เมนู

1. มญฺชิฏฺฐกวิมานวณฺณนา

มญฺชิฏฺฐกวคฺเค มญฺชิฏฺฐเก วิมานสฺมินฺติ มญฺชิฏฺฐกวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเนฯ ตตฺถ อญฺญตโร อุปาสโก ภควนฺตํ นิมนฺเตตฺวา อนนฺตรวิมาเน วุตฺตนเยเนว มณฺฑปํ สชฺเชตฺวา ตตฺถ นิสินฺนํ สตฺถารํ ปูเชตฺวา ทานํ เทติฯ เตน จ สมเยน อญฺญตรา กุลทาสี อนฺธวเน สุปุปฺผิตํ สาลรุกฺขํ ทิสฺวา ตตฺถ ปุปฺผานิ คเหตฺวา หีเรหิ อาวุณิตฺวา วฏํสเก กตฺวา ปุน พหูนิ มุตฺตปุปฺผานิ อคฺคปุปฺผานิ จ คเหตฺวา นครํ ปวิฏฺฐาฯ ตสฺมิํ มณฺฑเป ยุคนฺธรปพฺพตกุจฺฉิํ โอภาสยมานํ พาลสูริยํ วิย ฉพฺพณฺณพุทฺธรํสิโย วิสฺสชฺเชตฺวา นิสินฺนํ, ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺตา เตหิ ปุปฺเผหิ ปูเชนฺตี วฏํสกานิ อาสนสฺส สมนฺตโต ฐเปตฺวา อิตรานิ จ ปุปฺผานิ โอกิริตฺวา สกฺกจฺจํ วนฺทิตฺวา ติกฺขตฺตุํ ปทกฺขิณํ กตฺวา อคมาสิฯ สา อปรภาเค กาลํ กตฺวา ตาวติํสภวเน นิพฺพตฺติ, ตตฺถ ตสฺสา รตฺตผลิกมยํ วิมานํ, ตสฺส จ ปุรโต สุวณฺณวาลุกาสนฺถตภูมิภาคํ มหนฺตํ สาลวนํ ปาตุรโหสิฯ สา ยทา วิมานโต นิกฺขมิตฺวา สาลวนํ ปวิสติ, ตทา สาลสาขา โอนมิตฺวา ตสฺสา อุปริ กุสุมานิ โอกิรนฺติฯ ตํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เหฏฺฐา วุตฺตนเยน อุปคนฺตฺวา อิมาหิ คาถาหิ กตกมฺมํ ปุจฺฉิ –

[689]

‘‘มญฺชิฏฺฐเก วิมานสฺมิํ, โสณฺณวาลุกสนฺถเต;

ปญฺจงฺคิเกน ตูริเยน, รมสิ สุปฺปวาทิเตฯ

[690]

‘‘ตมฺหา วิมานา โอรุยฺห, นิมฺมิตา รตนามยา;

โอคาหสิ สาลวนํ, ปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํฯ

[691]

‘‘ยสฺส ยสฺเสว สาลสฺส, มูเล ติฏฺฐสิ เทวเต;

โส โส มุญฺจติ ปุปฺผานิ, โอนมิตฺวา ทุมุตฺตโมฯ

[692]

‘‘วาเตริตํ สาลวนํ, อาธุตํ ทิชเสวิตํ;

วาติ คนฺโธ ทิสา สพฺพา, รุกฺโข มญฺชูสโก ยถาฯ

[693]

‘‘ฆายเส ตํ สุจิคนฺธํ, รูปํ ปสฺสสิ อมานุสํ;

เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข, กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติฯ

[689] ตตฺถ มญฺชิฏฺฐเก วิมานสฺมินฺติ รตฺตผลิกมเย วิมาเนฯ สินฺทุวารกณวีรมกุลสทิสวณฺณญฺหิ ‘‘มญฺชิฏฺฐก’’นฺติ วุจฺจติฯ โสณฺณวาลุกสนฺถเตติ สมนฺตโต วิปฺปกิณฺณาหิ สุวณฺณวาลุกาหิ สนฺถตภูมิภาเคฯ รมสิ สุปฺปวาทิเตติ สุฏฺฐุ ปวาทิเตน ปญฺจงฺคิเกน ตูริเยน อภิรมสิฯ

[690] นิมิตฺตา รตนามยาติ ตว สุจริตสิปฺปินา อภินิมฺมิตา รตนมยา วิมานาฯ โอคาหสีติ ปวิสสิฯ สพฺพกาลิกนฺติ สพฺพกาเล สุขํ สพฺพอุตุสปฺปายํ, สพฺพกาเล ปุปฺผนกํ วาฯ

[692] วาเตริตนฺติ ยถา ปุปฺผานิ โอกิรนฺติ, เอวํ วาเตน อีริตํ จลิตํฯ อาธุตนฺติ มนฺเทน มาลุเตน สณิกสณิกํ วิธูปยมานํฯ ทิชเสวิตนฺติ มยูรโกกิลาทิสกุณสงฺเฆหิ อุปเสวิตํฯ

