’’นฺติ สลฺลกฺเขสิฯ ‘‘กญฺชิเกนา’’ติ จ วุตฺเต ‘‘น ยิทํ เภสชฺชํ มยฺหํ อยฺยสฺส, ตถา เหส ภควโต ปตฺโต, หนฺทาหํ โลกนาถสฺส อนุจฺฉวิกํ กญฺชิกํ สมฺปาเทมี’’ติ โสมนสฺสชาตา สญฺชาตพหุมานา พทรยูเสน ยาคุํ สมฺปาเทตฺวา ปตฺตํ ปูเรตฺวา ตสฺส ปริวารภาเวน อญฺญญฺจ โภชนํ ปฏิยาเทตฺวา เปเสสิฯ ตํ ปริภุตฺตมตฺตสฺเสว ภควโต โส อาพาโธ วูปสมิฯ สา อปเรน สมเยน กาลํ กตฺวา ตาวติํเสสุ อุปฺปชฺชิตฺวา มหติํ ทิพฺพสมฺปตฺติํ อนุภวนฺตี โมทติฯ อถายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เทวจาริกํ จรนฺโต ตํ อจฺฉราสหสฺสปริวาเรน วิจรนฺติํ ทิสฺวา ตาย กตกมฺมํ อิมาหิ คาถาหิ ปุจฺฉิ –

[719]

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน …เป.… วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ –

สาปิ พฺยากาสิฯ

[721]

‘‘สา เทวตา อตฺตมนา…เป.… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ’’ฯ

[723]

‘‘อหํ อนฺธกวินฺทมฺหิ, พุทฺธสฺสาทิจฺจพนฺธุโน;

อทาสิํ โกลสมฺปากํ, กญฺชิกํ เตลธูปิตํฯ

[724]

‘‘ปิปฺผลฺยา ลสุเณน จ, มิสฺสํ ลามญฺชเกน จ;

อทาสิํ อุชุภูตสฺมิํ, วิปฺปสนฺเนน เจตสาฯ

[725]

‘‘ยา มเหสิตฺตํ กาเรยฺย, จกฺกวตฺติสฺส ราชิโน;

นารี สพฺพงฺคกลฺยาณี, ภตฺตุ จาโนมทสฺสิกา;

เอกสฺส กญฺชิกทานสฺส, กลํ นาคฺฆติ โสฬสิํฯ

[726]