เมนู

อถ เทวตา ทฺวีหิ คาถาหิ พฺยากาสิ –

[687]

‘‘ปภสฺสรํ อจฺจิมนฺตํ, วณฺณคนฺเธน สํยุตํ;

อโสกปุปฺผมาลาหํ, พุทฺธสฺส อุปนามยิํฯ

[688]

‘‘ตาหํ กมฺมํ กริตฺวาน, กุสลํ พุทฺธวณฺณิตํ;

อเปตโสกา สุขิตา, สมฺปโมทามนามยา’’ติฯ

[687] ตตฺถ สุโธตปวาฬสงฺฆาตสนฺนิภสฺส กิญฺชกฺขเกสรสมุทาเยน ภาณุรํสิชาลสฺส วิย อโสกปุปฺผุตฺตมสฺส ตทา อุปฏฺฐิตตํ สนฺธายาห ‘‘ปภสฺสรํ อจฺจิมนฺต’’นฺติฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

อถายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ตาย เทวตาย อตฺตโน สุจริตกมฺเม กถิเต สปริวาราย ตสฺสา ธมฺมํ เทเสตฺวา ตโต มนุสฺสโลกํ อาคนฺตฺวา ภควโต ตํ ปวตฺติํ กเถสิฯ ภควา ตํ อฏฺฐุปฺปตฺติํ กตฺวา สมฺปตฺตมหาชนสฺส ธมฺมํ เทเสสิ, สา เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา อโหสีติฯ

ปาริจฺฉตฺตกวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อิติ ปรมตฺถทีปนิยา ขุทฺทก-อฏฺฐกถาย วิมานวตฺถุสฺมิํ

ทสวตฺถุปฏิมณฺฑิตสฺส ตติยสฺส ปาริจฺฉตฺตกวคฺคสฺส

อตฺถวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. มญฺชิฏฺฐกวคฺโค

1. มญฺชิฏฺฐกวิมานวณฺณนา

มญฺชิฏฺฐกวคฺเค มญฺชิฏฺฐเก วิมานสฺมินฺติ มญฺชิฏฺฐกวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเนฯ ตตฺถ อญฺญตโร อุปาสโก ภควนฺตํ นิมนฺเตตฺวา อนนฺตรวิมาเน วุตฺตนเยเนว มณฺฑปํ สชฺเชตฺวา ตตฺถ นิสินฺนํ สตฺถารํ ปูเชตฺวา ทานํ เทติฯ เตน จ สมเยน อญฺญตรา กุลทาสี อนฺธวเน สุปุปฺผิตํ สาลรุกฺขํ ทิสฺวา ตตฺถ ปุปฺผานิ คเหตฺวา หีเรหิ อาวุณิตฺวา วฏํสเก กตฺวา ปุน พหูนิ มุตฺตปุปฺผานิ อคฺคปุปฺผานิ จ คเหตฺวา นครํ ปวิฏฺฐาฯ ตสฺมิํ มณฺฑเป ยุคนฺธรปพฺพตกุจฺฉิํ โอภาสยมานํ พาลสูริยํ วิย ฉพฺพณฺณพุทฺธรํสิโย วิสฺสชฺเชตฺวา นิสินฺนํ, ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺตา เตหิ ปุปฺเผหิ ปูเชนฺตี วฏํสกานิ อาสนสฺส สมนฺตโต ฐเปตฺวา อิตรานิ จ ปุปฺผานิ โอกิริตฺวา สกฺกจฺจํ วนฺทิตฺวา ติกฺขตฺตุํ ปทกฺขิณํ กตฺวา อคมาสิฯ สา อปรภาเค กาลํ กตฺวา ตาวติํสภวเน นิพฺพตฺติ, ตตฺถ ตสฺสา รตฺตผลิกมยํ วิมานํ, ตสฺส จ ปุรโต สุวณฺณวาลุกาสนฺถตภูมิภาคํ มหนฺตํ สาลวนํ ปาตุรโหสิฯ สา ยทา วิมานโต นิกฺขมิตฺวา สาลวนํ ปวิสติ, ตทา สาลสาขา โอนมิตฺวา ตสฺสา อุปริ กุสุมานิ โอกิรนฺติฯ ตํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เหฏฺฐา วุตฺตนเยน อุปคนฺตฺวา อิมาหิ คาถาหิ กตกมฺมํ ปุจฺฉิ –

[689]

‘‘มญฺชิฏฺฐเก วิมานสฺมิํ, โสณฺณวาลุกสนฺถเต;

ปญฺจงฺคิเกน ตูริเยน, รมสิ สุปฺปวาทิเตฯ

[690]

‘‘ตมฺหา วิมานา โอรุยฺห, นิมฺมิตา รตนามยา;

โอคาหสิ สาลวนํ, ปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํฯ

[691]

‘‘ยสฺส ยสฺเสว สาลสฺส, มูเล ติฏฺฐสิ เทวเต;

โส โส มุญฺจติ ปุปฺผานิ, โอนมิตฺวา ทุมุตฺตโมฯ

[692]

‘‘วาเตริตํ สาลวนํ, อาธุตํ ทิชเสวิตํ;

วาติ คนฺโธ ทิสา สพฺพา, รุกฺโข มญฺชูสโก ยถาฯ

[693]

‘‘ฆายเส ตํ สุจิคนฺธํ, รูปํ ปสฺสสิ อมานุสํ;

เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข, กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติฯ

[689] ตตฺถ มญฺชิฏฺฐเก วิมานสฺมินฺติ รตฺตผลิกมเย วิมาเนฯ สินฺทุวารกณวีรมกุลสทิสวณฺณญฺหิ ‘‘มญฺชิฏฺฐก’’นฺติ วุจฺจติฯ โสณฺณวาลุกสนฺถเตติ สมนฺตโต วิปฺปกิณฺณาหิ สุวณฺณวาลุกาหิ สนฺถตภูมิภาเคฯ รมสิ สุปฺปวาทิเตติ สุฏฺฐุ ปวาทิเตน ปญฺจงฺคิเกน ตูริเยน อภิรมสิฯ