เอวํ เถเรน ปุฏฺฐา สา เทวตา อิมาหิ คาถาหิ พฺยากาสิ –

[694]

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ทาสี อยิรกุเล อหุํ;

พุทฺธํ นิสินฺนํ ทิสฺวาน, สาลปุปฺเผหิ โอกิริํฯ

[695]

‘‘วฏํสกญฺจ สุกตํ, สาลปุปฺผมยํ อหํ;

พุทฺธสฺส อุปนาเมสิํ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิฯ

[696]

‘‘ตาหํ กมฺมํ กริตฺวาน, กุสลํ พุทฺธวณฺณิตํ;

อเปตโสกา สุขิตา, สมฺปโมทามนามยา’’ติฯ

[694-5] ตตฺถ อยิรกุเลติ อยฺยกุเล, สามิกเคเหติ อตฺโถฯ อหุนฺติ อโหสิํฯ โอกิรินฺติ ปุปฺเผหิ วิปฺปกิริํฯ อุปนาเมสินฺติ ปูชาวเสน อุปนาเมสิํฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

อถายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน สปริวาราย ตสฺสา เทวตาย ธมฺมํ เทเสตฺวา มนุสฺสโลกํ อาคนฺตฺวา ภควโต ตมตฺถํ นิเวเทสิฯ ภควา ตํ อฏฺฐุปฺปตฺติํ กตฺวา สมฺปตฺตมหาชนสฺส ธมฺมํ เทเสสิฯ เทสนา สเทวกสฺส โลกสฺส สาตฺถิกา อโหสีติฯ

มญฺชิฏฺฐกวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ปภสฺสรวิมานวณฺณนา

ปภสฺสรวรวณฺณนิเภติ ปภสฺสรวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา ราชคเห วิหรติฯ เตน จ สมเยน ราชคเห อญฺญตโร อุปาสโก มหาโมคฺคลฺลานตฺเถเร อภิปฺปสนฺโน โหติฯ ตสฺเสกา ธีตา สทฺธา ปสนฺนา, สาปิ เถเร ครุจิตฺตีการพหุลา โหติฯ อเถกทิวสํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ราชคเห ปิณฺฑาย จรนฺโต ตํ กุลํ อุปสงฺกมิฯ สา เถรํ ทิสฺวา โสมนสฺสชาตา อาสนํ ปญฺญาเปตฺวา เถเร ตตฺถ นิสินฺเน สุมนมาลาย ปูเชตฺวา มธุรํ คุฬผาณิตํ เถรสฺส ปตฺเต อากิริ, เถโร อนุโมทิตุกาโม นิสีทิฯ สา ฆราวาสสฺส พหุกิจฺจตาย อโนกาสตํ ปเวเทตฺวา ‘‘อญฺญสฺมิํ ทิวเส ธมฺมํ โสสฺสามี’’ติ เถรํ วนฺทิตฺวา อุยฺโยเชสิฯ ตทเหว จ สา กาลํ กตฺวา ตาวติํเสสุ นิพฺพตฺติฯ ตํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน อุปสงฺกมิตฺวา อิมาหิ คาถาหิ ปุจฺฉิ –

[697]

‘‘ปภสฺสรวรวณฺณนิเภ, สุรตฺตวตฺถวสเน;

มหิทฺธิเก จนฺทนรุจิรคตฺเต,

กา ตฺวํ สุเภ เทวเต วนฺทเส มมํฯ

[698]

‘‘ปลฺลงฺโก จ เต มหคฺโฆ, นานารตนจิตฺติโต รุจิโร;

ยตฺถ ตฺวํ นิสินฺนา วิโรจสิ, เทวราชาริว นนฺทเน วเนฯ

[699]

‘‘กิํ ตฺวํ ปุเร สุจริตมาจรี ภทฺเท, กิสฺส กมฺมสฺส วิปากํ;

อนุโภสิ เทวโลกสฺมิํ, เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข;

กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติฯ

[697] ตตฺถ ปภสฺสรวรวณฺณนิเภติ นิภาติ ทิพฺพตีติ นิภา, วณฺโณว นิภา วณฺณนิภา, อติวิย โอภาสนโต ปภสฺสรา ฉวิโทสาภาเวน วรา อุตฺตมา วณฺณนิภา เอติสฺสาติ ปภสฺสรวรวณฺณนิภาฯ อามนฺตนวเสน ‘‘ปภสฺสรวรวณฺณนิเภ’’ติ วุตฺตํฯ สุรตฺตวตฺถวสเนติ สุฏฺฐุ รตฺตวตฺถนิวตฺเถฯ จนฺทนรุจิรคตฺเตติ จนฺทนานุลิตฺตํ วิย รุจิรคตฺเต, โคสีตจนฺทเนน พหลตรานุลิตฺตํ วิย สุรตฺตมนุญฺญสรีราวยเวติ อตฺโถ, จนฺทนานุเลเปน วา รุจิรคตฺเตฯ